Een liberaal met ballen durft géén keuzes te maken

COLUMN - Als de politiek effectief klimaatbeleid wil voeren, bemoeit ze zich niet inhoudelijk met klimaatoplossingen.

Ik moet zeggen: Rutte heeft ergens wel lef. Met het klimaatakkoord probeerde zijn kabinet de klimaatcrisis te misbruiken om nog meer subsidie naar het grote bedrijfsleven te krijgen, ten koste van de onderkant van de samenleving. Nu dit wat al te hard uitkomt, probeert hij met een toevoeging van een klein beetje CO2 belasting hetzelfde zwendelplan alsnog aangenomen te krijgen. Ondertussen getuigt het vooral van lafheid. Dat kan en moet veel beter.

Sceptici, cynici en fanaten

De kampen in het klimaatdebat: Ten eerste de klimaatsceptici, die naar mijn mening de naam scepticus niet waard zijn. Ten tweede de klimaatcynici, voor wie ik feitelijk nog een hoop sympathie en begrip kan opbrengen. Ook de klimaatcynici zien de derde groep, de zogenaamde klimaatfanaten, als hun grootste tegenstanders.

Klimaatfanaten worden in het debat bekroond met een hele hoop creatieve scheldwoorden: klimaatdrammers, klimaatextremisten, klimaatsalafisten, of nog erger, GroenLinksers.

Deze mensen zitten volgens de klimaatontkenners allemaal braaf in de banken van dezelfde klimaatkerk, en zingen in koor hetzelfde klimaatlied. Van dit beeld klopt echter maar weinig. Wie in deze kerk gaat rondneuzen zal zien dat de meeste klimaatkerkgangers recht tegenover elkaar staan, en elkaar om het minste of geringste in de haren vliegen … en dat al decennialang.

Herrie in de klimaatkerk

Waar zijn de klimaatfanaten het over eens? Ze vinden allemaal dat we moeten minderen met fossiele brandstoffen. Maar daar is het eigenlijk ook allemaal wel mee gezegd. Over het ‘hoe’ kunnen de klimaatfanaten elkaar doorgaans wel de hersens inslaan.

Waar de één graag windmolens op het land bouwt, wil de ander ze vooral op zee hebben. Een volgende gelooft helemáál niet in windmolens, maar in zonne-energie. Allemaal hebben ze een hekel aan de mensen die vinden dat biomassa ook een serieuze optie mag zijn, om over de mensen die datzelfde menen van kernenergie nog maar te zwijgen. En dan zijn er zelfs nog klimaatfanatici die vinden dat we beter eerst op gas kunnen overstappen om onafhankelijk te worden van olie en kolen, als tussenstap.

Bleef het maar bij die meningsverschillen! Er zijn mensen die elkaar in de haren vliegen over auto’s op een elektriciteit of op waterstof, en beide staan lijnrecht tegenover de mensen die vinden dat we beter helemaal kunnen stoppen met autorijden … die weer uiteenvallen in de telewerkfanaten en de OV-fanaten.

Volgens sommigen is de warmtepomp ideaal. Volgens anderen is dat een hopeloze route, en kunnen we beter allemaal overstappen op stadsverwarming of de plaatselijke zonnepanelen, of zelfs een eigen windturbine.

Argumenten over en weer

De ene oplossing wordt afgekraakt ten gunste van de ander, en laten we eerlijk zijn: geen enkele blijft overeind staan als dé oplossing van al onze problemen. Wind te land zal nooit genoeg zijn, want mensen willen die windmolens niet in hun achtertuin. Wind ter zee is weer veel duurder, en de bouw daarvan gaat veel te traag. Bovendien werken beide turbines niet als het niet waait, of juist te hard.

Maar zonne-energie werkt dan weer niet goed op momenten dat de zon niet schijnt. Predikers voor kernenergie en biomassa onderstrepen op hun beurt dat zon en wind samen niet genoeg zijn, althans niet op korte of middellange termijn.

Tegen kernenergie wordt vervolgens ingebracht dat het afvalprobleem daarvan veel te groot is. Dat het door de noodzaak van veiligheidsmaatregelen ook veel te duur wordt. En dat het bovendien veel te lang duurt om die reactoren te bouwen. Biomassa ondertussen mag dan wel CO2 neutraal zijn, ondertussen ben je er wel een hoop landbouwgrond of zelfs kostbare bossen aan kwijt.

Er is geen ideale oplossing

De argumenten over en weer van de waterstofauto’s tegen de elektrische auto’s, ik zal u ze verder besparen, maar u begrijpt het: beide zijn verre van ideaal. De warmtepomp? Of toch panelen op je dak of stadsverwarming? Alles heeft nadelen.

Het probleem van deze discussies is dat ze spekkie voor het bekkie zijn voor mensen die liever niet willen dat er enig beleid voor klimaat gemaakt wordt. Zelfs de klimaatexperts komen er niet uit: een beter argument om vooral niet naar de klimaatkerk te luisteren is er niet. Ze bewijzen van elkaar dat ze zwendelaars zijn!

Een bekend argument van de klimaatcynicus is dan ook te vragen om dé oplossing voor het probleem. Nee, die is er niet, want uiteindelijk zijn al die argumenten die ik net noemde nog wáár ook. Dus dan is het gesprek gauw over, toch?

Gaan voor de mix

Gelukkig voor de klimaatfanaten is dat echter niet het geval. De stelling dat er één totaaloplossing moet zijn, één heilige graal die de mensheid zal redden, is namelijk een drogreden. De werkelijke oplossing zit niet in één toepassing, maar in de mix van allemaal.

Het is tijd om nu vaart te maken met windenergie én zonne-energie, zodat in een verre toekomst wél  genoeg is daarvan. Dat duurt echter nog wel even, en in de tussentijd is het mijns inziens prima om te stellen dat het beter is om gas te verstoken dan olie, en is het beter om biomassa te verstoken dan gas.

Kerncentrales bijbouwen gaat misschien nergens over, omdat wind- en zonnecentrales bouwen sneller, flexibeler, goedkoper en meer rendabel kan, en alle investeerders weten dat. Maar als we zouden moeten kiezen tussen het sluiten van een bruinkoolcentrale of een kerncentrale, dan zou de keuze voor de hand mogen liggen.

En vooral: bezuinigen op gebruik

Het belangrijkste is ondertussen nog altijd buiten schot gebleven. Minstens zo belangrijk als waar we de energie vandaan halen, is het vraagstuk hoeveel we ervan willen gebruiken. De isolatietechnieken van nu zijn gelukkig veel beter dan die van vijftig jaar geleden, maar ze worden niet overal toegepast. Onze hele samenleving is sowieso nog veel te kwistig met het verbruik van energie.

Dit komt vooral omdat energie in vergelijking met andere productiefactoren nog steeds gruwelijk goedkoop is. Een beetje ondernemer die wil bezuinigen op de kosten kijkt eerst of hij ergens nog mensen kan ontslaan, en niet naar hoe hij kan bezuinigen op zijn energieverbruik. Bij dat eerste valt immers veel meer te winnen. Kan dat niet andersom?

Laat de politiek vooral géén keuzes maken

Er is dus een hele waaier van mogelijke oplossingen, maar welke daarvan moet nu het meest gestimuleerd worden, en welke het minst? En in welke volgorde? Misschien verbaast het u, maar ik zou zeggen: laat de politiek hier vooral zo weinig mogelijk keuzes maken. Laat die vooral over aan de markt, maar zorg er dan wél voor dat die markt fundamenteel anders wordt vormgegeven, en durf daar radicaal in te zijn.

Pak het zo simpel mogelijk aan. Ga niet nadenken over duizenden subsidies voor de oplossingen die hierboven besproken werden. En hoe haalt Rutte het in zijn hoofd om te bedenken dat ieder bedrijf een eigen plannetje op mag stellen, dat dan door ambtenaren gecontroleerd moet worden? Houd het simpel, en voer maar één maatregel in: een zware belasting op het probleem zelf – CO2 uitstoot.

Pleit in de EU voor een écht forse en oplopende CO2 taks, en neem daar zelf het voortouw in. Afhankelijk van de uitstoot wordt grijze stroom ieder jaar weer een fors percentage duurder. Ontzie vooral de luchtvaart en de scheepvaart niet: laat iedereen die met een goedkoop gevulde tank het CO2-belastingterritorium invaart of vliegt een vette extra taks betalen. Zolang de EU nog niet mee is, gebeurt dat met controle aan de grens.

Ga ondertussen van alle subsidies en vrijstellingen af, ook van de reeds bestaande. Als investeren in vergroening geld oplevert, dan komt het geld daarvoor vanzelf wel. Subsidie of vrijstelling voor fossiele brandstoffen behoort uiteraard helemaal tot het verleden. De opbrengsten van de extra belasting gaan dan direct naar een forse lastenverlichting voor burgers, waarmee de energierekening gecompenseerd wordt, om zo het draagvlak te verzekeren. Zij kunnen alleen maar winnen, door minder of groene energie te verbruiken, want dat wordt vanzelf goedkoper.

De onzichtbare hand

Ondertussen is het minstens zo belangrijk om lokale overheden te verbieden om vergroening te blijven blokkeren. Denk aan het belachelijke windmolenverbod van de provincie Noord Holland van de afgelopen acht jaar, ingesteld met als enig argument dat windmolens niet mooi zouden staan in het pittoreske landschap van snelwegen, elektriciteitsmasten en opstijgende vliegtuigen.

De bottom line is: hef belasting over het probleem, en ga als overheid verder niet in de weg staan. Of om het liberaal uit te drukken: de betuttelende politiek van tienduizenden microsubsidies en bemoeizuchtige regels en verboden moet over zijn.

We hebben niets aan het aangekondigde mini-CO2 taksje van Rutte, dat als douceurtje geldt bij dat draak van een akkoord dat er nu ligt, dat sowieso weer opgesteld lijkt om zoveel mogelijk geld uit de zakken van de onderkant van de samenleving te kloppen, en niets meer dan een ondoorzichtige bureaucratische soep zal opleveren. Rutte dient dat contract dat hij met de subsidieslurpers heeft opgesteld te verscheuren, en niets anders te doen dan te zorgen voor goede en eerlijke voorwaarden voor de markt.

Klimaatcynici en klimaatfanaten zullen elkaar daar wel in kunnen vinden. De industrie heeft niets te willen. De onzichtbare hand mag het werk voor hen doen. Dat ik nota bene degene moet zijn die een neoliberaal dat moet gaan vertellen …