serie

Kunst op zondag

Foto: Joan (cc)

De langst lopende serie op Sargasso. De kunstredactie zorgt voor wat kunsteducatie op de vroege zondagochtend. Lezersbijdragen worden zeer gewaardeerd.


Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Hardlopen met Hooglanders

Als hij ’s ochtends, als alles en iedereen nog sliep,
de nevel hing nog over de hei en tussen de struiken,
niemand op de weg, ging hardlopen over de Veluwe,
je hoorde alleen zijn snelle passen, verder was het
overal stil, dan rees de kudde Hooglanders,
die daar lag in het gras, als een rund
tegelijk omhoog. Een intimiderend gezicht.
Hij schrikken, zij schrikken. Ze kenden hem
inmiddels wel, dacht hij. Hij was een man
van de klok. Maar toch, die enorme horens,
die ruige vacht, dat gesnuif en gestamp. Hij was
wel ‘ns benauwd dat er ooit iets zou knappen,
in zo’n prehistorische rundskop en dat hij dan,
zijn instinct zou de besturing dan overnemen,
de savanne, de prairie, de steppe over moest,
waar de steile kloof, het diepe ravijn en
die waterval zijn vlucht fataal zou stuiten.
Maar hij had de route in zijn hoofd: brandtoren,
ANWB-paddenstoel, het tourniquet, wildrooster,
parkeerplaats, pannenkoekrestaurant.

Hooglanders

Foto: Maria Willems (c.c.)

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | De hunebedden

ACHTERGROND - Een tijdje geleden fietste ik van Groningen naar Assen en passeerde ik een hunebed. Het stond daar gewoon in het landschap, stil en onverstoorbaar. Er ging iets sereens van uit. Dit was iets dat er al eeuwen, millennia was, even vanzelfsprekend als het opkomen van de zon of de wisseling van de seizoenen. Het monument was op een wonderlijke manier aantrekkelijk.

Ik besloot dat ik álle tweeënvijftig Drentse en twee Groningse hunebedden wilde bekijken en dat heb ik in de afgelopen maanden, als er geen lockdowns waren, ook gedaan. Voor wie meer wil weten zijn er ook musea, zoals het Drents Museum in Assen, het Muzeeaquarium in Delfzijl en het Hunebeddencentrum in Borger.

Hunebed D42 bij Emmen

Trechterbekercultuur

De hunebedden zijn gebouwd tussen pakweg 3350 en 2750 v.Chr. v.Chr. door mensen die behoren tot wat archeologen aanduiden als de Trechterbekercultuur. Die is genoemd naar het aardewerk, dat een vrij karakteristieke vorm heeft.

Twee trechterbekers (Muzeeaquarium Delfzijl)

De Trechterbekermensen waren geen jagers en verzamelaars meer maar landbouwers. Hieronder is een reconstructie van een boerderij.

Reconstructie van een trechterbekerboerderij met spijker (Hunebeddencentrum, Borger)

Hoewel op de Balkan al koper en goud werd bewerkt en in het Middellandse Zee-gebied de Bronstijd op het punt stond te beginnen, gebruikten de mensen in de Lage Landen nog stenen voorwerpen. Deze messen zijn opgegraven in Elp.

Foto: Joan (cc)

Kunst op zondag viert de herfst in Museum de Fundatie

VERSLAG - Het is zover: de musea in ons land presenteren hun nieuwste herfstcollecties. Museum de Fundatie in Zwolle bijt het spits af met drie tentoonstellingen: Chae Eun Rhee, Jeroen Krabbé en Lotta Blokker. Kunst op Zondag nam er een kijkje.

Video-indruk herfstcollectie Museum de Fundatie © video/fotografie Wilma Lankhorst

In ‘The Moment Your Smiles Fades Away’ verbindt Rhee beelden uit verschillende werelddelen en tijdslijnen met elkaar. Links boven zweept de Koreaanse popster V zijn publiek op, terwijl rechts de vrouw van Giovanni Arnolfini in alle sereniteit is te zien (1434, Jan van Eyck) opduikt. Tussen door dansen cabaret-dansers in witte petticoat rokken met zwarte stippen. Op de voorgrond staan drie kleurrijke Koreaanse zangeressen. Scenes van politionele acties en Koreaanse vechtkunst maken de assemblage compleet. In 2020 kocht Museum De Fundatie dit schilderij aan voor de kunstcollectie van de Provincie Overijssel.

Chae_Eun_Rhee opening tentoonstelling Museum de Fundatie © Wilma Lankhorst

Opening tentoonstelling ‘Schilderijen’ Chae Eun Rhee © foto Wilma Lankhorst.

Chae Eun Rhee in de wolk(en)

De Koreaanse kunstenaar Chae Eun Rhee is voor haar eerste expositie in Zwolle in de wolk(en). Haar kleurrijke schilderijen zijn te zien op de bovenste verdieping van het museum. Dit is de iconische wolk van 55.000 keramische tegels uit Makkum, een ontwerp van Henket. En Chae Eun Rhee is zelf ook in de wolken met haar eerste museumtentoonstelling in Nederland. De Koreaanse ambassadeur in ons land was er om haar expositie te openen. Een feestje voor de kunstenaar, haar werk is een feest voor het oog van de bezoeker.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Parafernalia

Eind augustus werd door veilinghuis Zwiggelaar Auctions de privéverzameling van Tjeerd Deelstra geveild. De voormalige TU-docent en bouwkundige, oprichter van Urban (The International Institute for the Urban Environment), had van alles en nog wat over ‘tegenkunst’ (van vnl. Fluxus en Provo)  verzameld en wilde daar op zijn oude dag nu eens van af.

Het pronkstuk van zijn  verzameling is ‘Tjeerd Deelstra’s tripbook’. In 1974 bezocht hij Fluxus-kunstenaars tijdens een reis door Amerika en Japan. Hij kocht een zwart notitieboekje en vroeg de kunstenaars iets aan dat boekje toe te voegen. Tjeerd Deelstra kwam thuis met een boekje volgepropt met “teennagels, niet-geïdentificeerde vloeistoffen op een gezouten vis, een batterij, plastic vlieg, tak, metalen vork en oordopjes”. Om slechts een deel van de inhoud te vermelden.

Tjeerd Deelstra’s tripbook – 1974.
Tjeerd Deelstra's tripbook Parafernalia

Zo kreeg hij een baardhaar van Geoff Hendricks (1931 – 2018), bekend als de ‘wolkensmid’ omdat hij wolkenluchten verwerkte in zijn schilderijen, objecten, installaties en performances. In Deelstra’s boekje zit ook een door Hendricks geschonken postzegel (This is not a Cloud). Meer over Geoff Henricks in deze In Memoriam.

Verder bevatte dit ´Gesamtkunstwerk´ wat schaamhaar van celliste Charlotte Moorman en wat eelt van Fluxus-oprichter George Maciunas van wie we hier de compositie ‘Piano piece No. 13’ vertoonden (uitgevoerd door Sonic Youth).

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Een dagje op het strand

Je was een dagje op het strand geweest. Het zat erop, je ging weer weg.
Pakte je spullen bij mekaar, klopte het zand eraf en keek het stuiven na.
Het was avond. De dag was voorbij en jij keek terug.
Er was alleen maar zand. Er was alleen maar zee. Het was genoeg.
Het was ochtend en al vroeg heet. Het strand, daar kwam een meisje aan.
Ze liep langs de vloedlijn, haar ogen al wandelend gericht in haar boek.
Verwacht je niet, brevieren op het strand. En ook niet die non van verderop.
In haar habijt, kruis om haar nek, kapje om haar hoofd, vol ornaat.
Op haar klapstoel, met in haar hand een opvoedboek,
ze bleek leidster van een groep. Zit daar totaal op haar gemak.
Boeken op het strand was het helemaal dit jaar, leek wel,
de jongen verderop, die was in dinosauriërs verdiept.
En er was natuurlijk je eigen boek. Je was nu toch al op de helft.
Het boek knarste van het zand en zout maar las wel lekker weg.
Je was toch wat bezorgd: het was de laatste van je vakantiestapel.
Bij de souvenirkiosk trok een jongetje aan de jurk van z’n moeder,
zij trok gelijk verschrikt terug: het was een straplessjurk.
En daar loopt, volledig wit geschminkt met zonnebrand,
je buurjongetje, petje op, zoontje van bezorgde ouders.
Een dagje op het strand, je bent bruin, je bent verbrand.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | voor piano

Laatst vermeldde een van onze muziekredacteuren een oude opname waarin ‘een bloemstukje op de piano’ voorkwam. De gewaardeerde collega had niet door dat die vaas met bloemen een citaat was.

Of de muzikanten het zo bedoeld hadden, of dat het een grapje van de regisseur was, geen idee, maar hier werd ‘Piano piece – A vase of flowers on (to) a piano’ van George Brecht geciteerd. U ziet hier een uitvoering uit 2013 in het destijds failliet gegane NASA (New Art Space Amsterdam). De video kunt u bij 4 minuten wel uitzetten, want dan volgt een warboel omdat men blijkbaar de tecbniek niet onder controle heeft.

Het is ook jammer dat men het nodig achtte enige tekst en uitleg over George Brecht er doorheen te moeten ratelen. Er is helaas geen enkele uitvoering zonder bijgaand commentaar te vinden.

George Brecht verdiende zijn dagelijks brood bij farmaceuten als Pfizer (!) en Johnson & Johnson, maar is bovenal bekend als een van de eerste Fluxuskunstenaars. Fluxus was een experimentele beweging, opgericht door George Maciunas, sterk beïnvloed door de ideeën van John Cage.

Cage schreef de vermaarde stiltecompositie 4’33”en wordt tevens geroemd als de ‘godfather’ van de  geprepareerde piano. Zijn eerste stuk voor geprepareerde piano: Bacchanale (1940).

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag leest Slavernij

RECENSIE - Vandaag (zondag 29 augustus 2021) is de tentoonstelling Slavernij voor het laatst te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam. Door de coronamaatregelen hebben velen deze expositie gemist. Wat blijft zijn de online tentoonstelling én de catalogus. Hierin worden tien persoonlijke verhalen verteld over mensen die in of met slavernij leefden. Een bijzonder tijdsdocument dat om onze aandacht vraagt.

Slavernij zaalimpressie 2 © Rijksmuseum

Slavernij zaalimpressie met Oopjen en Marten © Rijksmuseum

Slavernij: boek & (online) expositie

Vóórdat ik dieper in ga op het boek, hier eerst een beknopt overzicht van de tentoonstelling met dezelfde naam. De catalogus is gebaseerd op de tentoonstelling, waardoor een korte beschrijving hiervan meer inzicht geeft in de opzet van de tentoonstelling en de intenties van het team van het Rijksmuseum. De tentoonstelling is opgebouwd en ingedeeld rondom tien verhalen. In de afgelopen jaren is in het eigen museumdepot opnieuw onderzocht en met een frisse blik bekeken. Het resultaat hiervan is dat talrijke objecten die op het eerste gezicht geen relatie met de koloniale periode laten zien, verrassende nieuwe inzichten blootgaven. Het team van het Rijksmuseum heeft in de afgelopen jaren veel en intensief onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Daarbij is ook de rol en de functie van het gebouw van het Rijksmuseum nader onderzocht.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag verkent buitenkunst

VERSLAG - Er is deze zomer volop kunst in de openbare ruimte te ontdekken. Voor Kunst op Zondag bezocht ik een aantal buitenexposities die je vrij kunt bezoeken. Tegen betaling kun je voor de verschillende locaties extra programmaboekjes kopen. Maar dat hoeft niet. Met een QR-code is ook veel achtergrondinformatie gratis te verkrijgen.

Lustwarande_Tilburg © foto Wilma_Lankhorst

Impressie Lustwarande, Tilburg © foto Wilma Lankhorst.

Tilburg: Lustwarande

In het stadspark de Oude Warande in Tilburg is de elfde editie van Lustwarande te zien. De organisatie heeft hiervoor elf kunstenaars uitgenodigd die al eerder mee hebben gedaan. Lustwarande presenteert zichzelf als ‘Hét Platform voor Hedendaagse Beeldhouwkust’. Uit Nederland doen mee Maria Roosen, Marien Schouten, Tom Claassen en Mark Manders.

Videoverslag van bezoek aan Lustwarande © video Wilma Lankhorst

Staties

Het thema deze zomer is ‘staties’ (Stations). Dit begrip heeft meerdere betekenissen. Zo is het een stop op een wandeling of een moment van overdenking. Maar ook een moment in een loopbaan of een statie in de RK-kerk bij de kruisweg. Al deze betekenissen zie je terug in het park. Het werk van Mark Manders (Volkel, 1968) Yet Untitled, komt het dichtst bij de religieuze betekenis. In de leesruimte voor ‘Nocturnal Reading’ van Marien Schouten (Woudrichem,1956) ervaar je de rust van een pauzemoment. Voor alle deelnemers geldt dat hun deelname ook een stap in hun carrière is. Tijdens hun eerste deelname stonden alle elf kunstenaars aan het begin van een artistieke loopbaan. Nu hebben ze allen een gevestigde naam.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | De trap

Een trap die had moeten verdwijnen krijgt speciale aandacht in een expositie in  het Centraal Museum Utrecht. ‘Vanishing Staircase’, bedacht door Birthe Leemijer, zou overwoekerd moeten zijn door de natuur. Een gemeentemedewerker brandde het nog prille groen weg.

In september opent het Centraal Museum de tentoonstelling ‘Botanische Revolutie’ en de trap, het verdwenen groen, krijgt daarin een plaatsje. De trap zelf ondergaat geduldig de nieuwe beplanting.

“De museumtrap verdwijnt”, staat er in de brochure bij ‘Vanishing Staircase’’. Nu gaat het om een trap die geen trap is. De treden zijn gekanteld, dat wordt struikelen als je naar hoven of beneden wil. Er zijn echte museumtrappen die wat mij betreft ook wel mogen verdwijnen om plaats te maken voor een beter begaanbaar exemplaar.

Wat dacht u van de ‘hoogtevrees’-trap in het Bonnefantenmuseum?

Aldo RossiBonnefantenmuseum, Treppenstrasse, 1995.
Flickr André Ruoppolo Biazoti Bonnefanten Museum, Maastricht, Netherlands CC BY 2.0

Die trap heeft dezelfde steil als de trap in het Joods Museum (Berlijn). Maar in Berlijn is de trap een stuk smaller en is er links en rechts wel iets meer houvast te vinden.

Daniel LibeskindJoods Museum, Berlijn, 2001.
Flickr Antoon Kuper Jüdisches Museum Berlin, het Joods Museum CC BY-NC-ND 2.0

Als architecten al niet je hoogtevrees kietelen, dan toch wel je evenwichtsgevoel. In een Japans en een Canadees museum zou je wat draaierig kunnen worden op de wenteltrappen.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Arthur, je brieven vond ik terug op zolder

Arthur, je brieven vond ik terug op zolder

Arthur, je brieven vond ik terug op zolder,
(ach Arthur, das is lang geleden, ik was net zeventien),
die je lang geleden schreef. Ik heb ze bewaard. Ik ben Catherine.
Ach, Arthur, wat was ik verliefd, maar er was mijn vader.
Er waren vermaningen, Arthur, bedenk, je had geen opleiding,
Geen betrekking, op de boulevard rookte je je pijpje ondersteboven.
De burgers spraken er schande van. Je had dat bravoure.
Je had je gedichten, aute, aute beau, je schokte de burgerij.
Arthur, ik beminde je innig, maar je sprak van Afrika,
Je sprak van zee en horizon. In je ogen glinsterde goud,
Maar ik wilde vastigheid,
Geen dronken boot met grillige vaart.
Ik vond het, bakvis dat ik was, heerlijk, om met mijn hoofd
Op jouw schouder te kijken naar de rivier.
En jij maar praten, en jij maar ratelen.
Een zoete woordenstroom.

Arthur Rimbaud brieven

Arthur Rimbaud

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag │ verkent Beuys en de Sjamanen

VERSLAG - Bij onze Oosterburen is het Joseph Beuys jaar begonnen. Beuys is een van de belangrijkste en meest controversiële kunstenaars uit Duitsland uit de late 20ste eeuw. In 2021 herdenkt Duitsland de honderdste geboortedag van Joseph Beuys. Een jaar lang worden alle facetten van zijn kunstenaarschap belicht in talrijke tentoonstellingen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen. Voor Kunst op Zondag begin ik mijn Beuys-reis in Schloss Moyland, net over de grens bij Emmerich/Kleve.

Beuys en de Sjamanen Schloss_Moyland © foto Wilma_Lankhorst

Beuys en de Sjamanen in Schloss Moyland (D) © foto Wilma Lankhorst.

De drijfveren van Beuys

Twee zaken hebben Joseph Beuys (*1921 in Krefeld, †1986 in Düsseldorf) als mens en kunstenaar bijna levenslang bezig gehouden: zijn voortdurende onderzoek naar de essentie van kunst en zijn nooit aflatende speurtocht naar het fenomeen trauma en traumaverwerking. Beide zaken hebben er onder andere toe geleid dat Beuys ‘activisme als kunstvorm’ ontwikkelde. Veel van Beuys’ werk heeft betrekking op zijn persoonlijk leven en daaruit voortvloeiende levenservaringen. Centraal hierin staan de ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1936 sluit hij zich aan bij de Hitlerjugend. In 1941 meld de twintigjarige Beuys zich vrijwillig bij de Luftwaffe. Op 16 maart 1944 stort Beuys met ‘zijn’ Stuka neer bij Znamenka, een dorp op de Krim (Sovjet Unie).

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Caravan

Vanavond weer kijken naar VPRO’s Zomergasten.  En of dat op zichzelf al niet interessant genoeg is, gaan we de caravan nader beschouwen.

Het ding doet dienst sinds 2017, toen Janine Abbring de presentatie overnam. Zoals gebruikelijk in de Nederlandse folklore, bracht die verandering wat tumult teweeg. Lof en afkeuring op de sociale kanalen. Terzijde: is er ooit een verandering geweest die het volk niet verdeelde?

Er werd gesuggereerd dat de half verzopen caravan plagiaat was. Van de voorstelling ‘Drift’ (1996) van theatergezelschap Vis à Vis.

In 2017 herhaalde Vis à Vis zichzelf met de voorstelling ‘Mare’, dat zich ook in een waterbassin voltrok. Toen kon een ramp de lachers nog mobiliseren. Dat kan nu echt niet meer.

Anderen vonden dat het hele idee was geïnspireerd op het werk van fotograaf Richard Misrach (Submerged trailer, Salton Sea, 1985). Of op het werk 20:50 van Richard Wilson, die een zaal onder olie zette. Het leek wel een spiegel. Alleen als je over het oppervlak blies, zag je de rimpeling in de vloeistof.

Kortom, men vroeg zich af: hoe komen ze er op? Nou, gewoon over de Janine Abbringbrug.

Water er in of dan maar de lucht in

Vorige Volgende