De waarde van de financiële economie?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dit is wederom een gastbijdrage van Paul Teule.

Moeten banken de economie aanjagen of ondersteunen? Kort samengevat is dat de vraag die drie hoogleraren economie zich afgelopen vrijdag stellen. Is de economie het beste gebaat bij een zelfstandige financiële sector die eigenstandig groeit en innoveert? Of bij een dienstbare financiële sector, die geld beheert, ondernemingen helpt, en met betaal- en transactiediensten zorgt dat we allemaal aan de ‘echte’ economie deel kunnen nemen? Hoogleraren Beck, Boot en Degryse neigen naar het laatste, hoewel ze eigenlijk niet zeggen waarom.

Ik denk dat niemand het antwoord weet. Een vergelijkbare, onmogelijke vraag die je veel hoort is: Welke financiële innovaties baten de ‘echte’ economie? Oud-Federal Reserve president Paul Volcker zei eens dat de laatste waardevolle uitvinding in het bankwezen de pinautomaat was. Toch zijn financiële producten die schommelingen van olieprijzen of wisselkoersen afdekken, wel degelijk nuttig. Bedrijven kunnen daarmee zekerheid kopen en zich met een gerust hart toeleggen op hun ‘reële’ activiteiten. Ook zijn de onbegrijpelijke derivaten die risico’s verdoezelen en klanten misleiden overduidelijk onnuttig. Over alles er tussenin…tja.

Dit maakt de vraag of we academisch (technisch) toptalent wllen inzetten voor financiële innovatie of op ‘reële’ innovatie, ook zo lastig te beantwoorden. Beck, Boot en Degryse merken in een voetnoot op dat veel goede studenten aan het ‘transactiebankieren’ zijn geslagen. LibDem-voorman Nick Clegg spoorde de Britten aan weer iets ‘echts’ te gaan maken, “instead of just betting on things on computer screens in the City of London.” De Britse topondernemer Dick Olver vindt zelfs dat The City technisch talent “stroopt”. Maar wat gaan dat talent dan in de ‘echte’ economie doen? Het nut van sleutelen aan schone energie, medische technologie, of aan de Googles en Ipods van morgen kan ik me voorstellen. Maar de ‘echte’ economie bestaat ook uit de clusterbommen van Dick Olver’s BAE Systems… De New New Economics Foundation (NEF) doet een dappere poging om de maatschappelijke waarde van beroepen in kaart te brengen. Schoonmakers zouden meer waard zijn dan bankiers of accountants. Maar ik weet niet wat ik van hun rekenmethode moet vinden.

Misschien ligt het antwoord op deze vragen wel in het feit dat ze tegenwoordig zoveel gesteld worden.

Reacties (25)

#1 DJ

Een terechte en scherpe vraag, ik ben het goeddeels met Dick Olver eens, door de hoge beloningen/bonussen trekt het talent weg uit sectoren waar echt iets nuttigs gedaan kan worden (maar veel minder betalen).
Tav de laatste zin: Misschien ligt het antwoord op deze vragen wel in het feit dat ze tegenwoordig zoveel gesteld worden. – dat denk ik niet, of er wordt bedoeld:
Misschien ligt het antwoord op deze vraag wel in de vraag waarom de rol van banken tegenwoordig zo ter discussie wordt gesteld. Banken dachten (imho) dat zij alleen de economie waren en accepteerde geen invloed van buitenaf (regulatie), maar dat is geen antwoord op deze vraag … (van het begrip ‘financiële innovatie’ krijg ik jeuk, mijn gebrek)

  • Volgende discussie
#2 KJ

‘Aanjagen’ ? Ik dacht dat kapitalisten niet in de maakbare samenleving geloofden ?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 JSk

Een terechte en scherpe vraag, ik ben het goeddeels met Dick Olver eens, door de hoge beloningen/bonussen trekt het talent weg uit sectoren waar echt iets nuttigs gedaan kan worden (maar veel minder betalen).

Als die nuttige sectoren zoveel nuttiger zijn, waarom kunnen ze niet concurreren? Geen trick question hoor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 JSk

Overigens vind ik de groei van de financiele sector in ontwikkelde economieen vrij logisch: aan onze basisbehoeften is zo goed als voldaan (sterker nog: we hebben zoveel eten dat we er ziek van worden) willen we zekerheid en status.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 KJ

@JSk; #3; Waarom kunnen ze niet concurreren ? Omdat de banken niet concurreren.

Informatie is alles in de financiele markten. Banken hebben zo goed geleerd om het te verkrijgen en niet weg te geven, dat ze daarin doorgeschoten zijn: er is gewoon geen inzicht in de praktijken van een bank. Ook niet voor wat betreft hun loonadministratie. Ook niet voor de belanghebbenden: klanten, aandeelhouders.

Ik bedoel, ik ken geen enkele industrie waarin het gebruikelijk is om jaar in, jaar uit, double digit profit te genereren. Als dat wel het geval is, is er sprake van een misbruik-positie. Je hebt of een monopolie (Microsoft), of een kartel (banken). Er zou namelijk, in een ideale vrije markt, altijd wel iemand moeten zijn die even getalenteerd is, en die bereid is om voor minder winst – en dus goedkoper – dezelfde dienst te leveren. Het feit dat dat niet gebeurt, geeft tenminste te denken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 JSk

@KJ: Waarom kunnen ze niet concurreren ? Omdat de banken niet concurreren.

Ehm… DJ doelde op de financiele sector vs de rest van de economie, niet de financiele instellingen onderling. Voor de rest weet je niet waar je het over hebt. Zoals vaker helaas.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 DJ

maar wat als de financiële economie een groot deel van de rest van de economie voedt … it takes two to tango?
@jsk3 nuttig, lastig, economisch argument is dat beta’s laag betaald krijgen en dat er dus weinig schaarste is. In de financiële hoek is het goed verdienen met dezelfde kunstjes … moral appeal or passion? … geld is niet alles … met geld moet je omgaan …
Mogen banken de economie aanjagen en eventuele kapitale risico’s bij de belastingbetaler neerleggen? Wat gebeurt er als ze dat niet meer mogen? HF STOP? … niet mijn veld, maar ben met kj eens dat ik niet snap waarom het veel sneller dan de ‘real america’ economie kan groeien – schulden stapelen vlgs mij
@jsk6, banken hebben toch een soort van monopolie mbt geld? in elk geval voor mij als persoon …
/no trick questions // paul, ideetjes?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 sikbock

de financiele sector is net een kankergezwel denk ik.. voegt steeds minder reele waarde toe maar slorpt wel steeds meer resources op

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 caprio

Natuurlijk moeten ‘financiele producten’ worden ontwikkeld om zodoende langlopende en hoge risicos in andere sectoren te dragen. Dat is volgens mij juist niet de vraag. De vraag is of risicos voldoende gedekt worden dmv speculatieve producten. Het stuk is in die zin ook vrij hol, het abstractie niveau is zo hoog dat antwoorden zelf speculatief worden. Misschien is dat wel het niveau in de economie tegenwoordig.

Waar we in elk geval geen behoefte aan hebben is aan vermenging van tegenstrijdige belangen bij financiele instellingen, die tegenwoordig zo groot zijn geworden dat ze producten verzinnen, kopen, en verkopen, en weer vernietigen. De globalisering vond plaats zonder beperkingen, het leek wel alsof de liberalisering geen enkele maat hield met regulering. Men moet dan ook het ergste vrezen nu de VVD zo goed gaat in de peilingen.

Voorbeeld van producten waar geen behoefte aan is:
1. financieren van overnames middels leningen met als onderpand de gekochte onderneming;
2. vermengen van producten met verschillende risicos om prijsvorming (risico dekking) te verdoezelen, zoals bij subprime mortgages;
3. minimale eigen kapitaal ratio van bedrijven die geen ondergrens meer lijkt te kennen;
4. ‘brokers’ zouden geen ‘sales’ mogen doen. De vermenging van financiele lagen in de economie is slecht.
5. CEO bonus en salaris moet niet grotendeels afhangen van de waarde van de aandelen, maar van lange termijn prestaties;
etc.

Je kunt alleen maar concrete antwoorden op concrete vragen geven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 KJ

@JSk; Het is toch niet zo moeilijk ? Als financiele instellingen onderling niet concurreren (en dat doen ze, volgens mij, niet of niet echt), dan vormen ze een kartel. Met een kartel kun je doen wat je wilt – ook de prijzen en de winsten artificieel hoog houden. En dus ook de lonen. En daarmee trekken ze mensen uit de rest van het bedrijfsleven, die daardoor ‘niet kan concurreren’.

En mag het mij zo langzamerhand van het hart dat ik vind dat het erop lijkt dat jij er een sport van maakt om mij persoonlijk aan te vallen ?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Seine

Glashelder, Banken moeten in een corset gehesen worden die er voor zorgt dat ze in de pas lopen met onze maatschappelijke wensen. Ze beschikken over zoveel financiële middelen dat zij hun maatschappelijke verantwoordelijkheid niet serieus nemen. Burgers moeten hun wensen uitspreken en financieel gewin niet op de eerste plaats zetten. Een liberaal zal dat niet willen, maar vergeet dat welzijn breder is dan het kortzichtige welvaarts-ideaal. Een keurmerk voor banken zou een begin zijn. Makkelijk kunnen overstappen met behoud van je rekeningnummer een tweede. Maar daar worden bewust drempels opgeworpen zodat mensen wel moeten blijven.
Graag meer vrijheid van keuze voor de burger. En zo meer markteconomie onder banken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 caprio

Ik begrijp ook niet waarom een toezichthouder zo passief en reactief is, ipv bij uitzonderlijke rentes actief te onderzoeken waarom 1 bank al is het maar 0.1% meer rente kan betalen dan alle andere. Dat kan bijna alleen maar in een cultuur waarin men geen enkele twijfel heeft aan het systeem met zijn mythes, dat er genieen bestaan, dat financiele mensen superieur intelligent zijn, dat het pure kapitalisme het ideale systeem is, dat de mens goed en progressief is, dat rauw egoisme uiteindelijk ten goede komt aan het algemeen belang, etc. Iedereen die in die mythes gelooft, is ongeschikt voor toezichthouder. Koppen moeten rollen, zuiveringen moeten plaatvinden, anders herhaalt zich deze blamage in een nieuwe zeepbel van het kapitalisme.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 JSk

@DJ: economisch argument is dat beta’s laag betaald krijgen

Beta’s buiten de financiele wereld dan. ;-) Als ze in de industrie en wetenschap zoveel nuttiger zijn, waarom ziet niemand dat dan?

banken hebben toch een soort van monopolie mbt geld?

Nou ja, de centrale bank. Banken zijn natuurlijk de enige instellingen die geld van de centrale bank mogen lenen, maar… zelf een bank (of andere financiele instelling) beginnen is niet zo moeilijk en in Europa zijn er zeer weinig barrieres om je als bank je diensten in het buitenland aan te bieden (misschien te weinig, zie Icesave). Dus @KJ banken zijn geen ‘kartel’. En zelfs als ze dat zouden zijn: de werknemers zouden niet meedelen in de winst. Welke bouwvakker is beter geworden van de Bouwfraude van de jaren ’90?

Tenslotte vind ik de groei van de financiele sector niet zo vreemd. Overal ter wereld proberen individuen risico’s af te dekken die er vroeger niet waren. Daarnaast is er altijd vraag naar snel geld. Ik denk dat de groei van de financiele sector in lijn is met de consumentenwensen. Maar de vraag is dan: is de consument in deze zin rationeel op een macroniveau?

Bijvoorbeeld: de crisis in het Europese Zuiden is in mijn ogen veroorzaakt door het Noorden. Noorderlingen denken dat zij hun eigen vergrijzingsrisico kunnen afdekken met het kopen Zuidelijk schuldpapier. Individueel is dat rationeel, maar collectief niet: de Zuidelijke landen hebben precies dezelfde, zo niet erger, vergrijzingsproblematiek.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 paulteule

@JSk

“zelf een bank (of andere financiele instelling) beginnen is niet zo moeilijk”

Als klein kind heb ik altijd gedacht dat een bank of verzekeraar te beginnen DE manier is om, op termijn, echt vermogend te worden. Maar nu ik , slechts vanuit een “als zij het niet doen doen wij het” mentaliteit, met gedachte flirt, denk ik: wat zeg ik tegen de bank?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 DJ

@jsk13, het is maar de vraag of niemand dat ziet natuurlijk (neem Dick Olver). Het lijkt mij voor de hand liggen dat wanneer je talent (op een schaal van A tot F) met grote sommen geld kunt lokken, je kunt zo kunt selecteren dat je disproportioneel veel A (hoog) talent binnen kunt harken. Het gevolg is dan dat andere sectoren dan finance, met veel minder diepe zakken, er uit wordt geconcurreerd (op beloning) en zich tevreden moet stellen met minder getalenteerde mensen. Dit leidt dan automatisch tot de vraag of beloning wel de juiste maatstaf is voor een vergelijk obv ‘nut’, zelfs al staat dat haaks op het economische principe dat schaarste de prijs opdrijft. e.a. is mij iets te verweven om daar een helder en bondig antwoord op te kunnen geven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 JSk

Dit leidt dan automatisch tot de vraag of beloning wel de juiste maatstaf is voor een vergelijk obv ‘nut’, zelfs al staat dat haaks op het economische principe dat schaarste de prijs opdrijft. e.a. is mij iets te verweven om daar een helder en bondig antwoord op te kunnen geven.

Welk ander principe stel je ervoor in de plaats. Natuurlijk geloof ik dat geld niet de enige maatstaf is voor maatschappelijk nut. Maar voor economisch nut? Het lijkt me een beetje sterk dat als beta’s economisch waardevoller zijn in de industrie dan in de finance, de industrie niet dezelfde beloning als de finance kan opbrengen.

Natuurlijk kan je zeggen dat de finance onterecht wordt gesubsidieerd door de regering (denk bail-outs en los monetair beleid) maar in hoeverre is dat niet het geval voor de (zware) industrie (korting op de energiebelasting, gratis emissierechten, hofleverancier als het om wapentuig gaat)?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 DJ

@jsk, het antwoord heb ik ook niet, het is daarom ook slechts een vraag. Daarnaast kun je je afvragen wat er bedoelt wordt met economisch waardevol, en dan vooral het termijn waarbinnen die uitspraak geldt (korte vs lange termijn). Uiteindelijk draait dat om winst maximalisatie en als het systeem klapt of hapert zoals nu, dan zal men zich toch moeten afvragen of de overwegingen uit het verleden we hout sneden. Het lijkt mij, nogmaals, niet onredelijk te veronderstellen dat industrie/wetenschap tenminste een minimale kritische massa van de slimste nodig heeft om optimaal te kunnen presteren en concurreren. Door het te laten versterven van instroom van de slimste saboteer je in feite de innovatie in die sectoren. En dat komt, deels imho, door de focus op economisch waardevol – een cirkel redenatie dus.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Martijn

Het probleem is dat veel van de “financiële innovatie” in feite gewoon puur gokken was, een spel maar dan met heel veel echt geld. Denk aan naked short selling, credit default swaps op andermans leningen, Enron en Griekenland die beiden een fantasieboekhouding verzonnen. Het zin in de menselijke natuur om ten prooi te vallen aan dat soort speculatieve fata morgana’s (je kan experimenten met kinderen en verschillende soort snoep doen, waarbij je binnen de kortste keren een gigantische speculatieve zeepbel in één bepaald soort snoep krijgt.) Zolang het goed gaat gaat er veel geld in om, waarvan een deel ook de maatschappij ten goede komt als belasting, maar de schade die het inklappen van zo een zeepbel veroorzaakt blijkt altijd nog veel groter dan wat het oplevert.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 paulteule

@DJ, jsk

Twee dingen:

Je kunt je afvragen of die salarissen ook de economische waarde nu, verdisconteerd met externe effecten nu + toekomst, reflecteren. Als mijn salaris hoog is omdat ik producten verkoop/uitvind die op een overmoedige (huizen)markt gebaseerd zijn..tja.

Andere vraag: moeten we natuurkunde doctors e.d. niet verplichten om daar iets mee te doen, cf. geneeskunde studenten. Ze krijgen hun opleiding deels van ons allen..?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 JSk

@19: Hetzelfde kan plaatsvinden in de industrie: wie herinnert zich de Betamax? Of de Laserdisk? De ingenieurs die aan die geflopte producten hebben gewerkt, zijn wel betaald. En terecht lijkt mij: van te voren weet je niet welke innovatie waardevol. Dat geldt voor de industrie en de finance in gelijke mate.

Mijn voornaamste punten zijn: in hoeverre wordt de vraag naar financiele dienstverlening opgeblazen door de impliciete subsidie van de overheid (depositogarantiestelsel, om maar iets te noemen) -en- in hoeverre reflecteert de vraag naar financiele diensten de ‘rationele’ verlangens die komen met toenemende welvaart en individualisering (pensioengelden, verzekeringen, toename auto en huisbezit, etc) ipv het irrationele verlangen naar het snelle geld.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 DJ

@19, het verplichten van individuen lijkt mij heel lastig, zo niet onmogelijk. Ook een doctor in de fysica heeft de vrijheid om banketbakker te worden van beroep. Maar misschien mis ik je punt in je tweede paragraaf, kun je ‘daar’ (waar/wat?) ‘iets’ (wat/concreet?) specifieker duiden? Bedoel je dat de economische waarde van hun inzet over verschillende tijdschalen in de toekomst in acht moet worden genomen?
@20, ik ben direct met je eens dat innovatie een hoog risico bezigheid is. Financiële diensten zijn in mijn ogen het verkopen van financiële producten. Op een gegeven moment ontstaat dan ook als haast vanzelf de vraag of de producten die afgenomen worden wel bieden wat de afnemende partij denkt dat deze bieden (ie fit for purpose).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 pteule

@20: goede vragen…alleen rendement incasseren en bij (ultiem) verlies door de staat gered worden, knaagt. Maar als dit werk zo relaxed is zou je ook verwachten dat velen zich aanbieden (gebeurt dus ook), en dat het loonpeil dus zakt (gebeurt niet).

Ik hoorde van een natuurkundige op Wall Street dat hij trouwen (relatief!) weinig verdient omdat hij wiskuunde leuk vindt, itt MBA-ers die juist meer salaris willen, als compensatie voor het overmatig gecijfer…Ik weet niet hoe ik deze anekdote aan bovenstaande moet linken…maar soit.

Over snel geld. Harvard econonen Nicola Gennaioli, Andrei Shleifer, and Robert Vishny stellen dat nieuwe producten irrationele gretigheid veroorzaken en ook irrationele paniek als een nieuw product niet lekker blijkt te lopen. Maar ook dat weet je nooit van te voren. Zaak is sneller erin en eruit te gaan dan de ander zodat je op de golf van irrationaliteit meevaart…

@21. Als je in de natuurkunde of iets anders hebt mogen (!) promoveren vinden sommigen (e.g. Marijnnissen) dat je ‘het volk’ wat verplicht bent, maar het antwoord op je vraag moet ik schuldig blijven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 DJ

@22, er wordt nogal wat overhoop gehaald zo (en dat is goed voor de discussie). Dat promoveren een voorrecht is dat niet iedereen is gegeven, lijkt mij duidelijk. Dat er dan wat van je verwacht wordt, ligt ook nog wel voor de hand. Misschien is het zelfs zo dat zij die slim(mer) zijn het in sommige levensvisies wel verplicht zijn zich in te zetten voor de minder slimme medemens. Nogmaals, dat gegeven gaat mij wel wat ver als dat in wettelijke kaders gegoten wordt en een soort dwangarbeid gaat betekenen.
Dat verhaal zoals verteld door die natuurkundige hoor je vaker, en is ook waarom ik het ‘economische nut’ gemeten aan de hand van de beloning in twijfel trek. Dit is een hele oude discussie (bv [x]). Misschien zijn we er meer bij gebaat te erkennen dat er verschillende soorten mensen zijn. Een econoom en een natuurkundige zijn voor de meeste al direct te herkennen aan hun klederdracht/karaktertrekken. Een dergelijke analogie zou misschien ook het salarisverschil tussen mannen en vrouwen kunnen verklaren…
De vraag blijft echter wel staan, wat is de waarde van die financiële economie eigenlijk? En, heeft het een toegevoegde waarde…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 JSk

Misschien is het zelfs zo dat zij die slim(mer) zijn het in sommige levensvisies wel verplicht zijn zich in te zetten voor de minder slimme medemens.

Ohja, maar biedt een belasting op IQ dan niet meer uitkomst.

De vraag blijft echter wel staan, wat is de waarde van die financiële economie eigenlijk? En, heeft het een toegevoegde waarde…

Nouja, ik weet niet of jij ooit bij een commercieel bedrijf hebt gewerkt (een onderneming waar budgetten hard zijn), maar bij mijn (bij)baan is de waarde van risico’s afdekken vrij groot. Hedgen dus. Speculatieve en Ponzi finance hebben minder toegevoegde waarde natuurlijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 DJ

2x ja, ik heb toch het idee dat de meeste waarde in de speculatieve hoe zit …

  • Vorige discussie