Anil Ramdas (1958-2012) was een man van engagement, nee, meer dan dat: hij was een man van idealen. En het hoogste ideaal was voor hem de beschaving – wat een schrijver moest doen is die beschaving verder helpen. Kan dat nog, in de 21e eeuw? Hij zelf lijkt uiteindelijk te hebben besloten van niet – toen hij bijna 12 jaar geleden, in februari 2012 zichzelf het leven benam. Ramdas’ collega-schrijver Karin Amatmoekrim heeft, vind ik, een adembenemende biografie van hem geschreven: In wat voor land leef ik eigenlijk? Dat boek is primair een intellectuele biografie, een beschrijving van Ramdas’ ideeënontwikkeling – zijn langjarige huwelijk komt bijvoorbeeld eigenlijk alleen voor waar het belangrijk is om het levensverhaal te kunnen volgen. Dat is natuurlijk op het eerste gezicht óók nogal ouderwets, maar dat maakt ook dat het boek heel goed bij Ramdas past, zoals het meteen ook laat zien dat het gelukkig nog altijd wel kan: denken over de onderwerpen waarover Ramdas dacht. Ervaringsintellectueel Anil Ramdas kwam eind jaren zeventig van de vorige eeuw naar Nederland, om er te studeren en uiteindelijk naar zijn geboorteland Suriname terug te keren om te helpen het mee op te bouwen. Als intellectueel. En wel als intellectueel naar westerse snit, of in ieder geval naar wat hij vond dat de westerse snit was: altijd bezig om kritiek te leveren, vooral ook op het eigen nest, maar dat altijd met het doel om de dingen beter te maken. De staatsgreep van Desi Bouterse en de zijnen in 1980 en de moord van Bouterses junta op een groep intellectuelen die hadden opgeroepen tot democratie, maakten een terugkeer voor lange tijd onmogelijk. Maar ondertussen had Ramdas ondervonden dat er ook in het westen, in Amsterdam, voldoende te verbeteren was met die westerse methode van kritiek. Hij had bovendien voldoende zelfvertrouwen om de ambitie te krijgen om die intellectuele rol op zich te nemen, en misschien voor zich op te eisen. Door Ramdas’ leven te volgen krijg je ook een beeld van de veranderingen van het intellectuele klimaat, vooral in Nederland. Nadat een promotietraject werd gedwarsboomd door de Nederlandse overheid (!), kon Ramdas aan de slag bij De Groene – nog steeds zo’n beetje het laatste reservaat voor de intellectuele gedachtevorming in Nederland, maar in die tijd, onder de bezielende redactie van Martin van Amerongen al helemaal. Ramdas kon er voor het eerst thema’s uitwerken die hem interesseerden. Zoals dat van de migrant als een soort ervaringsintellectueel: degene die nieuwe perspectieven aan discussies kon toevoegen om deze zo vooruit te helpen. Betweter Hoewel Amatmoekrim duidelijk maakt dat veel witte intellectuelen in die tijd Ramdas toch in de eerste plaats zagen als een ‘allochtoon’, kreeg hij in ieder geval de ruimte om zich te profileren. In 1992 bereikte zijn roem een hoogtepunt, toen hij indruk maakte in het tv-programma Zomergasten. Maar zeker sinds de eeuwwisseling veranderde dat, vooral doordat met de opkomst van Fortuyn en daarna de PVV, de stem van de onbeschaafde witte Nederlander ineens vreselijk belangrijk werd gevonden. Die mensen hoefden zich niet te ontwikkelen, maar er moest naar hen geluisterd worden. Dit ging tegen iedere intellectuele reflex van Ramdas in, en het was iets waartegen hij zich in Suriname ook altijd had verzet. Maar hij werd er om aangevallen door modieuze en anti-intellectuele schrijvers als Joost Zwagerman, en wie hem niet aanviel begon zijn streven naar intellectuele zuiverheid en beschaving gaandeweg steeds meer te zien als ‘ouderwets’. Zijn roman Badal werd vooral als een genadeloze autobiografie gelezen, zijn werkzaamheden voor de NRC werden stopgezet omdat hij ’te anti-PVV’ was. Het hele idee dat een schrijver de wereld zou moeten willen veranderen, werd beschouwd als een inbreuk op de ‘vrijheid van de schrijver’, en hijzelf werd door steeds meer mensen ervaren als een irritante betweter. Een beetje veranderen Dat alles ging een wisselwerking in met allerlei persoonlijke problemen waarvan als ik Amatmoekrims biografie goed begrijp alcoholisme het vliegwiel was. Hij verloor er vrienden mee, professioneel aanzien, en uiteindelijk zijn gezin. Uiteindelijk wist Ramdas geen uitweg meer en pleegde hij op zijn 54e verjaardag zelfmoord. We zijn inmiddels bijna 12 jaar verder, en het is allemaal niet veel beter geworden, bijvoorbeeld waar het gaat om het anti-intellectualisme in de publieke ruimte. Misschien was Ramdas’ geloof in de rol van de intellectueel naïef – al in het begin van zijn loopbaan verwonderden journalisten zich erover dat hier iemand was die zichzelf nog onbekommerd zo aanduidde. Maar willen praten over ideeën, dat is toch niet naïef? De onbeschaamde afkeer van inhoud blijkt bijvoorbeeld uit de recensies die Amatmoekrims boek tot nu toe gekregen heeft. Zelfs in een betrekkelijk positieve recensie als die van Aleid Truijens in de Volkskrant schaamt de auteur zich er niet voor om ex cathedra te oordelen: Ik had meer willen horen over zijn karakter – was hij arrogant, of leek dat maar zo? – en over zijn privéleven, waarin hij steeds ongelukkiger werd. Ook de publieke discussie over literatuur gaat de laatste jaren veel te veel over het karakter (‘was hij arrogant, of leek dat maar zo’) en het privé-leven van de schrijver. Ik begon daarom ook met enige zorg aan In wat voor land leef ik eigenlijk?: weer een oeuvre dat vermalen wordt in de onhebbelijkheden van de schrijver. Maar Amatmoekrim laat zien dat een biografie juist ook een vorm kan zijn om over ideeën te schrijven. En daarmee de wereld minstens een klein beetje te veranderen. Karin Amatmoekrim. In wat voor land leef ik eigenlijk? Anil Ramdas, onmogelijk kosmopoliet. Prometheus, 2023 .
Deena Abdelwahed wil alles wat haar beweegt in Arabische folkmuziek (sha’bi) omzetten naar Arabische clubmuziek. ‘The Key To The Exit’ is het openingsnummer van haar laatste album Jbal Rrsas (‘Bergen van Lood’).
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Seneca is vooral vermaard om zijn scherpe en krachtige citaten, bijvoorbeeld: ‘Als je iemand vertrouwt, maak je hem betrouwbaar’. Een doordenker die het verdient om ingelijst te worden.
Seneca’s filosofie wordt in verschillende tijden echter uiteenlopend gewaardeerd. Sommigen bestempelen hem als ronduit hypocriet. Anderen typeren hem als niet erg origineel, iemand die hooguit een verdienstelijke laat-Romeinse uitleg van het stoïcisme geeft. Volgens weer een andere visie begint bij hem de school van de Late Stoa.
Die late stoïcijnen vertalen de stoïcijnse leer naar een levenskunst. Zo schrijft Seneca bijna niets over kennisleer en fysica. Volgens hem is de filosofie geen wetenschap die waarheden onthult, maar een oefening in wijs handelen. Als filosoof richt hij zich dan ook volledig op de vorming van de geest.
Anders dan de vroege stoïcijnen zag Seneca de ontmaskering van negatieve emoties niet als logisch een-tweetje, gebaseerd op kennis alleen. Volgens hem vergt het nog een hele oefening om de geest te reinigen van negatieve en destructieve emoties. De filosofie van Seneca heeft daarmee het karakter van een zelftraining, of therapie.
Daarbij neemt Seneca afstand van de vroege stoïcijn Chrysippos, die geen verschil bespeurde tussen een beetje dwaas en volkomen dwaas. Volgens Seneca is het heel goed mogelijk om in de zoektocht naar wijsheid en verlichting aardig op weg te zijn. Het is juist de route naar de wijsheid waar het in de stoïcijnse levenskunst om gaat.
Zweedse Tesla arbeiders staken al zes weken vanwege de weigering van het bedrijf om een CAO af te sluiten. Tesla-topman en grootaandeelhouder Elon Musk is een principiëel tegenstander van vakbonden. Volgens bemiddelaar Kurt Eriksson ‘mag Tesla geen afspraken maken’. ‘Het zijn orders van Elon Musk’. Het dochterbedrijf zou ‘geen enkele handelingsvrijheid hebben’. De vakbonden, die in Zweden 70% van de werknemers organiseren, willen voorkomen dat collectieve arbeidsovereenkomsten bij andere bedrijven ook onderuit gehaald kunnen worden. Als Tesla ermee wegkomt geen cao af te sluiten zullen andere bedrijven dat voorbeeld volgen, is de vrees. De Zweedse vakbonden hadden al eerder conflicten met Spotify en het financiële platform Klama.
De staking bij Tesla heeft in Zweden een reeks van solidariteitsacties op gang gebracht in verschillende bedrijfstakken. Kapotte Tesla’s worden niet meer gerepareerd. Postbeambten weigeren kentekenplaten af te leveren bij het bedrijf. ‘Krankzinnig’ volgens Musk. Hij heeft een rechtszaak aangespannen tegen de Zweedse staat. Vakbonden in omringende landen sluiten zich nu ook bij de Zweedse acties aan. Deense havenwerkers en transportarbeiders verhinderen het vervoer van Tesla’s naar Zweden. Een Deens pensioenfonds dat meer dan 800.000 leden telt, heeft zijn aandelen Tesla verkocht. De Noorse vakbond Fellesforbundet met werknemers in de industrie, garages, havens en transport heeft ook een boycot aangekondigd voor het transport van Tesla auto’s naar Zweden. Fellesforbundet-leider Jørn Eggum: ‘In de Scandinavische landen bestaat er brede overeenstemming over het belang van een goed georganiseerd beroepsleven… Het recht om een collectieve overeenkomst te eisen is een natuurlijk onderdeel van ons beroepsleven, en wij kunnen niet accepteren dat Tesla zich hieraan onttrekt.’ Noorwegen is een belangrijke markt voor Tesla en als de vakbond besluit ook de levering van auto’s in het land te beïnvloeden, kan dat veel meer druk op het bedrijf leggen.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Misschien heb ik Lana Del Rey onterecht afgeschreven als hedendaagse popartiest, zonder het te luisteren nota bene. Omdat haar nummer ‘A&W’ volgens Pitchfork het beste nummer van 2023 is, ging ik toch maar luisteren. En tja, dan moet je er toch maar een Closing Time van maken.
ACHTERGROND - Dit stukje heeft de tag ‘Closing Time’, maar dat is niet helemaal kloppend: eigenlijk is het een ‘opening time’ en gaat dit stuk over het Nijmeegse bijstandsexperiment, en al wat daar omheen hangt. Maar toch beginnen we met een stukje muziek. Joe Bonomassa kennen jullie natuurlijk allemaal, want die is hier al eens eerder langsgekomen. Het gaat hier echter niet om de artiest, maar om de tekst van het nummer The Ballad of John Henry. Want John Henry, geloof het of niet, was relevant voor de analyse van de bijstandsexperimenten hier in Nederland.
Wellicht komt de naam de gamers en poëzieliefhebbers ook bekend voor:
John Henry said to his Captain: ‘A man ain’t nothin’ but a man,/And before I’ll let your steam drill beat me down,/I’ll die with the hammer in my hand.
Iemand? Dit komt natuurlijk uit Civilization V, als je het staal hebt uitgevonden. En die hebben het weer van het gedicht John Henry, van anoniem: The Ballad of John Henry, the Steel-Drivin’ Man. Potverdorie, deze post had zelfs als Kunst op Zondag gekund!
Maar we gaan het toch hebben over wetenschap, in relatie tot de bijstandsexperimenten. Want naast John Henry, kennen we ook het ‘John Henry effect’, waar je rekening mee moet houden als je een experiment doet. Zo lang de mensen in het experiment weten dat ze in een experiment zitten – maar dat is natuurlijk wel zo ethisch. Eigenlijk is het John Henry effect een subset van het (bekendere) Hawthorne effect. Dit is de naam van het effect dat mensen zich soms anders gedragen wanneer ze weten dat ze deel uitmaken van een experiment. De term is bedacht naar aanleiding van een experiment in de Hawthorne fabriek, waar ze testten of de felheid van het licht in de fabriek gerelateerd was aan hoe hard er gewerkt werd. Resultaat was dat zolang de proef duurde, men productiever werd als er iets veranderde – ongeacht wat, of het licht nou feller of donkerder werd. En toen de proef weer voorbij was de arbeidsproductiviteit weer werd zoals voorheen.
COLUMN - Geert Wilders noemt journalisten ‘uitzonderingen daargelaten, gewoon tuig van de richel’, dus hij zal het vast billijken dat menigeen een soortgelijke kwalificatie loslaat op de gekozenen die namens zijn partij op het pluche zitten. Verkenner Gom van Strien, die zijn functie neerlegde voordat hij iets had verkend, was bepaald niet de eerste PVV’er die op verdenking van fraude het veld ruimde, schrijft Rudie Kagie deze week in Argus.
Sinds 2006, het jaar waarin de PVV in de Tweede Kamer kwam, haalden haar volksvertegenwoordigers 91 keer het nieuws wegens ernstig wangedrag en andere aanvarin- gen met Justitie. Dit blijkt uit een inventarisatie van ondernemer Ton Aarts – ‘doet iets met techniek, zoekt graag dingen uit’ – op X.
Veelbesproken, maar naar nu blijkt slechts een topje van de ijsberg, was het vonnis dat de Hoge Raad twee jaar geleden handhaafde in de slepende procedure tegen rolmodel Wilders: veroordeeld wegens ‘groepsbelediging’, maar geen strafoplegging. Zijn vraag of we in Nederland meer of minder Marokkanen willen, ontlokte aan zijn verhitte achterban in 2014 een luid gescandeerd “Minder! Minder!” Waarop de partijleider beloofde: “Goed, dan gaan we dat regelen.” (Vervolgens regelde hij niks, maar dat was niet strafbaar.)
Veelpleger Dion Graus voert met veertien delicten de lijst aan: fraude met verbouwing woning (zestig mille onbetaald), stalking van collega van de vrouw met wie Graus vreemdging, bedreiging vriendin van ex, bedreiging schoonvader (‘keel doorsnijden en huis in brand steken’), bedreiging (‘pistool tussen de wenkbrauwen’) en mishandeling (ziekenhuisopname) hoogzwangere vrouw, beslaglegging wegens achterstallige betaling na veroordeling, fraude met onkostenvergoedingen, fraude belastingaangifte, machtsmisbruik, seksuele intimidatie.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Steve Biko was een Zuid-Afrikaanse anti-Apartheidsactivist, die in 1977 door de inlichtingendiensten werd opgepakt en tijdens verhoor dusdanig afgetuigd dat hij kwam te overlijden aan hersenletsel.
Het maakte van Biko een martelaar, die werd vereeuwigd in kunstwerken, boeken, popsongs en films (Cry Freedom met Denzel Washington in de hoofdrol). In 1980 bracht Peter Gabriel ‘Biko’ uit.
Het leverde hem een inreisverbod op naar Zuid-Afrika, maar dat zal ‘m vermoedelijk weinig hebben gedeerd.
Nadine Shah leek in 2015 de grote belofte van de post-punk, maar het is wat mij betreft bij een belofte gebleven.
Soms heb je dat, dat een muzikant twee veelbelovende platen maakt en vervolgens enkel nog limonademuziek.
Rory Gallagher, ook weer zo’n rocker die niet oud is geworden. Hij zou slechts 47 worden.
Vanwege z’n beroep zou je denken aan drank- en drugsmisbruik, maar het waren medicijnen. Met name paracetamol, die hij kreeg voorgeschreven vanwege buikklachten ten gevolge van medicatie om z’n vliegangst tegen te gaan.
Een en ander leidde weer tot dusdanige leverschade dat Gallagher in 1995 een transplantatie nodig had. In het ziekenhuis liep hij een MRSA-infectie op, die ‘m uiteindelijk fataal zou worden.
