Morrelen aan de demonstratievrijheid

De nieuwe coalitie wil het voor ideële belangenorganisaties moeilijker maken om politieke besluiten bij de rechter aan te vechten. Ze zouden niet representatief genoeg zijn en het algemeen belang negeren. Volgens universitair docent Rowie Stolk hebben de coalitiepartijen het mis.

Als belangenorganisaties naar de rechter stappen – en dat doen ze al heel lang – is dat vaak over lokale kwesties. In het algemeen besteden de media er weinig aandacht aan. Dat is anders als grote maatschappelijke kwesties in het geding zijn, zoals de vluchtelingenopvangcrisis, de wooncrisis en de klimaatcrisis. De politieke ophef is vaak groot als Urgenda, Mobilisation for the Environment of Milieudefensie successen boeken in de rechtbank.

Representativiteit

Sterker nog, dat succes lijkt de hoofdreden te zijn dat de SGP halverwege maart van dit jaar opnieuw een motie indiende die de rechter verplicht voortaan extra eisen te stellen aan ideële belangenorganisaties die procedures aanspannen tegen de staat. Ook in het Hoofdlijnenakkoord (pagina 18) is een zin opgenomen over hun representativiteit.

Mensenrechten zijn er juist ook voor minderheden. Massa lijkt dan geen criterium

De vraag is of als een gerechtelijke uitspraak grote politieke gevolgen heeft, dat dan de eis rechtvaardigt dat een belangenorganisatie over voldoende massa moet beschikken. Het antwoord kan kort zijn: nee. Mensenrechten zijn er juist ook voor minderheden. Massa lijkt mij dan geen criterium.

Julian Assange viert vandaag zijn 53e verjaardag. Voor het eerst sinds lange tijd in vrijheid. Vorige week werd hij uit de gevangenis in Londen overgebracht naar een Amerikaans eiland in de Stille Oceaan waar de rechter hem veroordeelde tot vijf jaar gevangenis vanwege het overtreden van de spionagewet. Omdat hij in Engeland al vijf jaar had vastgezeten in afwachting van uitlevering aan de VS werd hij onmiddellijk vrijgelaten. Het was allemaal onderdeel van de deal die zijn juridisch team met de Amerikaanse aanklagers had gesloten. Assange zat al sinds april 2019 opgesloten in de Belmarsh-gevangenis in Londen. Daarvoor verbleef hij zeven jaar als asielzoeker op de ambassade van Ecuador. Hij kreeg daar een relatie met zijn advocaat Stella met wie hij inmiddels twee kinderen heeft.

De onderhandelingen over de vrijlating van haar man hebben volgens Stella Assange aangetoond dat de regering van de Verenigde Staten zich buitengewoon ongemakkelijk heeft gevoeld bij de meest recente uitspraak van de Britse rechter. Die hield in dat Assange tegen zijn uitlevering in beroep mocht gaan. Een zwak punt in de aanpak van de Amerikaanse aanklagers vormde de onzekerheid over de toepassing van het First Amendment – als het tot een proces zou komen in de VS. De vraag was of Assange als niet-Amerikaan wel een beroep zou kunnen doen op gelijke behandeling inzake de grondwettelijke free speech. Voor de Britten een onoverkomelijk punt. Om een eventuele nederlaag bij de Britse rechter van beroep te vermijden zouden de Amerikanen bereid zijn geweest tot een vergaande deal die Assange feitelijk meteen op vrije voeten stelde. Wat ook nog meegespeeld kan hebben is de vrees dat, als het toch tot uitlevering zou komen, Assange in een daarop volgend proces in de VS wel eens een boekje open zou kunnen doen over de plannen van de CIA om hem te ontvoeren en zelfs te vermoorden.