De hogepriesters en hun valse beloftes van financiële innovatie

Foto: copyright ok. Gecheckt 18-03-2022
,

De komende weken doen wij verslag van de collegecyclus “Wie heeft de crisis veroorzaakt?” van Ewald Engelen, hoogleraar Financiële Geografie aan de Universiteit van Amsterdam. Dit is het derde college waarin hij uitlegt hoe groot de rol is van de verhalen die werden verteld over financieel beleid

Het weer is omgeslagen, geen mooi terrasjesweer vandaag maar guur weer. Vorige week vergeleek Ewald Engelen de situatie in Nederland nog met augustus 1914, een mooie zomer waarin de mensen niet in de gaten hadden dat hun perfecte wereld binnen een paar maanden in duigen zou vallen. Deze keer maakt hij een andere historische vergelijking die ik minder geslaagd vind: de val van Stalingrad in februari 1942, om aan te geven dat het nu grimmiger gaat worden.

Ik vind een andere metafoor beter – in het college vergelijkt hij het gedrag van bankiers een paar keer met cartooneske situatie: Een paar antiquairs zitten op een eiland (u weet wel, zo’n bult zand in de oceaan met één palmboom). Het enige dat zij de hele dag doen is elkaar steeds weer het enige stuk antiek op het eiland, een antiek biedermeier tafeltje, verkopen voor een steeds hogere prijs. Dit schetst de gang van zaken op de internationale financiële markten voordat het misging (*).

In dit derde college van Ewald Engelen over de financiële crisis wordt beschreven hoe het mogelijk is dat zo’n groot debacle heeft kunnen plaatsvinden zonder dat iemand ingreep voor het te laat was. In de 1e aflevering ging het over de moeilijkheid om een goede beschrijving te maken: de crisis is groot en complex en duurt nog steeds voort. Wat je ziet wordt bepaald door waar je staat. In de 2e aflevering wordt het verloop geschetst en de feedbackloops beschreven, die hebben geleid tot de grote kladderadatsch. (**)

De criminogene omgeving

Het zal niemand verrassen dat de verantwoordelijke autoriteiten hun handen wassen in onschuld en beweren dat zij niet in de gaten hadden wat er aan de hand was. Ja, natuurlijk er ging wat mis, er waren wat technische problemen. Sorry, volgende keer beter. Maar zo makkelijk kunnen we ze er niet vanaf laten komen. En dan gaat het niet zozeer om de bankiers. Natuurlijk, die bankiers zijn boefjes maar het is de gelegenheid die de dief maakt. Waar het om gaat is dat toezichthouders, politici, academici een criminogene (***) omgeving maken. Een omgeving die bankiers in staat stelt om miljarden te verdienen aan de verkoop van gebakken lucht. Hoe heeft dat kunnen gebeuren?

Arrogantie

Met behulp van verhalen wordt een politieke atmosfeer geschapen waarin bankiers hun gang kunnen gaan. Die verhalen worden verteld door de voormannen van de financiële elite, voorzitters en presidenten van gerenommeerde instituten als het IMF, de OESO, de FED en andere centrale bankiers. Een belangrijke verhalenverteller is de voorzitter van de FED, Ben Bernanke. Neem bijvoorbeeld zijn speech over de Great Moderation, gehouden toen er nog geen wolkje aan de lucht was, in 2004 (benadrukking door Engelen):

I have argued today that improved monetary policy has likely made an important contribution not only to the reduced volatility of inflation (which is not particularly controversial) but to the reduced volatility of output as well. Moreover, because a change in the monetary policy regime has pervasive effects, I have suggested that some of the effects of improved monetary policies may have been misidentified as exogenous changes in economic structure or in the distribution of economic shocks. This conclusion on my part makes me optimistic for the future….

Ben Bernanke, 20 februari 2004, The Great Moderation

Het is een goed voorbeeld van het soort verhalen waarmee het financiële beleid in de jaren voor de crisis wordt verkocht. Het is geschreven voor leken, er zit geen overdreven moeilijk (wiskundig) jargon in en het staat bol van onbewezen bewerkingen – “bezweringen” kun je wel zeggen.

  • Improved monetary policy: het klinkt als heel wat maar monetaire beleid komt neer op het regelen van de rente stand.
    Reduced volatility of output: hier zegt Bernanke toch wel iets bijzonders. Hij beweert hier dat monetair beleid – regelen van de rente stand – meer effect heeft op de economie dan het macro-economisch beleid van het Witte Huis. “Quite a claim”, aldus Engelen.
    Misidentified as exogenous: buitenstaanders die denken dat de verbeteringen een gevolg zijn van structurele economische verbetering zitten er naast. Nee het gaat om monetaire beleid – de rente stand – en die wordt bepaald door centrale bankiers.

Wat een arrogantie eigenlijk.

De kracht van het verhaal

Dit soort verhalen, die vol staan met bezweringen, worden voortdurend verteld door financiële voormannen en toezichthouders. Het zijn technische en financiële beweringen die nergens op gebaseerd zijn. Het is vergelijkbaar met wat Colijn aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog deed toen hij mensen vertelde dat zij rustig konden gaan slapen omdat er zijn geen problemen zijn (benadrukking van mij):

Ik verzoek den luisteraars dan ook om wanneer ze straks hunne legersteden opzoeken, even rustig te gaan slapen als ze dat ook andere nachten doen. Er is voorshands nog geen enkele reden om werkelijk ongerust te zijn.

Terug naar onze tijd. In een speech, gehouden op 15 mei 2007, als de eerste verschijnselen van de crisis al zichtbaar zijn, gebruikt Bernanke nog steeds deze bezwerende taal (benadrukking Engelen):

We should also always keep in view the enormous economic benefits that flow from a healthy and innovative financial sector. The increasing sophistications and depth of financial markets promote economic growth by allocating capital where it is most productive. And the dispersion of risk more broadly across the financial system has, thus far, increased the resilience of the system and the economy to shocks. When proposing or implementing regulation, we must seek to preserve the benefits of financial innovations even as we address the risks that may accompany that innovations.

Ben Bernanke, Chair, US Federal Reserve, May 15, 2007

Een snelle vertaling: Als Bernanke de efficiënte allocatie van kapitaal verdedigt laat hij doorschemeren dat daar kritiek op is. Bernanke weerlegt dit door te stellen dat risico gespreid wordt (dispersion of risk). We hoeven ons daarom geen grote zorgen te maken. Hier en daar kan er natuurlijk altijd wat mis gaan maar door de risicospreiding zal dat geen grote schade kunnen aanrichten. Er zijn geen grote verandering nodig, er moet slechts wat bijgestuurd worden: bijvoorbeeld beter toezicht houden (implementing regulation). Zolang we maar niet de kip die gouden eieren legt slachten (preserve the benefits of financial innovations). Het systeem is robuust genoeg om een paar klappen op te vangen (resilience). En let vooral op die mooie slag om de arm die hij toch wel toevoegt: alles gaat goed, thus far.

We weten nu dat hiervan niets waar is: er is helemaal geen spreiding van risico, integendeel, er is juist een enorme concentratie van risico. Het meeste risico is geconcentreerd in een paar hele grote handelsbanken en andere financiële bedrijven zoals Citygroup, Lehman Brothers, AIG en Bear Stearns. Ze zijn zo groot dat, als ze omvallen, ze het hele systeem zullen meetrekken. Deze bedrijven spelen elkaar voortdurend grote en lucratieve maar en uiterst riskante transacties toe – het biedermeiertafeltje in de cartoon dat voortdurend heen weer gaat komt weer in beeld. Dat tafeltje verlaat het eiland niet.

Ook is het onzin dat kapitaal efficiënt wordt gealloceerd – allocating capital where it is most productive. In de eerste plaats wordt alle energie gestoken in innovatie van financiële producten, niet in maken productieve zaken en de tweede plaats omdat de beste en slimste studenten gaan werken bij financiële bedrijven want daar is het meeste te verdienen. Dit is het tegendeel van efficiënte allocatie van geld, het is een grote verspilling van geld en talent. En weer die cartoon: men maakt geen tafeltjes maar men verkoopt steeds weer het zelfde tafeltje voor steeds grotere bedragen met geld dat men van elkaar leent.

De liturgie van de hogepriesters van financiën

In bovenstaande fragmenten valt op dat er geen spoor van bewijs wordt aangedragen. Wat er aan bewijs wordt aangehaald zijn verwijzingen naar prospectieve papers die beweren dat het afbouwen van regulatie goed is en welvaart brengt. Maar dat is geen bewijs voor deze beweringen, het zijn slechts veronderstellingen. Bernanke en zijn collega’s gedragen zich niet als bestuurders maar als hoge priesters die liturgische taal spreken. Hoewel ze betaald worden om toezicht te houden hebben ze geen benul van wat er precies gebeurt. Ze bezweren voortdurend dat alles in orde is maar doen geen onderzoek hoe wereld wel in elkaar zit.

Er zijn natuurlijk wel economen die daar doorheen prikken, die weten dat dit flauwekul verhaaltjes zijn. Dit zijn de zogenaamde heterodoxe economen. Zij laten zich inspireren door voorbeelden als Hyman Minsky en John Maynard Keynes. Maar zij werken niet op de grote ivy league universiteiten zoals Harvard, Yale en Princeton maar op onbekende, minder prestigieuze universiteiten. Naar hen wordt niet geluisterd en zij worden niet serieus genomen. Want, zoals Chuck Prince, voorzitter van Citygroup het uitdrukt, zolang de muziek nog speelt dansen wij door. Citygroup is, op dat moment, still dancing.

Integer, maar “Not entirely”

Ook als het bijna is afgelopen probeert men het onheil nog te bezweren met spreuken, zoals in dit fragment (benadrukking Engelen):

In some ways, the new mortgage market came to look more like a textbook financial market, with fewer institutional “frictions” to impede trading and pricing of event—contingent securities. Securitization and the development of deep and liquid derivatives markets eased the spreading and trading of risk. New types of mortgage products were created. Recent developments notwithstanding, mortgages became more liquid instruments, for both lenders and borrowers. Technological advances facilitated these changes; for example, computerization and innovations such as credit scores reduced the costs of making loans and led to a “commoditization” of mortgages. Access to mortgage credit also widened; notably, loans to subprime borrowers accounted for about 13 percent of outstanding mortgages in 2006…..

I suggested that the mortgage market has become more like the frictionless financial market of the textbook, with fewer institutional or regulatory barriers to efficient operation. In one important respect, however, that characterization is not entirely accurate.

In securitization markets, therefore, monitoring the originators and ensuring that they have incentives to make good loans is critical. I have argued elsewhere that, in some cases, the failure of investors to provide adequate oversight of originators and to ensure that originators’ incentives were properly aligned was a major cause of the problems that we see today in the subprime mortgage.

Chairman Ben Bernanke At the Federal Reserve Bank of Kansas City’s Economic Symposium, Jackson Hole, Wyoming August 31, 2007

Ook hier gebruikt Bernanke weer veel mooie woorden, zoals: the mortgage marke has become more like the frictionless financial market of the textbook. Hiermee beschrijft hij de markt van colateralized debt obligations en credit default swaps die, zoals vorige week in het college besproken, zijn gebaseerd op NINJA leningen met een teaser-rate hypotheken waar iedereen van weet dat deze geen cent zullen opleveren. Pure rotzooi dus. Wel voegt hij er aan toe voor de goede verstaander, dat dit niet helemaal klopt (not entirely).

Als je intellectueel eerlijk bent zou je afstand moeten nemen van een dergelijke onhoudbare positie die je tot dan hebt ingenomen. Dat is niet makkelijk, ook al is Bernanke een integere man. Wat hij had moeten zeggen is dat de financiële markt disfunctioneel is geworden, maar dat kon hij onmogelijk doen: dan zou de markt van de ene op de andere dag compleet zijn ingestort. Dan had er zeker een echte kladderadatsch plaatsgevonden.

In plaats daarvan komt hij met voorstellen voor technische aanpassingen: adequate oversight en betere incentives voor hypotheekverkopers om goede leningen te maken. Bedenk dat het hier gaat om bonussen en “oversight” van diezelfde verkopers die op dat moment NINJA-loans verkopen. Het lijkt of Bernanke wil zeggen: Als men het systeem op deze manier aanpast dan [Engelen fluistert] lost de markt de problemen vanzelf wel op. De voorzitter van de FED, de hoge priester van de financiële wereld moet voorzichtig zijn. Hij kan niet alles zeggen. Daarom staan op die cruciale plek in het fragment deze twee woorden: “not entirely”.

Als dank voor het aangenaam verpozen, de schillen en de dozen…

De gevolgen van het debacle zijn ernstig. Het heen en weer schuiven van dat biedermeier tafeltje lijkt een onschuldig tijdverdrijf maar in werkelijkheid speelt zich dit niet op een eiland af. De financiële markt is nauw verknoopt met de rest van de economie.

Toen het feest afgelopen was en Chuck’s muziek niet meer speelde, gingen de bankiers huis en lieten het opruimen van de rommel over aan de belastingbetaler. In het Verenigd Koninkrijk is bijvoorbeeld berekend dat dit financiële feestje de Britse belastingbetaler totaal zo’n 50 miljard pond heeft gekost, terwijl de bankiers en hun aandeelhouders er 281 miljard pond aan hebben overgehouden. Die winst wordt hen niet meer afgenomen. Het IMF berekent in 2009 dat de totale kosten die de overheden van de G20 maken voor het opruimen van de rotzooi die de bankiers hebben achtergelaten voor hun aangenaam verpozen, 11.900 Miljard dollar bedraagt, bijna 12 Biljoen dus.

Ook in Nederland heeft de overheid zich diep in de schulden gestoken om het banksysteem overeind te houden. En dan hebben we het nog niet eens over de secundaire kosten van deze crisis. De financiële crisis heeft ook een crisis in de echte economie veroorzaakt. Door verminderde belastinginkomsten en hogere uitgaven door werkloosheidsuitkeringen zijn de tekorten nog verder opgelopen.

Verantwoording?

Hoe ernstig de gevolgen ook zijn, dit leidt er niet toe dat de verantwoordelijken hiervoor rekenschap afleggen. De meesten van hen zitten nu nog steeds op hun post of hebben elders carrière gemaakt. Dit zou in gewone wereld onvoorstelbaar zijn. Stel dat er iets misgaat bij een instantie als de Jeugdzorg – we herinneren ons nog het Meisje van Nulde en Savanna – dan roept iedereen onmiddellijk om maatregelen om dit te voorkomen. De verantwoordelijke voogd bij Jeugdzorg en het management worden geschorst en gerechtelijk vervolgd. Dat is niet gebeurd na de financiële crisis. Ben Bernanke wordt zelfs uitgeroepen tot Time, man of the year, voor het redden van de financiële wereld.

Democratische stilte

Wat tot voor kort ook opviel was de democratische stilte rond de politiek bij alles dat gaat over financieel beleid, ook in Nederland. Belangrijke financiële wetten worden door het parlement gesluisd zonder veel ophef of grote debatten. Bij het grote publiek is hiervoor nauwelijks interesse. Vóór 2008 wordt nauwelijks gedebatteerd over financiële wetgeving, ondanks de grote consequenties voor welvaart en maatschappij. Door de crisis zijn we ons pas bewust geworden hoe belangrijk deze regelgeving is.

Wij hebben ons met bezweringen van financiële hoge priesters als Ben Bernanke en Nout Wellink in slaap laten sussen. Hoe anders gaat dat als het debat gaat over een fout bij Bureau Jeugdzorg of als het gaat over boerka’s en hoofddoekjes. Het wordt hoog tijd dat het financiële beleid wordt gepolitiseerd. Daarin lijkt nu verandering te komen: eindelijk komt men in beweging, zoals het protest “bezet Wallstreet” nu laat zien.

Na afloop, in de trein onderweg naar huis, lees ik toevallig deze woorden: Opinion governs the world, van Blaise Pascal, zoals geciteerd door John Lukacs (p45). Lukacs schrijft: “What governs the world is not accumulation of money, or even of goods, but the accumulation of opinions”. Net als de verhalen van bankiers, ook dat is “opinie”, een opinie die onze wereld de afgelopen 30 jaar heeft geregeerd.

Bonusmaterial (****)

Planet Money, de economie podcast van NPR, had een week geleden een interessante podcast waarin aan de hand van een voorbeeld wordt uitgelegd hoe de economie de afgelopen 30 jaar is “gefinancialiseerd”. Niet alleen in Wall Street of op de Zuidas maar ook in gewone bedrijven heeft de magie van het grote geld toegeslagen. Financieel expert Satyajit Das, die in the de jaren 80 werkte bij een luchtvaartmaatschappij, vertelt hoe dat werkt. Onder zijn leiding verdient dit luchtvaartbedrijf meer met speculatie op de oliemarkt en het leasen van vliegtuigen dan met vervoer van passagiers. Dit illustreert hoe alle energie gaat zitten in het produceren van gebakken lucht – financiële magie – en niet in het werken aan het leveren van een goed product: veilig vliegen voor weinig geld. Das noemt dit de financialisering van de economie.

At its core, Das says, financialization was based on two things. “One is debt, more debt, and more debt.” The other is packaging risk: “not really eliminating it, but shifting it around.”

Beluister het hele interview met Das. Wat Ewald Engelen beschrijft voor de financiële industrie heeft zich ook verspreid door de rest de economie.

Update: hier is de embedded versie van het programma:

—-
(*) Google is geen hulp bij het vinden van de cartoon. Iemand anders?
(**) Een opmerking over mijn werkwijze. In het commentaar bij het vorige verslag werd gevraagd hoe nauwkeurig ik de woorden van Ewald Engelen weergeef. Zit daar niet mijn mening tussen? Ik wil hier duidelijk stellen dat ik probeer zoveel mogelijk en zo getrouw mogelijk weer te geven wat Engelen vertelt. Daarbij gebruik ik vaak zijn woorden, uitdrukkingen en zegswijzen, maar het is zeker geen letterlijk verslag. Het is een geen collegedictaat. Het is mijn point of view van het college. (2e rij vooraan, links van het midden).
(***) Het begrip “crimineel” moet u hier metaforisch opvatten: er is nog niemand veroordeeld.
(****) Dit is geen onderdeel van het college, dit is mijn eigen inbreng.

Figuren:
Ben Bernanke

Reacties (31)

#1 JSK

Uch! Overdreven polemisch. Misschien leuk voor het linkse grachtengordel publiek maar weinig inhoudelijk. En hier de punch line

Het wordt hoog tijd dat het financiële beleid wordt gepolitiseerd.

Jep, dat heeft ook Spanje gered van de crisis. Politici in besturen van banken die vervolgens veel leningen versterkten aan burgers en lokale ondernemers.

  • Volgende discussie
#2 JSK

Inhoudelijker

I have argued today that improved monetary policy has likely made an important contribution not only to the reduced volatility of inflation (which is not particularly controversial) but to the reduced volatility of output as well. Moreover, because a change in the monetary policy regime has pervasive effects, I have suggested that some of the effects of improved monetary policies may have been misidentified as exogenous changes in economic structure or in the distribution of economic shocks. This conclusion on my part makes me optimistic for the future….

Ben Bernanke, 20 februari 2004, The Great Moderation

Het is een goed voorbeeld van het soort verhalen waarmee het financiële beleid in de jaren voor de crisis wordt verkocht.

Maar het is gewoon een feit dat de volatiliteit in de (Amerikaanse) economie sterk is gedaald halverwege de jaren ’80*. Heeft Engelen nul historisch besef (wat ik betwijfel) of zegt hij gewoon wat zijn publiek wil horen?

*http://en.wikipedia.org/wiki/Great_Moderation

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#2.1 Michel - Reactie op #2

Wat is volgens jou meer relevant (nog helemaal afgezien van de vraag of je gelijk hebt) de jaren 80 of 2008? Hoezo moderation? De grootste crisis sinds de jaren 30 zul je bedoelen.

#2.2 JSK - Reactie op #2.1

Sinds begin jaren ’80. Alleen omdat je blijkbaar de hoge inflatie van de jaren ’70 bent “vergeten” betekent niet dat het idee van de Great Moderation (GM) complete onzin is.

Vanuit het perspectief in 2004 zegt Bernanke niks vreemds of “arrogant”. Vergelijk het met de Club van Rome in de jaren ’70: hun voorspelling dat wij rondom 2010 (nu zeg maar) zouden stikken in onze uitlaatgassen is in de verste verte niet uit gekomen. Waren zij arrogant om die voorspelling te maken?

Arrogantie is met de kennis van nu naar het verleden kijken en zeggen “zie hoe dom ze waren!”.

  • Volgende reactie op #2.1
#2.3 Michel - Reactie op #2.2

Eerst even voor de duidelijkheid: het zijn de woorden van Ewald Engelen, niet mijn woorden.

Maar goed, ik ben het wel met hem eens.

Ik ben de stagflatie niet vergeten. Maar ik zeg ook helemaal niet dat inflatie goed is, wat heeft dat hiermee te maken? Nogmaals: ‘great moderation’ is het eufemisme van het millennium als je zie hoe het is afgelopen, vergeleken daar mee was de stagflatie een milde crisis.

#2.4 JSK - Reactie op #2.3

Milde crisis? Op basis van welk criterium. De begin jaren ’80 werkloosheid was hoger dan die van nu. De huidige crisis moet natuurlijk niet al teveel verergeren.

#2.5 JSK - Reactie op #2.1

De vergelijking met de Grote Depressie van de jaren ’30 is trouwens ook geen gemeengoed

Differences explicitly pointed out between the recession and the Great Depression include the facts that over the 79 years between 1929 and 2008, great changes occurred in economic philosophy and policy,[160] the stock market had not fallen as far as it did in 1932 or 1982, the 10-year price-to-earnings ratio of stocks was not as low as in the ’30s or ’80s, inflation-adjusted U.S. housing prices in March 2009 were higher than any time since 1890 (including the housing booms of the 1970s and ’80s),[161] the recession of the early ’30s lasted over three-and-a-half years,[160] and during the 1930s the supply of money (currency plus demand deposits) fell by 25% (where as in 2008 and 2009 the Fed “has taken an ultraloose credit stance”).[162] Furthermore, the unemployment rate in 2008 and early 2009 and the rate at which it rose was comparable to most of the recessions occurring after World War II, and was dwarfed by the 25% unemployment rate peak of the Great Depression.[160]

http://en.wikipedia.org/wiki/Late-2000s_recession#Comparisons_with_the_Great_Depression

In tegenstelling tot jouw stukje staan in het bovenstaande citaat nog wat feiten in plaats van indrukken, meningen en grappig bedoelde verwijzingen naar een of andere cartoon.

  • Vorige reactie op #2.1
#2.6 Michel - Reactie op #2.5

Wederom dit zijn niet mijn woorden, etc…

Natuurlijk zijn er verschillen, dat zal niemand ontkennen, maar iemand die de overeenkomsten niet wil zien, ziet ze niet. Ga maar na: grote speculatie leidt tot heftige financiële crisis die wordt gevolgd door een diepe recessie.

Dan de verschillen: door het vasthouden aan de goudstandaard en het ondersteunen van banken (waardoor een ongecontroleerde bankrun ontstond) werd die crisis veel dieper en heftiger dan deze.

Overigens: in Europa zijn we nu druk bezig weer die fouten met goud/de Euro te herhalen. Doordat de ECB/Merkel/Rutte blijven volhouden dat een inflatie een groter gevaar is dan werkloosheid maken ze de crisis erger en mogelijk zelfs onoplosbaar.

#2.7 JSK - Reactie op #2.6

Dat weet ik niet (wat de oplossing is).

Maar om te doen dat de welvaartsgroei van de laatste dertig jaar illusionair was, is populistisch en/of a-historisch.

  • Volgende reactie op #2.6
#2.8 Michel - Reactie op #2.6

Nee, er is wel degelijk welvaartsgroei geweest, maar dat kwam voor een groot deel door echte innovatie. Ik denk nu even aan Steve Jobs, maar ook aan de microprocessor en zo zijn er veel meer oorzaken aan te wijzen. Wat ik bedoel is: dat is echte vooruitgang, terwijl de liberalisering en financialisering ons alleen maar meer en nog beter betaalde bankiers heeft opgeleverd. (Kijk nog een keer naar dat kostenvoorbeeld voor het VK).

  • Vorige reactie op #2.6
#3 VACATURE

Centrale Bankdirecteur

Functie eisen:

– kandidaat beschikt over taalknobbel, maar absoluut geen rekenknobbel;
– kandidaat beschikt over ideologische oogkleppen;
– kandidaat beschikt over een zekere je-ne-sais-quatsch;
– kandidaat beschikt over poepgat, maar een mening is ook goed;

Salaris geïndexeerd aan de stand van de aandelenbeurs. Secundaire arbeidsvoorwaarden: voorlopig even niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3.1 Michel - Reactie op #3

Inderdaad, en voeg daar nog aan toe: goede connecties in het bankwezen en talent voor netwerken.

#4 qwerty

Het gebruik van de term hogepriester geeft wel een beetje aan wat er gaande is.
Geld als religie met de bank als kerk.
Lijkt me juist.

Heb ik al ooit eens ergens gelezen :)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4.1 Michel - Reactie op #4

Ja die gelijkenis is er ook, maar in dit geval gaat er vooral om dat de uitspraken meer weg hebben van een liturgie. Het zijn magische, bezwerende woorden zoals een priester die de mis leest. Daar zit ook het aspect van herhaling in.

#5 JSK

@14: Dan is het zeker toeval dat de grootste technologische innovatie heeft plaatsgevonden in het land met de diepste kapitaalmarkten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5.1 Buffering Soldier - Reactie op #5

*Proest* lol, je bedoelt het pinautomaat?

JSk, job done, ga lekker naar huis en controleer nog even of je voldoende hagel(slag) in huis hebt en laat het lekker op je af komen…Groetjes

  • Volgende reactie op #5
#5.2 Loupe - Reactie op #5

Innovatieve landen (nummer 8 is ook mooi!) zorgen op allerlei manieren dat innovatie wordt bevorderd, maar ik geloof niet dat het verkopen van gebakken lucht door hun bankiers daar écht essentieel voor is :P

  • Volgende reactie op #5
  • Vorige reactie op #5
#5.3 JSK - Reactie op #5.2

Och ja, het zal vast aan alle ingenieurs liggen.

#5.4 Loupe - Reactie op #5.3

Nou, niet aan mijn salaris iig :P

#5.5 Michel - Reactie op #5

Als dat waar zou zijn wat je zegt (en dat betwijfel ik) dan is dat dure innovatie geweest. In het VK heeft het ongeveer 330 miljard pond gekost, en in de VS nog veel meer. En dan moet je ook bedenken dat zoveel meer gedaan had kunnen worden met al die creative energie die ging zitten in het ontwerpen van nog ingewikkelder derivaten. Ook moet je daar nog bij optellen de secundaire kosten van de crisis en ten slotte niet te vergeten de kosten die je maakt door de achter gebleven groei – die kosten zijn nog veel groter. De 12 Biljoen is alleen maar de eerste post. Als je de rest daar nog bij optelt … hmmm wat zou je daar niet allemaal voor kunnen doen? Het doet gewoon pijn als ik er aan denk.

  • Vorige reactie op #5
#5.6 Loupe - Reactie op #5.5

Een van de doctrines is dat egocentrisme-met-oogkleppen een betere samenleving oplevert..

Ze hebben zelf hun schaapjes iig prima op ’t droge.

#6 Frank

Zeg JSK, je kan er toch niet omheen dat de zeer grote kosten van de bankencrisis, direct dan wel via de eropvolgende economische crisis, voortkomt uit het wangedrag van de zogenaamde bankiers (als catch em all term voor de bredere financiële spelers), aangemoedigd door een “omgekochte” politieke elite (verkiezingskassen spekken, baantjes etc.)?

Overigens Michel, Nout Wellink heeft in de afgelopen tien jaar wel degelijk waarschuwende geluiden laten horen over de mogelijkheden om flink nat te gaan. Dat hij nu niet vindt dat hem iets te verwijten valt zegt dan wel weer wat over zijn slappe karakter.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Frank

Overigens Michel, ik zit met veel plezier wederom jouw goed geschreven verslagen van de colleges te lezen. Ik wacht met spanning op een dergelijke serie van de hand van JSK die laat zien dat Engelen c.s. het toch niet hebben begrepen :)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7.1 Michel Verbeek - Reactie op #7

Dank je! Ik doe het met veel plezier. Volgende week kan ik helaas niet, maar dan neemt een andere Sargast het van me over.

  • Volgende reactie op #7
#7.2 Michel Verbeek - Reactie op #7

En nog iets: Ewald Engelen kan goed college geven, dat scheelt ook bij het schrijven.

  • Vorige reactie op #7
#8 DJ

@Frank JSK die laat zien dat Engelen c.s. het toch niet hebben begrepen :)
JSK impliceert imho slechts dat er wel wat af te dingen valt op ‘de zaak’, en doet dat met een elegante woordkeuze
@Michel, leuke serie!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 cor mol

Ik ga het niet allemaal herkouwen. Onderstaande artikelen zetten wat kanttekeningen bij The Great Moderation:

Paul Krugman – The Instability of Moderation
http://tinyurl.com/337nlqg

IMF conference
http://tinyurl.com/6l8vhtc

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 jb

Bedankt voor het collegeverslag, ik zie al uit naar het volgende!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie