Het einde van het begin voor Job Cohen?

Dus een redacteur van het NOS Radio 1 journaal vroeg aan Job Cohen of hij zou aanblijven als partijleider als de PvdA op 2 maart de Provinciale Statenverkiezingen verliest. Het was volstrekt logisch dat Cohen bevestigend antwoordde, maar omdat journalisten de geplaagde PvdA-leider eigenlijk al afgeschreven hebben werd het nieuws. Misschien kan het journaille niet wachten om conclusies te trekken.

Cohen kon, drie maanden voor de verkiezingen, natuurlijk niet anders dan bevestigen dat hij blijft, ook als de PvdA op 2 maart de PS-verkiezingen verliest. Iedere andere leider van een partij had dat gezegd. Want stel je voor dat vele duizenden mensen op je partij stemmen omdat jij de leider bent, en je zegt dat je vertrekt zodra het tegenzit. Wat voor reden geef je jouw kiezers dan nog om op je te stemmen?

Bovendien loop je het grote risico dat je met een belofte tot vertrek de Provinciale Statenverkiezingen tot een referendum over je leiderschap maakt. Dan zit je drie maanden lang vast aan een perskorps dat alleen maar wil praten over je nakende vertrek, en niet waar het jou als oppositiepoliticus om gaat: ervoor zorgen dat de regeringspartijen geen meerderheid krijgen in de Senaat. Zou Cohen’s bevestigende antwoord dus nieuws moeten zijn? Als het dan echt moet: hooguit op pagina 5 rechtsonderaan, naast de net zo obligate uitverkoopadvertentie van Ikea.

Maar omdat de PvdA sinds de verkiezingen van 9 juni in de peilingen in een langdurige dip zit en dat Cohen aangewreven wordt (niet ten onrechte overigens), heeft het journaille al een verhaallijn in het hoofd over Job Cohen, de Icarus van de Nederlandse politiek van het afgelopen jaar. De man die het aandurfde om in het diepe te stappen, maar faalde. De gevallen Zonnekoning. Drama, tragiek, zelfs iets romantisch; het verhaal schrijft zich bijna vanzelf. In de geesten van veel parlementair verslaggevers zit al een self fulfilling prophecy.

Maar wie even afstand neemt van de hijgerigheid en nuchter naar de ontwikkelingen van de afgelopen maanden kijkt, zou ook iets anders kunnen concluderen.

Neem Synovate’s Politieke Barometer. De vaststelling op basis daarvan is dat de PvdA nog steeds ver verwijderd is van de 30 zetels die het op 9 juni scoorde in de Tweede Kamer. Maar je kunt óók vaststellen dat Cohen het nog altijd beter doet dan onder Wouter Bos, tijdens diens laatste 2 jaar als partijleider. Zakte de PvdA onder Bos in de Barometer nog tot dik onder de 20 zetels, onder Cohen schommelt de partij sinds 9 juni gemiddeld rond de 24 zetels. Nog altijd een verlies ten opzichte van 9 juni, maar een verschil van zes zetels is te overkomen. De electorale basis lijkt onder Cohen meer solide dan onder Bos. Er is hoe dan ook geen sprake van een massale exodus van PvdA-stemmers.

Ook stabiliseert de partij in de Barometer-peilingen (zie grafiek onder, direct van Synovate). De afgelopen vier weken (2 peilingen) vertoont de PvdA zelfs weer een lichte stijging in de kiezersgunst, althans volgens Synovate. Behoudens echte blunders van Cohen of andere PvdA’ers, of een klucht van een campagne, is er geen reden om aan te nemen dat deze dynamiek snel weer doorbroken zal worden.

Dit komt niet doordat Cohen het opeens zoveel beter doet, maar eerder doordat kiezers misschien tot de conclusie komen dat ze toch érgens heen moeten met hun stem. En mogelijk vinden ze dat op links Groenlinks noch de SP een redelijk alternatief hebben kunnen bieden voor de PvdA. Sterker, de SP staat in de laatste Barometer op 13 zetels, twee minder dan op 9 juni. Groenlinks staat consistent op 12, evenals D66. Beide partijen breken niet door als alternatieven voor de PvdA.

Ja, de PvdA heeft onder Cohen nog veel terrein terug te winnen. De partij moet een gevecht op twee fronten voeren: één tegen de vooroordelen van journalisten die Cohen stiekem al afgeschreven hebben, en één om weer in de kiezersgunst te komen, ook bij CDA’ers die op 9 juni overstapten naar de PvdA (en die – zo hoopt Alexander Pechtold – op 2 maart naar D66 overlopen).

De stabilisatie van de PvdA in de tot nu toe betrouwbaar gebleken Politieke Barometer zou de partijtop moed moeten geven. Zet die verbetering door, dan verbetert ook de positie van Cohen in de hoofden van de pers. Dat het ‘nieuws’ over het aanblijven van Cohen nu al komt, kan tijdens de campagne ook positief uitpakken voor de PvdA: het gespreksonderwerp is binnenkort wel uitgekauwd en zal tot aan 2 maart, de dag van de Provinciale Statenverkiezingen, vermoedelijk hooguit een marginale rol spelen in de verslaggeving over de verkiezingscampagne.

Het bevestigende antwoord van Cohen op de vraag van de NOS-journalist is daarmee wellicht niet het begin van het einde van Cohen’s partijleiderschap, maar misschien eerder, zoals Winston Churchill het hoopvol doch voorzichtig verwoordde na de gewonnen Slag om Engeland: “This is not the end. It is not even the beginning of the end. But it is, perhaps, the end of the beginning.”

[kaj]