Kentekenplaten leiden tot nieuwe spanningen op de Balkan

In Kosovo zijn afgelopen zaterdag overheidsgebouwen in brand gestoken. Serviërs blokkeren wegen bij de grens. De Kosovaarse politie is paraat. De oplaaiende spanningen tussen de Servische minderheid en de regering in Pristina hebben te maken met kentekenplaten voor voertuigen.  Servië verzet zich nog steeds tegen elk teken van een onafhankelijk Kosovo. Kosovaren zijn daarom verplicht een tijdelijk Servisch nummerbord op hun auto aan te brengen als ze de grens willen passeren. Nu heeft Kosovo, na het verstrijken van de geldigheid van tot nu toe gebruikte VN-kentekenplaten, een eigen registratie van voertuigen ingevoerd en vervolgens een vergelijkbare maatregel getroffen voor Servische automobilisten. Zij moeten nu ook ad €5 een tijdelijk Kosovaars nummerbord kopen. De premier van Kosovo, Albin Kurti, heeft aangedrongen op wederzijdse erkenning van elkaars nummerborden. De Kosovaarse Serven hebben echter aangekondigd de blokkade voort te zetten totdat de regering de nieuwe maatregel weer intrekt. Ze worden aangemoedigd door de Servische president Alexander Vucic die sprak over een ‘criminele actie’ en verdere onderhandelingen in EU-verband afhankelijk maakte van terugtrekking van de Kosovaarse politiemacht bij de grens.

‘De buurlanden van Servië op de Balkan, de Europese Unie en de NAVO moeten erkennen dat Aleksandar Vucic een groeiende bedreiging vormt voor de vrede in de regio, en ze zouden een verenigd front moeten smeden om hem te stoppen’, schrijft Jasmin Mujanovic in een opiniebijdrage voor Balkan Insight. Onlangs zagen we al de spanningen in Montenegro over een klooster in Cetinje dat als bezit geclaimd wordt door de Servisch Orthodoxe kerk. Nadat de autoriteiten toestemming hadden gegeven aan de niet-erkende Montenegrijnse orthodoxe kerk om de kerk van het klooster in te wijden kwamen Servisch-gezinde Montenegrijnen in actie om dat te verhinderen. Zowel hier als in het voortdurende conflict over de ruimte voor de Servische republiek in Bosnië-Hercegovina spelen de irredentistische ambities van de Servische president een grote rol, meent Mujanovic. De ‘Groot-Servië’-gedachte van de laatste leider van het voormalige Joegoslavië, Milosevic, is nog altijd niet verdwenen. 

Wat kan de EU?

Volgende week woensdag is er in het Sloveense Brdo pri Kranju een Europese topconferentie over de Balkan. Het is een van de belangrijkste onderdelen op het programma van huidig EU-voorzitter Slovenië. Naast alle 27 EU-lidstaten zullen Albania, Bosnia and Herzegovina, Serbia, Montenegro, the Republic of North Macedonia and Kosovo* hier aan deelnemen, staat in de uitnodiging. Het * achter Kosovo is bedoeld voor de regeringsleiders die dit land nog steeds niet erkennen (naast Servië geldt dat bijvoorbeeld ook voor Spanje). Het betekent: ‘Deze aanwijzing doet geen afbreuk aan standpunten over de status en is in overeenstemming met UNSCR 1244/1999 en het advies van het ICJ over de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo.‘ Op de agenda onder andere een financiële injectie voor de landen van de West-Balkan van 30 miljard euro.

EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft deze week de regio al verkend. Geconfronteerd met het nummerbordenconflict tussen Kosovo en Servië drong ze uiteraard aan op kalmte. Maar het is de vraag of dit effect zal hebben. Kosovo verwacht wel wat meer van de EU dan aanmaningen om de spanningen te reduceren. Ondertussen heeft in Brussel een onderhandelingsteam geprobeerd een oplossing te vinden voor de crisis. Volgens de Kosovaarse delegatie zou er een conceptovereenkomst  bereikt zijn. Die zou inhouden dat NAVO-vredeshandhavers die in Kosovo zijn gestationeerd, zaterdag de speciale politie zullen overnemen, en dat beide partijen hun eis voor tijdelijke kentekenplaten voor zes maanden zullen opheffen totdat een definitief akkoord kan worden bereikt. Vanuit Servië is nog niet gereageerd. Het conflict zal ongetwijfeld woensdag een rol spelen in de marges van de topconferentie.

Linguistisch dispuut

EU-voorzitter Slovenië zal de conferentie ook gebruiken om de perspectieven op een EU-lidmaatschap van zijn buren op de Balkan weer wat gunstiger te maken. Daarvoor moet dan een ogenschijnlijk absurde eis van Bulgarije aan Noord-Macedonië van tafel. Nadat dit land eindelijk verlost was van de verlammende Griekse eisen over de naam Macedonië liggen de Bulgaren nu dwars over de taal die in Noord-Macedonië wordt gesproken. Volgens Sofia is dit helemaal geen aparte taal, maar een regionale variant van het Bulgaars. Skopje wijst dit van de hand en verwerpt ook de eis van Sofia om zich aan dit standpunt te onderwerpen voordat de besprekingen kunnen beginnen. Het lijkt te zot voor woorden, maar cultuur en geschiedenis zijn in de regio zwaar beladen politieke onderwerpen.

Kan hier ook niet een * worden ingezet om de boel weer los te krijgen?