‘Het probleem is dat we het geld aan de vrije markt hebben overgelaten”

ACHTERGROND - De Britse econoom Ann Pettifor bepleit opnieuw een Green New Deal.

Ann Pettifor (Zuid-Afrika, 1947) was een van de weinigen die de economische crisis van 2008 zag aankomen. In 2006 publiceerde ze The Coming First World Debt Crisis. Toen de crisis daar was schreef ze met een kleine groep economen, milieuactivisten en ondernemers een Green New Deal, een  plan voor hervorming van de economie naar het voorbeeld van Roosevelt’s New Deal uit de jaren dertig. Maar in al het rumoer rond de financieel-economische crisis kreeg de verbinding die zij legde met de crisis in het ecosysteem erg weinig aandacht. Met als uitzondering de Europese Groene Partij, waar onder de bezielende leiding van de Belgische Europarlementariër Philippe Lamberts eveneens gewerkt werd aan een Green New Deal. Helaas had deze poging slechts beperkte invloed op het beleid van de nationale groene partijen.

In 2018 ontwikkelde Ann Pettifor een nieuw document onder de titel Green New Deal op verzoek van de Amerikaanse politica Alexandria Ocasio-Cortez. Zij wist hiermee voor een New York’s district een zetel in het Huis van Afgevaardigden te veroveren. De leiding van de Democratische Partij heeft haar Green New Deal inmiddels onderschreven.

Wat de Groenen hebben gemist

Voor De Helling, het kwartaalblad van het Wetenschappelijk Bureau van Groenlinks interviewde Robbert Bodegraven onlangs Ann Pettifor (alleen voor abonnees).  Uit dat interview een paar citaten. De kern van de Green New Deal is volgens Pettifor:

We kunnen het ecosysteem niet herstellen als we het economisch systeem niet herstellen. En we kunnen het economisch systeem niet herstellen als we het hyper geglobaliseerde financiële systeem niet herstellen. Er is een direct verband tussen de kredieten die banken verstrekken zonder op te letten waar het geld aan besteed wordt, en de wereldwijde hyperproductie en -consumptie, en dus ook de uitstoot van broeikasgassen en onze gezondheid. Onze verslaving aan fossiele brandstoffen en de grenzeloze consumptie van eindige grondstoffen kunnen we alleen opgeven als we het financiële systeem ingrijpend hervormen. Groene partijen begrepen dit niet altijd (…). Ze legden de nadruk op gedragsverandering. Ik geloof niet dat we daar moeten beginnen.

Het probleem is dat we het geld aan de vrije markt hebben overgelaten. Commerciële banken en private investeringsfondse bepalen de hoeveelheid geld in de wereld en beslissen aan wie het wordt uitgeleend. Ze zitten aan de knoppen van een systeem dat steeds grotere hoeveelheden geld uitleent aan de productie van goederen en diensten die de aarde uitputten, onze gezondheid bedreigen en het ecosysteem vernietigen. Er is geen democratische controle op dat systeem en nationale overheden hebben er geen greep op.

Roosevelt

Pettifor is van mening dat Roosevelt’s New Deal uit 1932 nog steeds een uitstekend voorbeeld is voor een weg uit de crisis. De omstandigheden nu zijn in hoge mate vergelijkbaar met die waaruit de financiële crisis van eind jaren twintig voortkwam.

Roosevelt zei: vanaf nu zal Wall Street onze economie niet meer aansturen. De overheid neemt het over. Vanaf nu gaat de overheid over de rentestand, over de kapitaalstromen van en naar Amerika en over de ruimte voor overheidsuitgaven (…) In plaats van de private rijkdom die vanaf Wall Street besliste waar het geld naar toe ging, zette Roosevelt een programma op dat voor werkgelegenheid zorgde en de toenmalige economische crisis kon oplossen.

Nalatigheid van de overheid zal niet zonder consequenties blijven, voorspelt Pettifor. Als de overheid niet tegemoet komt aan bestaande onvrede die voortkomt uit de crisis zullen mensen bescherming zoeken bij autoritaire leiders die ook geen oplossing bieden, maar wel stapsgewijs de democratie om zeep helpen.

Tegen het defaitisme

Eind vorig jaar publiceerde Ann Pettifor haar laatste boek onder de titel The Case for the New Green Deal waarin ze haar pleidooi actualiseerde. Blijven proberen, is de boodschap. Het lijkt misschien te laat om een nieuwe crisis af te wenden, maar overgave is nihilisme. De ware vijand is niet het scepticisme maar het defaitisme.