Op een kleine twintig kilometer van Hanzestad Bremen ligt de kunstenaarskolonie Worpswede. Aan het begin van de twintigste eeuw woonden en werkten hier de Duitse Modernen. Naast talrijke actieve artistieke mannen zoals Heinrich Vogeler, Otto Modersohn en Fritz Mackensen was vooral Paula Modersohn Becker steeds op zoek naar nieuwe vormen, nieuwe kleurcombinaties en nieuwe composities. 100 Jaar na haar overlijden, werd zij in de Duitse media beschreven als de Duitse Picasso. Het is hoogtijd om Worpswede en haar kunstenaars eens nader te verkennen. [caption id="attachment_347745" align="aligncenter" width="500"] Zaalimpressie van de Worpsweder kunstenaars in Kunsthalle Bremen © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Kunstenaarskolonie Worpswede Als enkele Franse schilders vanaf 1830 in de omgeving van Barbizon buiten landschappen gaan schilderen, wordt dat door collega’s in buurlanden snel opgepikt. Geïnspireerd door de School van Barbizon (1830-1870) trekken in ons land (jonge) leden van de Haagsche School (1860-1890) massaal naar buiten. De Nederlandse reactie op Barbizon is het schilderdorp Oosterbeek op de Veluwe. De Duitse reactie op het Franse Barbizon is de oprichting in 1889 van de leef- en kunstenaarsgemeenschap Worpswede (1889-1922). Landschapschilders Fritz Mackensen (1866-1953), Hans am Ende (1864-1918) en Otto Modersohn (1865-1943) zijn de mannen van het eerste uur. Al snel sluiten Heinrich Vogeler (1872-1942), en Fritz Overbeck (1869-1909) zich bij hen aan. Naast schilders sluiten ook dichters en beeldhouwers zich aan. In de artistieke gemeenschap in Worpswede spelen twee vrouwen een belangrijke rol: beeldhouwer Clara Westhoff (1878-1954) en schilder Paula Becker. Worpswede was in die dagen de thuishaven van het Duitse impressionisme en expressionisme. [caption id="attachment_347741" align="aligncenter" width="500"] Worpswede Paula Modersohn-Becker l. in atelier Brünjeshof (1905) en r. geboorte van haar dochter Tille (1907) © Am Modersohn Haus.[/caption] Paula Becker Paula Becker is in 1876 in Dresden geboren. Op haar twaalfde verhuist ze naar Bremen. Ze weet al vroeg dat ze kunstenaar wil worden en haar ouders, vooral haar moeder, steunen haar. Naast tekenlessen krijgt ze pianoles omdat haar ouders stilletjes hopen dat ze toch gouvernante zal worden in plaats van kunstenaar. In 2018 was er in het Rijksmuseum Twenthe een overzichtstentoonstelling over haar werk (en leven). Lees hier haar biografie en haar ervaringen in Parijs. Paula Becker is in de zomer van 1897 voor het eerst in Worpswede. In de herfst van 1898 gaat ze er definitief wonen. Ze sluit vriendschap met de beeldhouwster Clara Westhoff en de schilder Fritz Mackensen. Bij hem volgt ze schilderlessen. Begin 1900 vertrekt Paula met de trein vanuit Bremen voor de eerste keer naar Parijs. Ze gaat daarna nog twee maal terug naar de Franse hoofdstad. [caption id="attachment_347746" align="aligncenter" width="500"] Worpswede, Am Modersohn Haus © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Museum am Modersohn Haus Ook anno 2023 kun je in Worpswede nog allerlei historische locaties terugvinden die herinneringen aan de kunstenaarskolonie van 1889 tot 1922. Ik heb onder andere Museum am Modersohn Haus bezocht Otto Modersohn heeft dit pand aan de Hembergstrasse in 1897 gekocht. Hij woonde hier samen met zijn eerste vrouw Helene en hun dochtertje Elsbeth. Helene overleed in 1900 (tuberculose) en in 1901 hertrouwt Otto met de elf jaar jongere Paula. Ook zij woont tot aan haar dood (1907) in dit huis. [caption id="attachment_347743" align="aligncenter" width="500"] Woonkamer in Am Modersohn Haus r. buste van Paula door Clara Westhoff © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Galerie en museumhuis Otto Modersohn verkoopt het pand in 1920, waarna het verschillende malen van eigenaar en functie wisselt. In 1993 kopen Sigrun en Wolfgang Kaufmann het huis en begint de grote renovatie. Nu kun je er talrijke werken van Paula en Otto Modersohn Becker ontdekken. In de kunstgalerij bij het huis kun je van bijna alle werken van Paula en een groot deel van Otto ingelijste replica’s kopen. [caption id="attachment_347736" align="aligncenter" width="500"] Worpswede Atelier Brünjeshof © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Atelier Brünjeshof Buiten het Modersohn Becker-huis zijn er nog drie andere locaties die sterk met Paula verbonden zijn, zoals haar atelier, Atelier Brünjeshof (Ostendorferstrasse 25). Brünjeshof is (helaas) niet te bezoeken. Hier woont nu een echtpaar dat de rust op prijs stelt. Ik ben toch even het pad ingelopen en heb een foto genomen waarop je het glazen dak kunt zien van het toenmalige atelier van Paula Modersohn Becker. [caption id="attachment_347747" align="aligncenter" width="500"] Vooraanzicht van De Barkenhoff © foto Wilma Lankhorst.[/caption] De Brakenhoff Iets verder op ligt de Barkenhoff. Ook hier liggen herinneringen aan Modersohn-Becker en haar collega’s. Op deze plek kwamen de kunstenaars op zondag samen. Dit statige huis was de woning en werkplaats van kunstenaar Heinrich Vogeler (1872-1942). Samen met zijn eerste vrouw Martha organiseerde hij hier bijeenkomsten voor collega kunstenaars. Vogeler was een universele kunstenaar. Naast schilder was hij graficus, ontwerper en architect. In de permanente collectie van de Barkenhoff wordt zijn werk vanuit verschillende invalshoeken belicht. [caption id="attachment_347739" align="aligncenter" width="500"] Grafmonument Paula Modersohn-Becker op de Zion-begraafplaats © Wilma Lankhorst.[/caption] Paula’s laatste rustplaats De laatste iconische plek is de begraafplaats bij de Zionskerk aan de Findorfstrasse. Op deze begraafplaats kun je onder andere het graf van Paula bezoeken. Je herkent haar laatste rustplaats aan de grote sculptuur van een liggende moeder met een kind op haar buik. Dit beeld is gemaakt door de Duitse beeldhouwer en architect Bernhard Hoetger (1874-1949). Hoetger en zijn vrouw Lee (1880-1967) waren bevriend met Paula en kenden haar zowel vanuit Parijs als vanuit Bremen. [caption id="attachment_347744" align="aligncenter" width="500"] Worpsweder Kunsthalle © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Worpsweder Kunsthalle Vóór ik bus 672 terug neem naar Bremen, is er nog tijd om de Kunsthalle te bezoeken. Hier ontdek je de (kunst)geschiedenis van kunstenaarskolonie Worpswede onder één dak. Het verhaal gaat dat boekbinder Friedrich Netzel in de begindagen van de kunstenaarskolonie zijn panden ter beschikking stelde aan jonge kunstenaars. Zij konden hier hun werken tentoonstellen. Zijn zoon Friedrich bouwde later op de huidige locatie (Bergstrasse 17) een nieuw pand. Dit gebouw kreeg de functie van een galerie. Je komt de Kunsthalle binnen via de galerie. Deze is gratis te bezoeken. [caption id="attachment_347740" align="aligncenter" width="500"] Martin Voigt in Worpsweder Kunsthalle najaar 2023 © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Martin Voigt Voor het bekijken van de collectie en een extra tentoonstelling van schilder Martin Voigt (Leipzig, 1990) betaal ik € 6. De familie Netzel is al vroeg begonnen met de aanleg van een collectie van de Worpswede kunstenaars. Daarnaast verzamelen ze ook schilderijen van kunstenaars van de tweede en derde generatie. Met dit mooie totaalbeeld van de Worspwede-kunstenaars, rond ik mijn bezoek aan dit kunstenaarsdorp af. De laatste bus naar Bremen, rijdt voor en ik stap in. Het was een mooie leerzame en kunstzinnige zondag. [caption id="attachment_347742" align="aligncenter" width="456"] Wilma leest boek Paula Modersohn-Becker van Henny van Kesteren.[/caption] © tekst en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Haus am Modersohn, de Barkenhoff, Worpsweder Kunsthalle, genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers. Probeer eens Duitsland met de trein en het Duitsland Ticket. Een (kalender) maand lang reizen voor Euro 49 per maand. Met deze kaart reis je daarna gratis in het openbaar vervoer: te weten in regionale treinen, openbare ferrydiensten, metro's, S-bahn en regionale bussen. #Duitslanddichtbij
Het voordeel van festivalletjes is dat je wel eens wat nieuws hoort. Afgelopen Zomerfeesten in Nijmegen was Birds in Row te bewonderen, een punk / (post)hardcore bandje uit Frankrijk. Nooit van gehoord, eigenlijk ook niet mijn stijl, maar boeiuh, want zeker de moeite waard. Gris Klein is hun laatste album, het verscheen vorig jaar.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Bij het begin van dit moppie muziek zou je kunnen denken dat het van deze tijd is. Wat er daarna volgt doet wel ietsje ouder vermoeden. Maar dan komt er weer eens stukje wat net zo goed onder ‘hedendaagse gecomponeerde serieuze muziek’ (wel met een kwinkslag) lijkt te vallen.
Of wordt er een loopje genomen met barokke muziek? Nou ja, dit strijkkwintet speelt ‘Musica notturna delle strade di Madrid. Opus 30, No. 6, gecomponeerd door Luigi Boccherini (1743 – 1805). Ofwel ‘eine kleine Nachtmusik’ uit Madrid.
De compositie is 243 jaar oud (hoor ik daar ergens in het laatste deel een soort ‘lang zal ze leven’?), de uitvoeringen klinken tegenwoordig of het van deze eeuw is.
Awel, het moppie muziek verhaalt van de geluiden die ’s nachts in de straten van Madrid te horen zijn. Althans, in de tijd van Boccherini. De klok van een kerk die oproept voor het Ave Maria gebed, trommels van soldaten, blinde bedelaars die door de straten schuifelen, de kraaltjes van de rozenkrans, straatzangers die langslopen, nog een trommel en als de nacht ten einde loopt trekt ook de militaire nachtwacht zich terug uit de straten van Madrid.
Waarmee ik maar wil zeggen: goedemorgen!
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Nog een klassieker dan die wordt besproken in de driedelige docuserie Can You Feel It – How Dance Music Conquered the World: ‘Pacific State’ uit 1989 is een housenummer van 808 State, een groep van drie house-artiesten uit Manchester. Het nummer werd kennelijk in die tijd zo definiërend gevonden voor de tijdgeest dat de BBC besloot het nummer op de achtergrond te draaien bij beelden van de val van de Berlijnse muur.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Op NPO is de driedelige docuserie Can You Feel It – How Dance Music Conquered the World (BBC, 2018) te zien. Deel 1 over de geschiedenis van de beat, waarin we de ontwikkeling van disco, house en techno volgen, is het meest boeiend (deel 2 gaat over de opkomst van de club, deel 3 over de DJ’s). Een van de belangrijke figuren in die geschiedenis die aan het woord komen is Derrick May, een technopionier uit Belleville (een suburb van Detroit, de bakermat van techno). Onder de naam Rhythim Is Rhythim (samen met Michael James) bracht hij in 1987 het nummer ‘Strings of Life’ uit wat een house- en techno-klassieker zou worden. Voor de liefhebber – of voor wie een afkeer heeft van house/techno – is hier ook een versie met echte strings.
New Age Doom is een band die naar eigen zeggen bekend staan om hun “freewheeling chaos”, te omschrijven als een combinatie van noise en drone-rock. Samen met indie-zangeres Tuvaband (Tuva Hellum Marschhäuser) maakten ze het album There Is No End (2023).
De Australische avant-garde jazzband The Necks maakt al een eeuwigheid (of nou ja sinds 1987) geïmproviseerde albums met nummers die een eeuwigheid duren (of nou ja lang, zoals het nummer ‘Drive By’ van een uur). Hun kunst is om hun herhalende melodieën en ritmes langzaam op te bouwen op zo’n manier dat het niet gaat vervelen en je er volledig in opgaat. ‘Signal’ duurt slechts 20 minuten en staat op hun laatste album Travel (2023).
Speciaal voor Halloween hebben we iets bijzonders voor jullie. Twee YouTube vocal coaches (voor degenen die nu “huh?” denken: zie hier) hebben zich verkleed, gieten zich vol met wijn, role-playen, en nerden (ook) over zingen. En dat aan de hand van een liedje van het onvolprezen Cradle of Filth. Wat een geweldige manier om je geld te verdienen. En dan ook nog eens met kennis van zaken en humor enzo. Ik buig diep.
Het Portland Cello Project weet de naargeestigheid van dit Radiohead-nummer uit 1997 tot volle uitdrukking te brengen.
Met een glansrol voor zangeres Patti King.
Parliament verzorgt hier even op funky wijze het gospeluurtje voor non-conformisten en alternativo’s.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.