Hulspas weet het | Zalig zijn de biologen

COLUMN - Afgelopen week mocht ik, in een bovenzaaltje van een Utrechts café, een grote club studenten vertellen wat mij zoal was opgevallen in het wetenschapsnieuws van het afgelopen jaar. Er was goed nieuws geweest (het vaccin tegen Ebola), en ook slecht nieuws (de verkiezing van Trump) en er was spectaculair nieuws. De zwaartekrachtgolven. Was dat geen geweldige ontdekking geweest? Een compleet nieuw venster op de kosmos! En wie het belang van dat venster niet direct inzag, kreeg zijn domheid flink ingepeperd dankzij de mediastorm waarmee de ontdekking gepaard ging. Hier was iets groots geflikt!

Kijk, zo hield ik de aanwezige studenten voor. Zo pak je dat aan. Nieuws bestaat niet, nieuws moet je máken. Bijvoorbeeld door een simpele bevestiging van een honderd jaar oud idee van Einstein te verheffen tot een geweldige doorbraak. Door van wetenschap een circus te maken. Dan ben je verzekerd van aandacht, dan weet iedereen dat jouw wetenschap de allerbelangrijkste is en kost het veel minder moeite om geld te verzamelen voor nóg grotere projecten. Want na zoveel heisa is dat de enige weg voorwaarts. De LIGO-detector kostte ruim een miljard. Dat bedrag is peanuts vergeleken met de plannen die dezelfde wetenschappers inmiddels al bedenken voor de komende decennia. En reken maar dat de grote geldschieters er straks wéér bij willen zijn, als de kurken knallen.

Is natuurkunde per definitie big science geworden? Natuurlijk niet. Deze richting is het resultaat van bewuste keuzes – en beslist niet alleen wetenschappelijke. Is big science per definitie natuurkunde? Ook niet. Het is maar wat je big noemt. Big is meer dan bedragen of lichtjaren. Impact lijkt me een verstandiger graadmeter. Neem CRISPR. Dat is de onuitspreekbare afkorting van Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats. Een kreet die niks zegt – behalve dan dat het de beschrijving is van een stukje RNA dat de wereld de komende jaren grondig gaat veranderen. CRISPR is big. Veel bigger dan zwaartekrachtgolven.

CRISPR is een stukje genetisch gereedschap, ontleend aan bacteriën, dat je om een boodschap kunt sturen. Je kunt er een briefje aan hangen met de boodschap: knip daar-en-daar dat-en-dat stukje DNA er tussenuit. Hele genen, gevaarlijke genenen bijvoorbeeld, of defecte stukjes van genen. En het mooie is: elke onderzoeker kan de was doen. Niks geen geklooi meer met virussen die een vreemd stukje DNA in het genoom achterlaten (en je wist als onderzoeker nooit waar dat precies zou belanden), maar een uiterst simpel en zeer precies corrigeren van het DNA. CRISPR heeft van genetische manipulatie kinderspel gemaakt. En om die beladen en lompe term te vermijden, en om duidelijk te maken dat het écht om iets heel anders gaat, spreken onderzoekers niet van manipulatie maar van ‘genetic editing’. Ze introduceren geen vreemd DNA; ze gaan als voorzichtige redacteurs door de genetische tekst. Geen moker, maar het potlood. En de techniek is zó eenvoudig, en de resultaten zijn zó spectaculair, dat vrijwel alle GMO-labs de afgelopen jaren de oude apparatuur aan de kant heeft geschoven en zich op CRISPR hebben gestort.

Nog een paar jaar en vrijwel alles wat we eten en slikken is afkomstig van planten en dieren (en schimmels) die dankzij CRISPR geoptimaliseerd zijn. Sterker, beter, sneller. De proefvelden staan er nu al vol mee; de bedrijven nodigen nu al journalisten en vertegenwoordigers van de voedingsindustrie uit voor speciale maaltijden gekookt met hun genetisch geredigeerde producten. Niks staat de revolutie in de weg. Alle wettelijke en morele barrières opgericht tegen de introductie van GMO ofwel ‘Frankensteinfood’ zijn niet van toepassing op CRISPR. En dat alles kwam de laatste jaren tot ons zonder heisa, zonder hijgen, zonder talkshowhosts die in blind enthousiasme over iets onbegrijpelijks over hun woorden struikelden. Je leest er her en der wat over. Het schijnt belangrijk te zijn, denk je. Het is big Science die zwijgend de wereld verovert – en écht verandert.

Zo pak je dat aan, vertelde ik die studenten. Terwijl de natuurkunde in volle vaart een doodlopende weg in rent waarin alle hulpmiddelen en budgetten noodgedwongen steeds groter worden, de persconferenties (dus) steeds gekker en de gepresenteerde resultaten steeds onbegrijpelijker en irrelevanter (pace alle babbels inzicht in de kosmos), bouwen de biologie en biochemie ondertussen rustig voort aan een stille revolutie.