dossier

Graaicultuur

Sargast Sjors van Beek is een petitie gestart om de graaicultuur in de publieke en private sector tegen te gaan. Tegelijkertijd startte Sargasso een dossier waarin de graaicultuur tegen het licht gehouden wordt.


Foto: Frédéric BISSON (cc)

Kort | Afwikkeling Libor-schandaal aanmoediging tot frauderen?

In het Libor-schandaal kreeg de Rabobank al een boete van 774 miljoen euro. Gisteren werd dat gevolgd door een boete van de Europese Unie voor verschillende andere banken à 1,7 miljard euro. Dat lijken stevige boetes, maar het is een stuk minder zwaar dan het lijkt.

Het tijdsbestek waarin het Libor-schandaal plaatsvond en de omvang van de financiële markten maakt het aannemelijk dat het voordeel dat deze banken hebben behaald met de fraude aanzienlijk hoger ligt dan de uitgedeelde boete. Daar komt nog eens bij dat de frauderende medewerkers gewoon hun bonussen mochten houden en, waarschijnlijk riante, ontslagvergoedingen hebben gekregen. Kortom: fraude wordt beloond. Misschien tijd om de plukze-wetgeving uit te breiden?

Zwitsers stemmen over topsalarissen

NIEUWS - De Zwitsers mogen vandaag in een referendum bepalen of de topsalarissen in het land drastisch worden verlaagd. De initiatiefnemers willen dat er een maximum wordt gesteld van 12 keer het minimumloon. Dat varieert in Zwitserland van 2200 tot 3200 euro, afhankelijk van het bedrijf waar iemand werkt.

Volgens peilingen zal een meerderheid tegen stemmen op advies van de regering opvolgen. De regering waarschuwt dat de belastinginkomsten zullen kelderen.

De topman van Nestlé heeft een jaarsalaris van 73 keer het minimumloon. De directeur van Crédit Suisse heeft een inkomen van 1812 keer het minimumloon. Dat komt neer op een jaarinkomen van 72 miljoen euro.

Het recht wordt met de dag krommer

COLUMN - De graaicultuur wordt weer de hand boven het hoofd gehouden. Adjunct hoofdredacteur Pieter Klein van RTL-nieuws vraag zich daarom af of het recht nog een keer gaat zegevieren in Nederland.

Foto: Frédéric BISSON (cc)

Bedrijven compenseren bestuurders voor falen met aandelen

ACHTERGROND - Begin deze maand stelde Jos Streppel dat het beloningsbeleid van veel bedrijven eenvoudiger zou moeten. Dat Streppel dat zegt is pikant: hij is als voorzitter van de Monitoring Commissie Corporate Governance (MCCG) het geweten van corporate Nederland. Dit jaar neemt Streppel afscheid van de MCCG, de commissie die toeziet op de naleving van de Code-Tabaksblat. Die code zou het old boys network dwingen tot een zuivere, zakelijke en redelijke beloningspraktijk.

Die missie is niet geslaagd. Tien jaar nadat de Code-Tabaksblat het licht zag, concludeert Streppel dat een decennium lang roepen om transparantie veel mist heeft opgeleverd. Zo zegt hij in zijn afscheidsrapport: ‘In het algemeen is de verantwoording over beloningsstructuren en het beloningsbeleid in de jaarverslagen niet eenvoudig en inzichtelijk. De opeenvolgende commissies zijn er niet in geslaagd om hier verbetering in aan te brengen.’

Met die uitspraak doelt Streppel met name op de verslaglegging van beloning in de vorm van aandelen. De waarde van die populaire beloningscomponent voor bestuurders is niet alleen vaak hoog, maar op uiteenlopende manieren weergegeven in de jaarverslagen, zo ontdekten wij vorig jaar toen we werkten aan een artikel voor Vrij Nederland (pdf).

Proces van drie stappen

Tijdens ons onderzoek stuitten we op een aantal merkwaardigheden. Zo zagen we dat de waarde van de aandelenpakketten zoals die door de bedrijven werd geregeld niet in overeenstemming was met de handelswaarde van het pakket voor de bestuurder. Die discrepantie heeft deels te maken met de wijze waarop deze vorm van langetermijnbeloning wordt uitbetaald. Dat proces kent drie stappen:

Foto: Frédéric BISSON (cc)

Samenleving snakt naar correctie van hebzucht aan top

ANALYSE - Voor het eerst sinds begin 2008 worden Nederlanders meer in beslag genomen door economische problemen dan door de problemen van het samenleven ofwel de omgangsvormen. Hoe weten we dat en wat betekent het? Paul Dekker en Josje den Ridder van het Sociaal Cultureel Planbureau onderzochten het.

Begin 2008 startten we ons Continu Onderzoek burgerperspectieven. Sindsdien wordt elk kwartaal aan een representatieve steekproef van Nederlandstaligen gevraagd: ‘Wat vindt u op dit moment de grootste problemen in ons land? Waar bent u zeer negatief of boos over of waar schaamt u zich voor als het om de Nederlandse samenleving gaat? Wilt u met enkele trefwoorden de belangrijkste problemen aangeven?’ Door te verwijzen naar boosheid en schaamte vermijden we dat mensen de vraag als een kennisvraag gaan beantwoorden (‘wat was ook alweer het grootste probleem?’).

Negen op de tien ondervraagden kan minstens één onderwerp bedenken op de vraag naar wat goed gaat in het land. Dat lukt minder goed als de respondenten gevraagd wordt waar ze trots of blij over zijn; ongeveer twee derde geeft dan één of meer onderwerpen aan. De zorgen over omgangsvormen en samenleven groeperen we in één categorie, hetzelfde doen we met zorgen over economie en inkomen.

Foto: Frédéric BISSON (cc)

De rijken zijn altijd de lul

ACHTERGROND - Ontmoet de nieuwe verdrukten der aarde in ’the ol’ US of A’.

Iets meer dan een week geleden gaf Robert Benmosche, de nieuwe CEO van AIG, in een interview met The Wall Street Journal alsnog commentaar op de wijdverbreide woede die in maart 2009 was ontstaan over het voornemen van het bedrijf om in maart 2009 maar liefst 218 miljoen dollar aan bonussen uit te keren.

AIG, zo herinneren we ons misschien nog wel, was een van de hoofdrolspelers in de financiële crash van 2008. Het bedrijf leed in het vierde kwartaal van 2008 een verlies van 62 miljard dollar en moest zodoende met belastinggeld overeind worden gehouden. Om dat soort prestaties te belonen met 218 miljoen dollar lijkt dan inderdaad wat merkwaardig, om het zachtjes uit te drukken.

Benmosche ziet dat echter heel anders:

The uproar over bonuses was intended to stir public anger, to get everybody out there with their pitchforks and their hangman nooses, and all that – sort of like what we did in the Deep South [decades ago]. And I think it was just as bad and just as wrong.

Ofwel: woede vanwege het feit dat dezelfde figuren die de economie aan gort speculeerden zichzelf vervolgens met honderden miljoenen dollars aan bonussen verrijken, is hetzelfde als het begaan van raciaal gemotiveerde moorden, aldus de bepaald niet onbemiddelde Benmosche.

Foto: Frédéric BISSON (cc)

After the Meltdown

ELDERS - ‘Where are they now?’ Het Amerikaanse Center for Public Integrity zocht uit hoe een aantal verantwoordelijken voor de financiële crisis van 2008 tegenwoordig hun dagen slijten.

Gisteren vijf jaar geleden, op 15 september 2008, leidde het faillissement van investeringsbank Lehman Brothers de bijna-ineenstorting van het wereldwijde financiële systeem in. De gevolgen daarvan zijn nog dagelijks merkbaar. En ook de rekening voor het redden van een hele serie banken die ’too big to fail’ werden geacht, is ook nog lang niet afbetaald.

Het Amerikaanse Center for Public Integrity, een non-profit instelling voor onderzoeksjournalistiek, publiceerde onlangs een serie van drie verhalen over de nasleep van de financiële crisis onder de noemer After the Meltdown. Deze serie laat onder meer zien hoe het voormalige hoofd van de Amerikaanse financiële toezichthouder tegenwoordig financiële instellingen helpt de nieuwe, ‘strengere’ regelgeving te omzeilen. Een ander aflevering verhaalt dat de CEO’s van de verstrekkers van rommelhypotheken (die de trigger voor de financiële meltdown vormden) inmiddels weer met hun zelfde oude streken bezig zijn: het verstrekken van dubieuze leningen aan financieel zwakke consumenten.

Een derde aflevering in de serie, tenslotte, beschrijft hoe het de leidinggevenden van een aantal grote zakenbanken is vergaan, die met miljarden aan belastinggeld overeind moesten worden gehouden.

De eerste persoon wiens wel en wee wordt besproken, is Richard Fuld, voormalig CEO van Lehman Brothers Holdings Inc.:

Foto: Frédéric BISSON (cc)

Moreel wangedrag en zelfbedrog van managers

ANALYSE - Bedrijven en organisaties vertonen nogal eens moreel wangedrag. Dat heeft vaak veel te maken met zelfbedrog. Hoogleraar bedrijfsethiek Wim Dubbink benadert het terugdringen van immoreel gedrag c.q. zelfbedrog in organisaties vanuit Kantiaans perspectief.

Het zal de meeste mensen weinig moeite kosten een opsomming te geven van bedrijven waar de laatste jaren sprake was van moreel wangedrag: Enron, BP (Deepwater Horizon), Siemens (steekpenningen), Ahold, World Online (aandelen emissie), Vestia/KPMG en InHolland. Wangedrag van organisaties komt niet alleen veel voor, het berokkent ook veel schade en leed. In het geval van Vestia ging het al om miljarden. Bij de ENRON-affaire ging het om een veelvoud daarvan en raakten bovendien veel particulieren hun pensioen kwijt. De gevolgen van wangedrag blijven ook lang niet altijd beperkt tot financiële schade. Menigmaal is er milieuschade of kost het mensenlevens, met de ramp bij Bhopal (Union Carbide) als extreem voorbeeld. Immoreel gedrag van mensen ligt vaak aan de basis van wangedrag van de organisatie. Ergens in de organisatie overtreedt iemand een wet of een interne regel, kijkt iemand weg bij problemen of handelt iemand anderszins onverschillig.

Dreigen met straf maakt medewerkers cynisch over moraal

Er bestaat sinds jaar en dag de nodige overeenstemming over de do’s and dont’s om immoreel handelen van managers in organisaties te voorkomen. Wat je zeker niet moet doen is in de beloningsstructuur mensen belonen voor immoreel gedrag. Bewust of onbewust komt dat nogal eens voor. Wat je ook niet moet doen is een mail rondsturen met de bedrijfscode en iedereen die zich niet aan de regels houdt, dreigen met straf en aansprakelijkheid. Dat maakt medewerkers alleen maar cynisch over moraal. Wat je zeker wel moet doen is managers (en anderen) onderin de organisatie de mogelijkheid bieden gemakkelijk informatie naar de top te sluizen. Ook is een bepaalde mate van controle altijd nodig.

Foto: Frédéric BISSON (cc)

Topondernemers over graaicultuur

Coen Verbraak is begonnen met een nieuwe serie ‘Kijken in de ziel’, dit jaar over topondernemers. Maandagavond was de derde aflevering, waarin het salaris van topondernemers en -managers aan bod kwam. Ook Rijkman Groenink liet hij erover aan het woord. Hij zei onder andere: ‘Ik heb mijzelf nooit een aandeel gegeven. Het is zeer betreurenswaardig dat die indruk wel is ontstaan.’

Opvallend was ook dat veel topondernemers, waaronder Ben Mandemakers (Mandemakers Groep) en Harold Goddijn (TomTom), de bonussen die in de financiële sector gegeven worden, exorbitant hoog vonden. Uit de aflevering:
Verbraak: ‘Is het reëel dat je drie miljoen per jaar verdient en dan ook nog een bonus hebt van twee miljoen?’
Thecla Bodewes (directeur-eigenaar van Scheepswerven Bodewes): ‘Nee dat vind ik niet reëel, vind ik absurd.’

Een uitzending die zeer de moeite waard is (vanaf halverwege gaat het ongeveer over de zogenaamde ‘graaicultuur’).

Foto: Frédéric BISSON (cc)

‘Mag een journalist actievoeren?’

OPINIE - Mag een journalist actievoeren? Sjors van Beek, freelance journalist, begon een online petitie en dat komt hem op kritiek van vakgenoten te staan. Een journalist houdt zich verre van actievoeren vinden zij. Van Beek legt uit waarom hij toch de petitie startte.

En zo beland je dan als journalist ineens midden in een debat: “Mag een journalist actie voeren?”

Ik vind van wel, in uitzonderlijke gevallen. Sommige collega-journalisten vinden van niet. Laten we de verbale messen hier eens over slijpen.

Eerst wat achtergrond. Vorig jaar ben ik ontslagen als verslaggever van het blad Binnenlands Bestuur van uitgeverij Wolters Kluwer. De reden: het blad maakt slagzij, de winsten lopen terug, dus kosten omlaag en personeel eruit. CEO Nancy McKinstry van Wolters Kluwer kreeg later dat jaar een bonus van 6,5 miljoen euro – nadat ze de voorgaande jaren al zo’n dertig miljoen had gebeurd. Er is dus geen geld om de werknemers in dienst te houden maar wèl geld om de ‘topvrouw’ in tien jaar tijd 700 jaarsalarissen uit te betalen.

Dat vind ik onrecht en dat heb ik geventileerd in een ingezonden brief in de Volkskrant. Gestuurd als burger, ondertekend met ‘Sjors van Beek, journalist, Amsterdam’. TV-programma ‘Hollandse Zaken’ (Omroep Max) nodigde me vervolgens uit om de brief te komen toelichten in de uitzending, dat heb ik gedaan. Dat was voor Dagblad De Limburger (pdf) waar ik vroeger heb gewerkt weer aanleiding om mij, oud-provinciegenoot, te interviewen. Op de vraag van de interviewer wat ik aan het graaien dacht te dóen, antwoordde ik een Burgerinitiatief te overwegen, om de Tweede Kamer te dwingen tot actie.

Foto: Frédéric BISSON (cc)

Sjors van Beek hekelt graaicultuur

OPINIE - Sargast Sjors van Beek las met ontzetting hoe zijn voormalige werkgever, Nancy McKinstry, miljoenen graaide als topvrouw van Wolters Kluwer, en schreef een brief aan de opiniepagina van de Volkskrant. Dat bleef niet onopgemerkt. 

In de ingezonden brief hekelt Van Beek de graaicultuur van topmannen- en vrouwen, terwijl onderaan de organisatie continu mensen ontslagen worden. De brief is niet onopgemerkt gebleven: zowel De Telegraaf als Villamedia besteden er vandaag aandacht aan. Ook de vakbonden komen in verzet tegen de bonus en het nieuwe sociale plan dat op tafel ligt bij Wolters Kluwer. De Telegraaf citeert Anne Jan de Graaf, van FNV Kiem: ‘Als winstmaximalisatie zo dominant is, terwijl er mensen uitgaan, dan stuit haar jaarbeloning zeker op verzet.’

Onderstaande brief van Sjors van Beek verscheen in de Volkskrant van afgelopen zaterdag.

En ja hoor, daar is ze weer, Nancy McKinstry, hoog in de lijst van graaiende bestuurders. Ruim 6,5 miljoen mocht de ‘topvrouw’ van Wolters Kluwer dit jaar weer bijschrijven op haar toch al idioot vetgespekte bankrekening.

Als recentelijk ontslagen werknemer van Wolters Kluwer vind ik hier wel iets van. McKinstry’s hebzucht is stuitend, en het maatschappelijk systeem dat dit soort gegraai toelaat deugt niet.

Ik was tot voor kort journalist bij het weekblad Binnenlands Bestuur, onderdeel van Kluwer. De helft van de redactie is begin 2012 op straat gezet omdat het blad te weinig winst maakte. Let wel: geen verlies draaide, maar te weinig winst maakte. Zes mensen baanloos.

Onder McKinstry’s bewind heeft Wolters Kluwer al meerdere ontslagrondes gehad. Honderden mensen zijn de afgelopen tien jaar op straat gezet. In diezelfde periode heeft McKinstry elk jaar gemiddeld zo’n 3,5 miljoen euro opgestreken aan loon, aandelen- en optieregelingen of bonussen. ‘Omdat ze de winstcijfers zo mooi heeft opgekrikt’.

Even een rekensommetje. Terwijl mevrouw McKinstry zo’n 35 miljoen euro beurt, hadden, uitgaande van een gemiddeld bruto jaarsalaris van 50.000 euro, zevenhonderd werknemers kunnen werken.

Anders gezegd: Wolters Kluwer heeft geen geld meer om mij – of mijn collega’s – aan het werk te houden, maar wel om CEO McKinstry dik 6 miljoen te betalen. Hier klopt iets niet, denk ik dan als eenvoudige academisch opgeleide boerenhansworst met 25 jaar journalistieke ervaring.

Overigens heb ik dat al eerder geroepen, ook intern. In 2004 stuurde McKinstry zo’n 250 mensen de laan uit en kreeg zij vervolgens 2,5 miljoen euro bonus. Ik heb haar toen een open brief gestuurd en een CC verzonden aan alle werknemers van Wolters Kluwer. Ik vroeg McKinstry hoe ze haar gegraai moreel kon verantwoorden. Van 84 collega’s kreeg ik een steunbetuiging, meestal met de strekking: ‘Geweldig dat je dit doet, ik vind het ook, maar ik durf het niet hardop te zeggen’.

Van McKinstry heb ik nooit antwoord gehad. Wel gaf het hoofdkantoor opdracht aan mijn chefs: doe iets aan die briefschrijver. Waarna ik een officiële berisping kreeg wegens ‘misbruik van het interne email-systeem’.

Als we het uit de bocht gevlogen marktkapitalisme een halt willen toeroepen, dan zal de overheid een handje moeten helpen. Een individuele werknemer wint deze strijd tegen de graaimastodonten niet.

Vorige