Waarom denken sommige mensen dat achter de werkelijkheid de meest fantastische surrealiteit schuilt? Dat, hooggeëerd publiek, is de schuld van fictie. Ik kwam op dat idee toen uit het stof van Sargasso’s archief een rubriek opdwarrelde, die precies tien jaar geleden ophield te bestaan. Woensdag 31 augustus 2011 stopte Victor (a.k.a.pokeythecat) met de Wondere Woensdagmiddag, een wekelijkse rubriek “met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland”. De serie begon in 2007 met een stukje over “een idee dat dusdanig bizar was dat het tot dan toe alleen in SF-werk voorkwam”. En “de relatie tussen wetenschap en science fiction”, schreef Victor, “bleef niet alleen hem, maar veel uitvinders en onderzoekers fascineren”. Voilà! Zowel voor- als tegenstanders van wetenschap zouden kunnen denken: ‘zie je wel, science is fiction’. De voorstanders menen dat uit fantasie een betere wereld kan worden geschapen. De tegenstanders zien er monsterachtige uitvindingen in, die van de mens roboteske zombies maken. Om maar wat te noemen: Van Jules Verne naar de hedendaagse realiteit was al een kleine stap, van nu naar een Stars Wars-achtige toekomst is dichterbij dan we willen weten. De bewijzen? In tachtig dagen de wereld rond met trein en stoomboot? Achterhaald! Het kan tegenwoordig in 56 dagen met de trein. Maar, teleurstelling, de aanbieder speelt vals. Het laatste stukje gaat per vliegtuig! Tja, kom er dan rond voor uit dat het idee van Jules Verne met vliegmachines veel korter kan. Andrew Fisher volbracht in 2018 in een kleine tweeënhalve dag het rondje aarde met louter lijnvluchten. Nooit van gehoord, hè? Het is waarschijnlijker dat u wel gehoord of gelezen heeft van solisten (want de mens is uniek, toch?) die records aan diggelen vliegen (want er moet altijd iemand nog beter zijn dan een ander). Steve Fossett vloog in drie dagen de aarde rond (2005). In een vliegtuigje van niks. Eerder deed hij twee weken over een ballontocht rond de globe (2002). De miljonair maakte een hobby van dat soort tripjes tot de dood er op volgde. Travis Ludlow staat sinds 12 juli te boek als de snelste jongste wereldrond vliegende man. Hij steeg op van ‘ons’ vliegveld Teuge (tussen Apeldoorn en Deventer) en wist daar na 44 dagen ook weer gezond en wel te landen. Moet dat allemaal zo snel? Welnee. Zara Rutherford is sinds 18 augustus onderweg om het record van ‘jongste vrouw die de wereld rondvloog’ te breken. Niet op snelheid (ze verwacht er zo’n drie maanden over te doen), maar op leeftijd. Shaesta Waiz is de huidige recordhoudster. Ze werd geboren in een vluchtelingenkamp. Haar ouders ontvluchtten Afghanistan toen de Russen daar huis hielden. Later (1987) trokken ze naar Amerika en op haar dertigste werd ze in 2017 de jongste rondvliegende vrouw. In ruim vierenhalve maand vloog ze solo de aarde rond. Maar wellicht is er een wetenschapper in de zaal die kan uitleggen waarom een eenpersoonsvliegtuigje trager is dan een zeilbootje? En dat zijn dan de wereldreisjes. Niks trein en stoomboot meer, maar vliegen. Tegenwoordig zo gewoon dat we niet meer zonder kunnen, hetgeen de staatssteun voor KLM verklaart. Het idee dat science fiction werkelijkheid kan worden, en omgekeerd: dat de werkelijkheid de fantasie prikkelt tot science fiction, wordt sterk levend gehouden. Door een miljonair die waarschuwt dat robots de wereld overnemen. Door televisieprogramma’s die bekende science-fiction films onder de loep nemen en dan onderzoeken of het wel waar is dat robots de wereld overnemen. Door internetmagazines die lijstjes SF- films presenteren die al “(bijna) werkelijkheid zijn geworden”. En natuurlijk door weblogs waar we lezen over de ontwikkeling van kunstmatige exoskeletten, naar analogie van de SF-kraker ‘Iron Man’ (niet te verwarren met ‘De man van staal’). Lees wat Victor er over schreef op de Wondere Woensdag van 7 mei 2008. Nu, zo’n dertien jaar verder, worden stappen gezet om een exoskelet uit te rusten met artificiële intelligentie. Zul je zien dat bij de volgende Paralympische Spelen een sprinter met dwarslaesie denkt dat zij het wereldrecord 500 meter gaat verbeteren, dat signaal via haar stappenteller naar haar exoskelet stuurt en de rest wordt geschiedenis. Tot dan moeten de atleten het vooral van hun eigen kracht hebben en dat is mooi. Heel mooi. Een wereld zoals in Star Wars wordt door De Ingenieur voor onmogelijk gehouden. (De Ingenieur is een uitgave van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs). Maar zou het niet mooi zijn als de honderden miljoenen euro’s die dit kabinet in de wetenschap investeert, leiden tot (onder andere) supercomputers die helpen klimaatproblemen op te lossen of kansenongelijkheid de wereld uit te helpen? Wie weet komt er dankzij het ‘Strategisch Actieplan voor Artificiële Intelligentie’ na de volgende verkiezingen een robot als kabinetsformateur. Die klaart de klus in een paar uur. Kortom: er is nogal wat ‘science’ onderweg om ‘reality’ te worden. Maar bedenk: het is al menselijke energie.
Een dramatisch verhalend folkliedje dat handelt een over liefde die verdoemd is, over moord, tovenarij, waanzin, noodlot, plus ook nog een pratende raaf. En het liedje loopt niet goed af.
Een tragedie op muziek. Richard Thompson en David Swarbrick van Fairpoint Convention schreven het en Sandy Denny zingt het.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
COLUMN - We naderen het eind van de maand, en dus het eind van de augustusoverwegingen. Septemberoverwegingen komen er niet meer, in september gaan we gewoon weer lekker beuken met de dagelijkse stroom aan toestanden, dus we moeten ons richten op het belangrijkste.
En dit heb ik nog niet voldoende duidelijk gezegd: de neerlandistiek zal internationaal zijn of ze zal niet zijn. De toekomst is aan de Britse hoogleraar Nederlands aan een Nederlandse of Vlaamse universiteit.
Wanneer je denkt dat de kern van het vak bestaat uit verwondering over het alledaagse, heb je niets zo hard nodig als een blik van buiten de Lage Landen. Iemand die een aantal aannames niet deelt, die de Nederlandse literatuur is gaan lezen zonder in zijn jeugd Pluk van de Petteflet en/of Dolfje Weerwolfje te hebben gelezen, iemand die naar het Nederlands luistert als een taal die toch net nooit de eigen taal zal worden.
Er gebeuren in de internationale neerlandistiek nu al mooie dingen. Het afgelopen jaar heb ik hier onder andere een Italiaanse literatuurgeschiedenis en een Duitse inleiding in de taalkunde mogen bespreken. Kwantitatief beginnen de zogeheten extramuralen de zogeheten intramuralen te overschaduwen, en dat kwantitatieve slaat nu mogelijk langzaam om in een kwalitatief verschil. Dat moet dan natuurlijk niet alleen een negatieve reden hebben – de kaalslag binnen het taalgebied –, maar ook een positieve.
In het keurige Bern in het al even keurige Zwitserland staat op de Kornhausplatz in het centrum van de stad, hoog op een sokkel boven een bron, een realistisch beeld waarvoor de meeste passanten hun wenkbrauwen zullen fronsen: een man die een kind aan het verorberen is: de ‘Kindlifresser’. De persoon is zo te zien een ‘oger’: een groot en lelijk mensachtig monster die voorkomt in folklore en sprookjes en niet zelden mensen eet. Het beeld werd vervaardigd in de jaren 1545 en 1546 en kwam in de plaats van een 15e eeuwse houten fontein die op deze plaats had gestaan. De huidige naam draagt het sinds 1666, daarvoor heette het gewoon ‘Platzbrunnen’. Onderaan de sokkel zijn enkele beren (het symbool van Bern) te zien die kennelijk ten strijde gaan trekken. Het maakt het er allemaal niet logischer op. Het merkwaardige is dat niemand weet wat het beeld precies representeert.
De Kindlifresser van Bern. Let op de punthoed.
Plaats
De huidige stad Bern werd in 1191 gesticht door Hertog Berthold V van Zähringen en in 1208 voor het eerst in een schriftelijke bron (oorkonde) genoemd. De stad groeide relatief snel en bezit nog steeds een indrukwekkend Middeleeuws centrum dat op de UNESCO werelderfgoedlijst staat. De Kornhausplatz ligt in dit Middeleeuwse centrum en wel in het oudste gedeelte ervan, al is dat heden ten dagen niet echt meer zichtbaar. Het was oorspronkelijke een brede greppel langs de oorspronkelijke stadsmuur die gebruikt werd voor drainage. Na de stadsbrand van 1405 werd deze greppel, bekend als de Steininbrügg-Graben, opgevuld om zo een plein te creëren dat bijna drie eeuwen lang bekend stond als simpelweg de ‘Platz’ (qua term vergelijkbaar met het ‘Plein’ in Den Haag), vandaar de oorspronkelijke naam ‘Platzbrunnen’. Gedurende de jaren 1711-1715 werd aan de westzijde van de ‘Platz’ een Kornhaus (graanschuur) gebouwd en kreeg het plein de naam Kornhausplatz of Kornmarkt, hetgeen er op duidt dat op het plein graan verhandeld werd ten behoeve van bakkers en bierbrouwerijen.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
‘Democratieën zijn beter bestand tegen charismatische strongmen als Orbán, Trump en Bolsonaro dan we denken – of vrezen. Misschien moeten we meer aandacht hebben voor elites die de ontmanteling van de democratie door autoritaire leiders faciliteren’, schrijft Annelien de Dijn in de Groene Amsterdammer.
Zij heeft kritiek op de waarschuwende woorden van zowel hedendaagse auteurs als Yasha Mounk als vroegere doemdenkers als Ortega Y Gasset. Het Italië van Berlusconi is niet ontaard in een dictatuur, schrijft De Dijn. En: conservatieve elites speelden wel een sleutelrol bij de omverwerping van de democratie in de jaren twintig en dertig. Beducht voor een communistische revolutie zochten die hun heil in de armen van extreem-rechts.
Rutte kan tevreden zijn. Met ingang van morgen wordt een volgend record op zijn conto geschreven: Rutte III is opgeklommen tot nummer drie in de top-3 van langstzittende demissionaire kabinetten. Nog acht dagen en hij stijgt hij naar de tweede plaats.
Blijft de impasse in de kabinetsformatie nog een ruime zes weken duren, dan haalt Rutte III de gouden medaille in deze illustere top drie. Maar dat zal toch niet waar worden?
Tot nu doet de inhoud er niet toe bij de kabinetsformatie. Er wordt mistig gedaan over iets als “geen linkse wolk”, maar qua visie hebben we nog niets gehoord. Daar doen we dan even aan mee door te kijken naar welke combinaties op een meerderheid in beide Kamers kunnen rekenen.
Eerst maar eens de optie ‘re-animeren Rutte III’. Dus VVD, D66, CDA en ChristenUnie. Een niet al te riante meerderheid in de Tweede Kamer (78 zetels), maar een minderheid in de Eerste Kamer (32 zetels).
De nu veelbesproken optie van VVD, D66, CDA met PvdA en GroenLinks haalt wel in beide Kamers een meerderheid: 90 zetels in de Tweede Kamer, 42 in de Eerste Kamer.
Rutte vindt dat een iets te grote ‘linkse wolk’. Soms formuleert hij dat anders als ‘da’s één partij teveel voor een stabiele coalitie’. Maar deze optie geeft geen meerderheid in de Eerste Kamer.
RECENSIE - Vandaag (zondag 29 augustus 2021) is de tentoonstelling Slavernij voor het laatst te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam. Door de coronamaatregelen hebben velen deze expositie gemist. Wat blijft zijn de online tentoonstelling én de catalogus. Hierin worden tien persoonlijke verhalen verteld over mensen die in of met slavernij leefden. Een bijzonder tijdsdocument dat om onze aandacht vraagt.
Slavernij zaalimpressie met Oopjen en Marten © Rijksmuseum
Vóórdat ik dieper in ga op het boek, hier eerst een beknopt overzicht van de tentoonstelling met dezelfde naam. De catalogus is gebaseerd op de tentoonstelling, waardoor een korte beschrijving hiervan meer inzicht geeft in de opzet van de tentoonstelling en de intenties van het team van het Rijksmuseum. De tentoonstelling is opgebouwd en ingedeeld rondom tien verhalen. In de afgelopen jaren is in het eigen museumdepot opnieuw onderzocht en met een frisse blik bekeken. Het resultaat hiervan is dat talrijke objecten die op het eerste gezicht geen relatie met de koloniale periode laten zien, verrassende nieuwe inzichten blootgaven. Het team van het Rijksmuseum heeft in de afgelopen jaren veel en intensief onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Daarbij is ook de rol en de functie van het gebouw van het Rijksmuseum nader onderzocht.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Je bent dertiger (geb. 9 april 1988) en popmuzikant en je woont in Noord-Holland (inmiddels, Lissabon, Portugal), en dan maak je bedwelmende, barokke psychedelische pop die zo uit 1968 lijkt te zijn overgevlogen. Jacco Gardner doet dat. Hij combineert klassieke instrumenten zoals harp en violen, met pop op vintage instrumenten: neo-psychedelica. Toen Jacco een jaar of 14 was werd hij door een vriend gewezen op de documentaire The Pink Floyd And Syd Barrett Story en toen was hij verkocht. Zijn debuutplaat, met zang, was Cabinet of Couriosities. Zijn meest recente plaat is Somnnium, en is ‘vrij van vocalen’, anders gezegd: de plaat is instrumentaal.
Van een kennis kreeg ik een keer een zelf-gebrande cd. In zo’n doorzichtig, hardplastic hoesje. Dat als je ‘m laat vallen, dat het plastic alle kanten opspat. En de cd zelf was er één van het merk Kruidvat, dat staat erop, CD-R 700 mb – 80 min. En daarop was met niet zo’n beste viltstift de naam van de band geschreven, Alabama Shakes. Zei me niets, dus dat ding bleef zo’n beetje een half jaar onaangeroerd op een stapeltje liggen. Totdat ik uit nieuwsgierigheid ‘m een keer opzette. En aangenaam verrast werd: wat een stem, wat een soul. Alsof je Otis Redding en Janis Joplin tegelijk hoort. Dus die cd, Boy and Girls, heeft die week de cd-speler niet verlaten.
De drummer (de man met dat kwastje en die steeds met zijn drumstick op de rand slaat) heet Kester Smith. En de bassist is Bill Rich. De zanger met de dobro (is het een Dobro?) is Taj Mahal. Het drietal wordt gefilmd tijdens dit nummer terwijl ze in een koetsje, voortgetrokken door een paard, door Dauphine Street in New Orleans rijden.