Kunst op Zondag leest biografie Jeanne Bieruma Oosting

Nu de musea nog even gesloten blijven, lees ik voor Kunst op Zondag de biografie van kunstenaar Jeanne Bieruma Oosting (1898-1994). Jolande Withuis, bekend van de biografie ‘Juliana, vorstin in een mannenwereld‘ ging deze uitdaging aan. Net als Geert Mak in de ‘Eeuw van mijn vader’ neemt Withuis je in haar publicatie mee in de eeuw van Jeanne Oosting. De positie van de werkende vrouw/kunstenaar in de 20ste eeuw. Deze biografie is de opmaat naar een ‘Zomer met Jeanne’ in verschillende musea in ons land. [caption id="attachment_335693" align="aligncenter" width="350"] Zelfportret © Jeanne Bieruma Oosting, Collectie Museum Henriëtte Polak.[/caption] Noot: Jeanne Bieruma Oosting signeerde haar werk met Oosting, daarom gebruik ik in dit artikel, net als Withuis, alleen deze naam en niet haar volledige adellijke familienaam. Wie is Jeanne Bieruma Oosting? Jeanne Adriana Johanna Wilhelmina Bieruma Oosting wordt op 5 februari 1898 geboren in Leeuwarden. Haar ouders zijn Jan Bieruma Oosting (1870-1936) en de rijke jonkvrouw Adriana Janke barones van Harinxma thoe Slooten (1873-1954). Zus Lot is één jaar jonger, broer Hans maar liefst tien jaar. In de heersende maatschappelijke opvattingen van die dagen is er geen ruimte voor opleidingen voor vrouwen.  Broer Hans kreeg (van papa) alle kansen en volop financiële ruimte om zich te ontwikkelen. Jeanne en zus Lot kregen thuisonderwijs. Ondanks dat haar moeder het familiekapitaal in bracht, kon zij hier niet zelfstandig over beslissen. Vrouwen waren in ons land tot 1957 niet handelingsbekwaam. Als je in zo’n gezin en in deze maatschappelijke context de wens hebt om professioneel kunstenares te worden, ligt er een flink uitdaging op je te wachten. Jeanne ging dit avontuur aan en Withuis deelt haar verhaal op ruim 400 pagina’s. [caption id="attachment_335635" align="aligncenter" width="350"] Leeuwarden (boven) en Lauswolt (onder) © collage Wilma Lankhorst.[/caption] Geen tijd verliezen De titel van de biografie is Jeanne Bieruma Oosting, geen tijd verliezen. Deze laatste toevoeging was een van de twee levensmotto’s van Oosting. Jeanne wilde als kind al schilder worden. Als hobby vonden haar ouders dat geen probleem, haar moeder schilderde ook voor haar huwelijk. Tijdens het thuisonderwijs krijgen Jeanne en Lot teken- en schilderles van Mejuffrouw Wijnhoff. Toen Hans later wel de kans kreeg om te studeren, wilde Jeanne dat ook. Haar vader gaf haar geen kans en moeder kon haar wens alleen ondersteunen door geld los te krijgen (bij papa) voor korte schilder- en tekenlessen. Primair is het (thuis)onderwijs erop gericht dat Jeanne en Lot als jonge vrouwen van stand een gedegen voorbereiding krijgen op een rol als moeder en society vrouw. Een professionele werkoptie is niet bespreekbaar binnen het gezin. [caption id="attachment_335632" align="aligncenter" width="350"] Lochem, Landgoed De Cloese (2022) © foto's Wilma Lankhorst.[/caption] Geen opleiding buiten de landgoedmuren Jeanne heeft altijd de obsessieve behoefte gehad om wat ze ziet met potlood vast te leggen. Haar gouvernante leert haar de beginselen van het tekenen en schilderen. Dezelfde onderwijzeres, mejuffrouw Wijnhoff brengt Jeanne in contact met schilder Marianne Bleeker (1875-1919). Met hulp van moeder weet Jeanne haar vader te overtuigen van het nut van één jaar kostschool in Villa Benvenuta in Bloemendaal. Op deze meisjeskostschool krijgt ze teken- en schilderles van de Haarlemse kunstschilder Frits Grabijn (1889-1978). Hij geeft haar onder andere les in het anatomisch tekenen naar model. Dit is in die dagen zeer uitzonderlijk voor een vrouwelijke schilder. ‘Heel mijn leven en mijn denken draait om schilderen. Het is mijn adem.’ Jeanne Bieruma Oosting (1979) Withuis: De relatie tussen leven en werk is de meest voor de hand liggende vraag in een kunstenaarsbiografie. Bij Oosting moeten we hier heel voorzichtig mee zijn, aldus Withuis. “Een kunstwerk is geen dagboekaantekening’ (p.405). [caption id="attachment_335698" align="aligncenter" width="350"] Koe © Jeanne Bieruma Oosting Collectie Museum Henriëtte Polak.[/caption] Je kunt geen twee heren dienen Een tweede levensmotto van Oosting is de uitspraak: “Je kunt geen twee heren dienen”. Daarmee bedoelt Jeanne dat wanneer je als vrouw kunstenaar wilt worden, trouwen geen optie is. Een partner leidt de aandacht af van je werk en je professionele doel. Voor de biografie beschikte Withuis over een groot aantal brieven van vrienden van Oosting en de beknopte memoires van de kunstenaar. Uit deze bronnen blijkt dat eenzaamheid, mede als gevolg van dit motto, Oosting lang parten heeft gespeeld. Door het uitblijven van een enige steun van haar familie, was Oosting trouw aan haar vrienden en vriendinnen. Uit de brieven komt duidelijk naar voren dat er wel degelijk sprake is geweest van liefdevolle relaties. Op dit gebied kennen we alleen de antwoorden van de vrienden. Oostings brieven aan haar vrienden en aan haar moeder zijn bijna allemaal verloren gegaan. [caption id="attachment_335694" align="aligncenter" width="350"] Méditation triste (serie Les solitudes 1934) © Jeanne Bieruma Oosting, lithografie - Collectie Museum Belvédère - schenking particulier.[/caption] Wie niet waagt Ondanks de sterke tegenwerking van haar familie (haar vader, zus Lot en broer Hans) creëert Jeanne steeds nieuwe kansen. Haar moeder weet vaak met hulp van Jeanne’s docenten kleine beetjes geld los te krijgen voor een nieuwe cursus. Via Frits Grabijn komt Oosting in Amsterdam bij Marie de Jonge (1872-1951). In Amsterdam volgt ze ook een inleiding in grafisch werk bij Samuel J. De Mesquita. Als ze op vaders bevel, terug moet naar de Achterhoek, komt er toch weer een nieuwe kans. Nu in Deventer bij Paul Bodifée (1866-1938). Daarna volgt ze een half jaar later weer een korte cursus in Den Haag, nu bij schilder Albert Roelofs (1877-1920). Een belangrijk argument hiervoor is het feit dat Roelofs ook schilderles gaf aan Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana. Het is Roelofs die serieuze aandacht heeft voor haar werk en aan haarzelf. Oosting wijdt haar hele leven aan de kunsten, er komt geen huwelijk en ze blijft kinderloos. Collega’s en critici roemen grafiek als haar meest diepzinnige en originele werk. [caption id="attachment_335695" align="aligncenter" width="352"] Vogel op tak © Jeanne Bieruma Oosting - kleurenlitho Collectie Museum Belvédère - schenking particulier[/caption] Parijs roept Zonder familiesteun en zonder financiële basis gaat Jeanne in 1929 naar Parijs. De kunstwereld in Nederland en de familieverplichtingen in de Achterhoek knellen steeds meer. In relatieve armoede woont en werkt ze elf jaar in Parijs. ln ‘Atelier 17’ volgt ze lessen bij Engelse graficus Stanley William Hayter (1901-1988). Met deze ervaring, krijgt ze allerlei opdrachten. Haar Parijse werk is tot op heden bijna nooit te zien geweest in ons land. [caption id="attachment_335697" align="aligncenter" width="350"] Jeanne Bieruma Oosting heeft twee maal een kinderpostzegel ontworpen, in 1946 en in 1960 - kinderpostzegels.nl[/caption] Terug naar Amsterdam In 1940 gaat Oosting terug naar Amsterdam. Ze weigert te tekenen voor de Kulturkammer. Mede door haar grafische ervaringen weet ze toch op allerlei manieren opdrachten te krijgen. Sinds de dood van haar vader (1936) woont haar moeder weer in Friesland op Landgoed Lauswolt bij Beetsterzwaag. Tijdens de laatste fase van de bezetting, logeert Jeanne bij haar moeder. Nadat haar moeder in 1954 overlijdt, is Jeanne door de erfenis voor het eerst financieel onafhankelijk. Ze koopt ‘Het Elger in Almen (in de Achterhoek) en ze houdt haar kamer met atelier in Amsterdam én Parijs aan. [caption id="attachment_335636" align="aligncenter" width="350"] l. omslag Biografie Jeanne Bieruma Oosting, r. detail portret M. Tellegen.[/caption] Volgens Withuis is dit zelfportret een mijlpaal in de ontwikkeling van Oosting. “Het schilderij van een vrouw met in haar rechterhand een palet en in haar geheven linker hand een penseel, is het eerste waarop Jeanne zichzelf afbeeldde als schilderes Jeanne was geworden wie ze wilde zijn en had haar hard bevochten overwinning op haar afkomst omgezet in olieverf.” (p. 163). Titel Jeanne Bieruma Oosting - geen tijd verliezen (biografie) Auteur Jolande Withuis Uitgever De Bezige Bij (2021) Omvang 478 + katern (28 blz.) met afbeeldingen Uitvoering Hard cover met lees lint ISBN 978 94 031 5101 4 Prijs € 39,99 E-book € 15,99 © tekst Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Museum Belvédère en Museum Henriëtte Polk, collages: samenstelling Wilma Lankhorst https://www.youtube.com/watch?v=kP0xMti0_Pk 2022 wordt de ‘Zomer van Jeanne’ [caption id="attachment_335696" align="aligncenter" width="350"] Lente © Jeanne Bieruma Oosting - kleurenlitho Collectie Museum Belvédère- schenking particulier.[/caption] In verschillende musea in ons land, kun je dit jaar werk van Jeanne Bieruma Oosting zien. De ‘Zomer van Jeanne’ is o.a. te ontdekken in: Museum STAAL (Almen) Jeanne Bieruma-Oosting terug in Almen: 8 april - 30 oktober 2022; Museum Belvédère Heerenveen : 9 april - 21 augustus 2022, nog geen titel bekend; Museum Henriëtte Polak (Zutphen) 9 april - 21 augustus 2022, nog geen titel bekend ; Museum Maassluis (Maassluis) nog geen details bekend; Nobilis (Fochteloo), centrum voor prentkunst. Hier kun je 'Jeanne en vrienden' vanaf 9 april 2022 zien. [boeklink]9789403151014[/boeklink]

Door: Foto: De groeten uit Almen, Museum STAAL en de kerk © foto Wilma Lankhorst.

Closing Time | Bela Lugosi’s Dead (Opera IX)

Huh? Wut? Is hij alwéér dood? Ja. Sorry. Sommige mensen hebben ook echt geen geluk. Maar als het om een vampier gaat kan dat best, vind ik, zo’n tweede keer dood in vrij korte tijd. Deze versie van Bela Lugosi’s Dead is van Opera IX, een Italiaans black metal gezelschap.

Dus YO! Showdown tijd! The battle of the dead Lugosi’s! Gooi maar in de comments, welke versie is het meest geslaagd, het origineel of de cover?

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Toshiyuki IMAI (cc)

Wereldtemperatuur | Update december 2021

DATA - Zo, al twaalf jaar bijna iedere maand een klimaatupdate. Hopelijk wordt het 13e jaar geen echt bijzonder ongeluksjaar voor het klimaat. Maar ik ga proberen het nog een jaar vol te houden. Gelukkig werken de Britten weer mee. En zo hebben we nog voor het einde van januari de afsluiting van 2021 te pakken.
Vanuit de trend bekeken een weinig opvallend jaar. 2021 staat op plaats zes of zeven (afhankelijk van de reeks die je neemt) van warmste jaren sinds start metingen.
Maar goed, eerst de grafiek.



Geen belangwekkend klimaatnieuws gevonden (maar ook niet hard gezocht, druk druk druk). Wel deze nog even, een pagina waarin de telling van records wereldwijd bijgehouden wordt. Altijd handig om in een discussie te gooien als er weer iemand roept “ja maar er zijn ook koude records! daar hoor je nooit wat over!” (onzin). De verhouding is duidelijk. Veel meer warmterecords dan koude-records.

en omdat er weer een jaar om is, dit keer de grafieken van de heranalyse van Berkeley. U weet wel, waar ze indertijd begonnen met aanleggen en heranalyseren van klimaatdata om aan te tonen dat de opwarming wel meeviel. Tot ze er achter kwamen dat in hun analyse het zelfs nog een tikkie erger was.



Foto: Renaud Camus (cc)

‘Geen spoor van beschaving’

RECENSIE - Het dagboek van Kolonel Willem de Veer, die in 1913 op een internationale vredesmissie Albanië bezocht, geeft niet alleen een beeld van de politieke situatie op de Balkan aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog maar ook van de culturele kloof tussen Nederland en Albanië. Een boekbespreking van gastauteur Raymond Detrez (op de foto de Brug van de Vezier bij Kukës in Noord-Oost Albanië).

Albanië wordt over enkele jaren ongetwijfeld de zoveelste volwaardige lidstaat van de Europese Unie, maar toen het land in 1912 als onafhankelijke staat onstond leken zijn overlevingskansen niet bijster groot. Griekenland, Servië, Montenegro en Bulgarije hadden eerder een militair bondgenootschap gesloten om de Osmanen definitief van de Balkan te verdrijven en meteen ook in grote lijnen afgesproken hoe ze het veroverde gebied onder elkaar zouden verdelen. Daarbij claimden Servië en Montenegro het noorden van Albanië (met Kosovo); Griekenland wilde het zuiden. Mochten ze hun zin krijgen, dan waren de Albanezen als volk tot verdwijnen gedoemd. Om dat te voorkomen riepen Ismail Qemali en enkele andere Albanese leiders op 28 november 1912, kort na het uitbreken van de Eerste Balkanoorlog, in Vlorë de onafhankelijkheid uit. Gelukkig bleken de Grote Mogendheden van die tijd in mei 1913 bereid om met het Verdrag van London die onafhankelijkheid te erkennen. De Albanezen hadden het Osmaanse Rijk decennia lang beschouwd als de beste bescherming tegen de expansiedrift van hun buren (al hadden ze wel geijverd voor meer autonomie binnen dat rijk), maar toen de Osmanen van de Balkan werden verdreven, was onafhankelijkheid de enige overlevingskans.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Closing Time | Bela Lugosi’s Dead

Laatst hoorde ik ‘m toevallig,‘Bela Lugosi’s Dead’ van Bauhaus en het viel me zo op dat er weinig sleet in zat, dat het nummer na 43 jaar nog steeds fris en dansbaar (vandaar de 12 inch) klinkt. En dat kun je van een heleboel muziek uit die tijd niet meer zeggen: veel klinkt gedateerd, ah gossie, jeugdsentiment.

Maar Bela Lugosi’s Dead, heeft de tand des tijd goed doorstaan. Ik weet nu ook pas wie Bela Lugosi was. (En wat Bauhaus is: ik heb het schoolgebouw in Dessau inmiddels bezocht, want ik houd wel van die strakke architectuur).

Foto: Susanne Nilsson (cc)

Finland wijst NAVO-lidmaatschap voorlopig af

De spanningen tussen Rusland en Oekraïne raken ook de Scandinavische landen Zweden en Finland die beide geen lid zijn van de NAVO. De Finse premier Sanna Marin zei deze week dat zij het zeer onwaarschijnlijk acht dat haar land in haar regeerperiode toe zal treden tot het militaire bondgenootschap. Net als de NAVO-landen maakt zij zich ook ongerust over de dreigende situatie rond Oekraïne. Een inval van Rusland zal ook van de kant van Finland beantwoord worden met harde sancties. En niemand zal ons kunnen verhinderen toe te treden tot de NAVO, zei ze. Maar voorlopig houdt Finland het bij een onafhankelijke positie en bij de praktische samenwerking met Rusland die ook al tijdens de Sovjettijd bestond. In de publieke opinie is er onvoldoende steun voor een koersverandering. Een recent onderzoek laat zien dat 28% van de Finnen voor aansluiting bij de NAVO is, een stijging ten opzichte van vorige polls. Maar 42% is nog altijd tegen. De rest weet het niet.

Militairen op Gotland

Zowel in Zweden als in Finland zijn de militairen extra waakzaam. In Zweden heeft het leger zijn aanwezigheid op het strategisch gelegen eiland Gotland in de Oostzee versterkt. Vorige week arriveerde een groot aantal militairen op het eiland met groot materieel. Aanleiding was de toename van Russische landingsvaartuigen in de Oostzee. ‘Het is glashelder dat er een risico is.’ zegt de Zweedse minister van Defensie Peter Hultqvist ‘Een aanval op Zweden kan niet worden uitgesloten. Het is belangrijk te laten zien dat we niet naïef zijn.’ Ook het Nederlandse amfibische marinetransportschip Zr Ms. ‘Rotterdam’, dat onderdeel is van de militaire structuur van de NAVO, is richting de Oostzee gestuurd.

Foto: Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay

Verduveld vaak testen

COLUMN - Het aantal besmettingen kan de komende weken oplopen tot 75.000 per dag, misschien zelfs meer, waarschuwde Ernst Kuipers vrijdag op z’n allereerste persconferentie als minister. De onderliggende toon was geruststellend: een besmetting met omikron lijkt een minder heftig verloop te hebben; dan kun je maar beter deze variant krijgen dan een andere.

Is de pandemie achter de rug als (zowat) iedereen die niet gevaccineerd is, besmet is geweest? Want dat leek Kuipers te suggereren: ‘Dan zijn we er doorheen.’ Zo ging het inderdaad bij de Spaanse griep – minus de vaccins dan, want die waren er toen niet.

De gedachte dat het nu ook zo gaat, lijkt me optimistisch. Allereerst is corona veel besmettelijker dan de Spaanse griep en reizen we nu collectief aanzienlijk meer en sneller: we verspreiden het virus, in al zijn varianten, razendsnel over de hele wereld. Er is geen plek op de wereld waar het virus nu niet rondwaart; dat was bij de Spaanse griep anders.

Ten tweede zijn er veel mensen die – net als bij Q-koorts gebeurde – langdurige, mogelijk blijvende schade overhouden aan een doorgemaakte besmetting. Daarvoor hoef je niet eens op de ic te zijn beland, het geldt ook voor mensen die thuis hebben uitgeziekt. Om welk percentage het precies gaat, is onduidelijk, maar sommige experts schatten dat het mogelijk één op de tien is van iedereen die ziek werd van corona. Dat zijn akelig veel langdurig zieke mensen, onder wie onverwacht veel jonge.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Closing Time | The Living Room

Nadat ik schreef over Jeff Mills vroeg ik me af wat onze eigen techno-pionier, Orlando Voorn, dezer dagen doet. Voorn haalde in de jaren ’90 de Detroit-sound naar Nederland, maar lijkt tegenwoordig een beetje een vergeten legende. Aan hem ligt het niet: hij produceert nog altijd het ene na het andere album, vooral techno, maar vorig jaar ook album met soul-house. Voorn bracht ook muziek uit onder tal van aliassen, waaronder in zijn beginjaren als The Living Room. Onder deze naam maakte hij in 1994 het meer experimentele technoalbum Roomservice – volgens deze reviewer een “criminally underrated record”.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Woorden met gevolgen

OPINIE - Onieuw is er ophef in de Tweede Kamer over uitspraken van Wilders. Eind december schreef hij over de nieuwe minister van Justitie Dilan Yeşilgöz: ‘Een VVD-er van Turkse afkomst op Justitie. En nu maar hopen dat ze mijn beveiliging niet opheft want het liefste zien ze me natuurlijk onder het gras verdwijnen.’ In het Kamerdebat over de regeringsverklaring weigerde hij dit terug te nemen. Met ‘ze’ was de VVD bedoeld, zei hij. Die partij probeert hem al jaren ‘kapot te maken’.  Vervolgens kwam er in zijn betoog over het coalitieakkoord opnieuw een aanval op de pers ‘die zich gedraagt als lakei van de macht’. Toen hij daarna ook nog eens D66 Kamerlid Fonda Sahla aanviel op haar hoofddoekje met de uitspraak “We zijn het Nederlandse parlement. Met een hoofddoekje ga je maar in Saudi-Arabië in het parlement zitten” was de maat vol. Kamerleden vroegen Kamervoorzitter Vera Bergkamp dringend om in te grijpen. Bergkamp vond de opmerking van Wilders over de hoofddoek van hun collega ‘niet respectvol’, maar verder ging zij niet (vandaag schijnt ze toch wat strenger op te treden).

Sleets

Wilders leeft van ophef. Zijn populariteit is voor een groot deel te danken aan zijn ‘recht-voor-zijn-raap’ taalgebruik. Hij is niet vies van scheldpartijen tegen gevestigde partijen, integendeel. Het is zijn handelsmerk. En het vermoeden is dat hij nu een tandje bijzet omdat hij vreest voor de concurrentie van FvD. Zijn islamofobie begint ook een beetje sleets te worden.

Closing Time | Jeff Mills

Wat doet Jeff Mills, pionier van de Detroit techno-scene, tegenwoordig eigenlijk? In 2015 was Mills bezig met een mix van elektronische en klassieke muziek die alleen in Europa aansloeg. In The Guardian beklaagde hij zich dat Amerikanen blijkbaar niet geïnteresseerd zijn in zwarte artiesten als ze niet “poor and broke and desperate” zijn. Nu is de fanbase voor elektronische muziek in de V.S. sinds de gouden jaren van de techno sowieso gekrompen ten opzichte van die in Europa. En vermoedelijk is de aansluiting bij het Amerikaanse publiek nog verder verwijderd geraakt door de laatste jaren een meer experimentele weg in te slaan. In 2019 maakte hij met multi-instrumentalist Rafael Leafer (ook uit Detroit) het album The Override Switsch: “Unrestrained and unshackled by the semiotics placed by conventional dance music, it looks to a frontier beyond what is conditioned by genre,” aldus de makers.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende