De Duitse bondskanselier Olaf Scholz verscheen deze week in de Bondsdag met een ooglapje en beschadigd gezicht ten gevolge van een val tijdens het joggen. 'Ik kijk uit naar de memes' zei hij. Het beeld past goed bij alle verhalen over de moeizame verhoudingen binnen zijn coalitie van sociaaldemocraten, groenen en liberalen halverwege de rit. Scholz heeft het niet makkelijk als scheidsrechter tussen zijn groene en liberale ministers. Het ene conflict volgt op het andere. Maar Scholz blijft positief gestemd. Na de 'heidagen' van zijn kabinet op een kasteel bij Berlijn, vorige week, wees hij op de behaalde resultaten zoals het voordelige treinkaartje voor regionaal vervoer en de snelle installatie van LPG-terminals na het wegvallen van Russisch aardgas. Bij de begrotingsbehandeling presenteerde hij woensdag zijn Pakt für Deutschland, een plan om de bureaucratie te verminderen en urgente projecten zoals de woningbouw te kunnen versnellen.
Scholz vindt het de hoogste tijd om Duitsland wendbaarder en moderner te maken en bureaucratie te bestrijden. Het idee is dat de verschillende overheidsorganisaties beter op elkaar afgestemd worden en sneller gaan werken. Wetgeving rond ruimtelijke ordening moet vereenvoudigd worden. Ook wil hij meer digitaliseren. Bouwvergunningen moeten online aangevraagd kunnen worden. “Burgers zijn deze stilstand beu. En dat ben ik ook,” zei Scholz. Opvallend was zijn uitval naar de AfD: “De grote meerderheid van burgers weet dat het zelfverklaarde ‘alternatief’ in feite een sloopploeg is - een sloopploeg voor ons land.”
Onvrede over immigratie
De coalitie, maar ook de christendemocratische oppositie, heeft nog geen goed antwoord gevonden op de gestegen populariteit van de rechtse Alternative für Deutschland. De partij is in de peilingen groter dan de SPD. In de oostelijke deelstaten stijgen de cijfers tot boven eenderde. De vrees voor invloed van extreem-rechts is groot. Inlichtingendiensten houden de partij in het vizier. Maar de AfD profiteert van het afnemend vertrouwen van burgers in de overheid. Het gevaar, schrijft Springer directeur Mathias Döpfner, zit er in dat 'de partij zich met wrok en angst voedt, woede, haat en afgunst exploiteert en samenzweringstheorieën stimuleert niet alleen om de top aan te vallen, maar ook buitenlanders, Joden, de LGTBQ+-gemeenschap of zo ongeveer iedereen die als anders kan worden beschouwd.' Pogingen om potentiële AfD-stemmers er van te overtuigen dat zij nieuwe nazi's binnenhalen zijn tot nu toe mislukt. Het wordt tijd om hun ongenoegen eindelijk eens serieus te nemen, schrijft Döpfner. Het grootste probleem is het immigratiebeleid. Duitsland heeft immigranten nodig, maar op de eerste plaats mensen die iets voor de economie van het land kunnen betekenen. Asielzoekers uit oorlogsgebieden moeten worden opgevangen. Maar de opvang moet volgens hem anders. Zet mensen meteen aan het werk, adviseert hij, leer ze de taal en de lokale waarden en normen - en wie niet wil moet zo snel mogelijk worden uitgezet 'Het huidige immigratiebeleid van Duitsland is disfunctioneel. De meeste politici en journalisten zijn zich hiervan volledig bewust, maar ze zullen het gewoon niet hardop zeggen. En het enige wat dit doet is de AfD versterken, evenals andere groepen links en rechts die geen echt respect voor de democratie hebben.'
Döpfner raakt een gevoelige snaar met dit laatste punt. Het publieke debat in Duitsland is nog steeds uiterst voorzichtig, en angstig politiek correct. Wie daar niet in mee gaat voelt zich al snel buitengesloten. Dat voedt extreemrechtse groepen op het internet waarin kritische geluiden langzaam maar zeker worden omgevormd tot AfD standpunten, of erger. Een effectief antwoord op deze ontwikkeling blijft uit, de polarisatie groeit.
Döpfners agenda
Opmerkelijk in dit verband is de oppositie van Springer directeur Döpfner tegen Europese wetgeving inzake vrijheid van de media. Het oorspronkelijk wetsontwerp is sterk afgezwakt onder invloed van Duitsland. De Duitse delegatie zou zijn gezwicht voor bezwaren van Döpfner die de lobby van Europese uitgevers tegen de wet aanvoerde. Het bezwaar zou zijn dat deze wetgeving de beslissingsruimte voor uitgevers te veel beperkt, onder meer ten gunste van de inbreng van journalisten. Directeur Schröder van de Europese van Journalisten: ‘Media-eigenaren lijken nogal bang te zijn dat journalisten het zullen overnemen, of iets dergelijks.’ Daarnaast hebben de lidstaten bij de behandeling van het wetsontwerp in juni aangegeven dat zij een algemene uitzondering willen behouden voor het gebruik van toezicht op journalisten voor ‘nationale veiligheidsdoeleinden’.
De invloed van Springer's directeur op de standpunten van de Duitse delegatie zou te maken kunnen hebben met de vrees in politieke kringen voor de macht van Springer's roddelblad Bild. 'Hem niet tot vijand willen maken is, volgens velen, een kwestie van gezond politiek instinct', schrijft FTM. Döpfner heeft een eigen politieke agenda, zoals Die Zeit openbaarde. Bij de verkiezingen van 2021 gaf hij met Bild de liberale FDP een steuntje in de rug. Nu remt de kleinste coalitiepartner van de regering-Scholz steevast het groene en sociale beleid dat SDP en Groenen voorstaan. En blijft de coalitie alleen in stand dankzij het bemiddelend werk van de scheidsrechter met het lapje.
