Geen plaats in de herberg?

Minstens honderdduizend mensen verblijven illegaal in Nederland. Geeft minister Gerd Leers toe, dus dat zal wel een schatting naar beneden zijn.

Waar die mensen van leven? Joost mag het weten. Maar ze vinden hun weg, in illegale naaiateliers, op straat, heitje voor een karweitje, als werksters in Bloemendaal en vermoedelijk ook in de seksindustrie. Overlevers zijn het. Ze zijn de halve wereld afgereisd voor een beter leven, en ze knokken keihard voor elke euro, voor elke dag dat ze in het beloofde land mogen blijven. Sommigen zijn psychotisch, slapen op straat.

Er is geen plaats voor deze mensen in Nederland. Zegt ook minister Kamp van Sociale Zaken. Eigen werklozen eerst. En minister Leers duidt het enorme aantal illegalen als “ontwrichtend en maatschappelijk ongewenst”. Hij wil illegaliteit strafbaar maken met een boete. Mensen kunnen dan, als blijkt dat ze niet over geldige verblijfsdocumenten beschikken, meteen overgebracht worden naar vreemdelingenbewaring en in een uitzettingsprocedure komen.

Probleem met deze maatregelen is om te beginnen: als je niet weet wie je voor je hebt, omdat de persoon geen papieren heeft, aan wie ga je die boete dan opleggen? Aan ‘Meneer X’? Verder klinkt het natuurlijk allemaal heel logisch dat illegalen vastgehouden worden en dan in een procedure terechtkomen die tot uitzetting leidt, maar hoe kom je er achter uit welk land ze überhaupt afkomstig zijn? En hoe krijg je zo’n herkomstland zover dat het meewerkt en die persoon weer opneemt, wanneer iemand niet over papieren beschikt? Het is dus allemaal niet zo makkelijk en snel geregeld als dat woordje ‘uitzettingsprocedure’ wel suggereert.

Je kunt je ook afvragen of repressief beleid (boetes, detentie) wel gaat helpen om die honderdduizend of meer illegalen letterlijk en figuurlijk weg te werken. Als het grote aantal mensen zonder verblijfsdocumenten in Nederland werkelijk zo “ontwrichtend en maatschappelijk ongewenst is”, dan zou men er toch eens over moeten denken om een verblijfsstatus met minimale rechten in het leven te roepen, waar illegalen en uitgeprocedeerde asielzoekers aanspraak op kunnen maken.

Dat zou dan met zich meebrengen: geen recht op een uitkering of opvang, wel op een faire behandeling door autoriteiten en een eerlijke rechtsgang. Kinderen die op Nederlands grondgebied geboren zijn, worden automatisch Nederlanders.

Maar zal dat geen aanzuigende werking hebben? Dat zei men ook van het generaal pardon. Zoals Steeph in 2009 echter al aantoonde, viel het met die aanzuigende werking reuze mee. Sterker nog, Italië en Finland kenden in die periode geen generaal pardon, maar wel een grotere toename van het aantal asielzoekers. Italië is daarbij relevant, omdat veel Noord-Afrikanen op zoek naar een beter leven, daar als eerste aankomen, en Finland omdat het een ruimhartige asielwetgeving heeft.

Honderdduizend ‘illegalen’ bevinden zich nu reeds – dag in, dag uit – onder ons, zonder dat iemand last van ze heeft. Integendeel, ze leveren een belangrijke bijdrage aan de economie, via het informele circuit. Ze gaan heus niet weg. Geef hen een menswaardig bestaan. Geef hen uitzicht op volwaardig burgerschap voor hun kinderen. Neem ze op in de samenleving: het zullen productieve leden zijn: het vergt ongelofelijk veel vindingrijkheid en doorzettingsvermogen om het in een bureaucratische samenleving te rooien zonder papieren. En toch lukt het de meesten van hen. Daar kun je, juist ook als rechtsmens, niet anders dan bewondering voor hebben.