De Europese canon (46-50)

Vandaag rond ik mijn reeks over de Europese canon af. We bereiken onze eigen tijd en zoals u al kon raden: het is nauwelijks nog Europese geschiedenis. Het oude werelddeel is meer dan ooit opgenomen in een grotere wereld. De Koude Oorlog Periode: Vanaf 1948 Alternatief: De Muur [caption id="attachment_350763" align="aligncenter" width="402"] De luchtbrug naar Berlijn, via Wikimedia Commons.[/caption] De Verenigde Staten, met een kapitalistisch systeem, en de Sovjet-Unie, met een communistisch systeem, hadden in de Tweede Wereldoorlog de Europese democratieën gered. Italië was van partij gewisseld en bleef autonoom, maar Duitsland en Oostenrijk kwamen onder curatele. Een curatele die moeizaam was doordat de twee supermachten het vaak oneens waren. Eén van de punten waar de fricties konden escaleren was de gedeelde Duitse hoofdstad Berlijn. Wie er nu komt, ziet overal de herinneringen: Checkpoint Charlie, het monument voor de Luchtbrug waarmee de westelijke geallieerde de door de Sovjets geblokkeerde stad voedden, de resten van de Muur, het raadhuis van Schöneberg waar president Kennedy zijn toespraak “Ich bin ein Berliner” hield. Het onlangs aan de Unter den Linden geopende museum voor de Koude Oorlog heeft geen onverdeeld positieve recensies ontvangen, maar die lijken vooral te komen van mensen die een expositie van voorwerpen verwachten, terwijl dit museum zich richt op een meer actieve betrokkenheid  van de bezoeker. Het Verdrag van Rome Periode: 1957 Alternatieven: Benelux, EGKS, EEG, Adenauer-De Gaulle [caption id="attachment_350766" align="aligncenter" width="213"] De EEG in aanbouw[/caption] Al tijdens de Tweede Wereldoorlog wisten de mensen in West-Europa dat hun imperia zouden worden ontmanteld en dat de eigen industrie haar overzeese afzetmarkten zou verliezen. De Nederlandse verzetskrant Het Parool wist al in 1943 dat de enige manier om de welvaart te herstellen was gelegen in een pan-Europese markt en internationale samenwerking, waarbij de anonieme auteur erkende dat Duitsland daarin moest worden geïntegreerd. Hij of zij heeft gelijk gekregen. De douane-unie van de Benelux, ondertekend op Dolle Dinsdag 5 september 1944, was een vroeg voorbeeld. En u kent de rest van het verhaal: de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (1952), het Verdrag van Rome tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (1957), de vriendschap van Charles de Gaulle en Konrad Adenauer, het systeem van Europese wisselkoersen, en zo voort. De Europese Unie is Europa niet, maar met uitbreidingen naar alle windrichtingen begint ze er in geografische zin wel enigszins mee samen te vallen. De ontkerkelijking Periode: De twintigste eeuw Alternatief: Tweede Vaticaans Concilie [caption id="attachment_350767" align="aligncenter" width="400"] Kerk, in gebruik als tentoonstellingsruimte[/caption] Je hebt ze nog, hier en daar, mensen die volhouden dat Europa een christelijke identiteit heeft. En je hebt ook nog wat verloren soldaten die vechten tegen elke vorm van religiositeit. Medio negentiende eeuw was dat leuk, maar de discussie tussen confessie en seculariteit is al een eeuw oninteressant. Het gros der christenen, joden en moslims heeft de moderniteit immers omarmd. Volgens een onderzoek uit 2017 identificeerde in een land als Zweden 73% van de bewoners zich als “atheïstisch” of “niet religieus”, een percentage dat afneemt naar mate we verder naar het zuiden gaan. Niettemin: Europa is de regio waar religie meer dan elders iets geworden is voor de privésfeer – waarbij ik China even buiten beschouwing laat omdat de definitie van religie niet helemaal past op confucianisme en boeddhisme. De milieubeweging Periode: Tweede helft twintigste eeuw [caption id="attachment_350768" align="aligncenter" width="177"] Boekomslag Grenzen aan de groei[/caption] In 1972 verscheen het rapport van de Club van Rome, dat was gebaseerd op computersimulaties om de toekomst te voorspellen. De demografische groei, was de conclusie, kon niet eindeloos doorgaan omdat de grondstoffen ooit zouden opraken. De eenentwintigste eeuw zou moeilijk worden. De schrik zit er sindsdien goed in. De opstellers hebben wel het verwijt gekregen dat ze paniek zaaiden, maar ook als de simulaties begonnen met hogere schattingen voor de omvang van de bodemschatten, zag de toekomst er somber uit. Soortgelijke simulaties waren er voor de verandering van het klimaat. Gelukkig zijn we niet tot de ondergang veroordeeld. De milieubeweging heeft de problemen effectief geagendeerd. Dertig jaar geleden maakten we ons zorgen om de zure regen, maar we namen maatregelen en dat heeft geholpen. We weten ook hoe we nu de klimaatverandering kunnen afremmen. De mensheid heeft immers een hoog vermogen tot aanpassing – cultuur is per definitie (nou ja, volgens een definitie) onze adaptatie aan een veranderende leefomgeving. De val van de Muur Periode: 1989 Alternatieven: Verdrag van Maastricht, euro [caption id="attachment_350770" align="aligncenter" width="354"] De hereniging van Duitsland[/caption] Ik eindig mijn Europese canon met de val van de Berlijnse Muur in november 1989. Was zusammen gehört, wächst wieder zusammen. De Duitse deling was ten einde. Frankrijk ervoer dat als gevaar: Duitsland zou te sterk zijn voor het machtsevenwicht. Er kwam een politieke uitruil, waarbij de Duitse eenwording werd gekoppeld aan controle op de Duitse mark – ofwel de euro. Een en ander werd vastgelegd in het verdrag van Maastricht (1992). *** Hier eindig ik mijn reeks blogjes. De geschiedenis van Europa heeft een open einde. Als het gaat om de Europese Unie hebben we de problemen de laatste jaren allemaal gezien. En buiten de unie kennen we de problemen evengoed. Ik zal ze niet opsommen. Maar Europa is, for better or worse, het werelddeel waarin we wonen en we hebben een verantwoording het levensvatbaar na te laten aan onze kinderen. Hoe dat is, weet ik maar half. Historici hebben professioneel ook niets te zeggen over de keuzes die de politiek moet maken. Maar ik hoop dat u morgen gaat stemmen. Dit artikel verscheen eerder bij Mainzer Beobacheter. Klik hier voor de complete Europese canon (10 deeltjes + verantwoording).

Door: Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

Closing Time | Carnival

Na meer dan tien jaar leadzangeres te zijn geweest voor 10.000 Maniacs, die ze leerde kennen als studente in New York, begon Natalie Merchant in 1993 aan haar solocarrière.

Haar debuutalbum Tigerlily was een commercieel succes en dit nummer was een top-10 hit in de Verenigde Staten.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (41-45)

Overmorgen zijn de Europese verkiezingen en met het oog daarop blog ik deze week over de Europese canon. Vandaag vijf onderwerpen vol geweld, met ergens op de achtergrond de doorbraak van het modernisme. De Eerste Wereldoorlog werd gewonnen door de partijen die het meeste innoveerden, en vernieuwing werd het toverwoord van de twintigste eeuw.

De instorting van het Europese systeem

Periode: 1911-1922

Alternatieven: Eerste Wereldoorlog, Vrede van Versailles

De Eerste Balkanoorlog

Tussen de Europese mogendheden waren altijd fricties en spanningen, maar zolang er koloniën te verdelen waren, was er een bliksemafleider. Toen het verkeerd begon te gaan, was dat dan ook op het laatste stukje wereld dat nog niet was verdeeld: op de Balkan. Het Ottomaanse Rijk was verzwakt, Italië viel het aan in Libië (1911) en in het jaar erop vielen ook Servië, Montenegro, Griekenland en Bulgarije aan. Dat was de Eerste Balkanoorlog. Die duurde bijna acht maanden; de Ottomanen verloren vrijwel al hun Europese bezittingen. De vrede duurde één maand. Toen brak de Tweede Balkanoorlog uit, waarin Servië, Montenegro, Griekenland en het Ottomaanse Rijk zich keerden tegen Bulgarije.

In de zomer van 1914 volgde de Derde Balkanoorlog die, zoals bekend, niet gelokaliseerd bleef tot de Balkan en al snel bekendstond als de Grote Oorlog – en later als Eerste Wereldoorlog. Alle mogendheden raakten betrokken en pas in november 1918 tekende men een wapenstilstand. In de tussentijd was in Rusland de revolutie uitgebroken, die overging in een burgeroorlog, terwijl rond de Egeïsche Zee Griekenland en de Turkse Republiek nog vochten tot 1922.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (36-40)

Met dit negende blogje in mijn reeks over de Europese canon bereiken we de tweede helft van de “lange negentiende eeuw”: Europa als wereldmacht én het einde daarvan.

De vooruitgangsgedachte

Periode: Tweede helft negentiende eeuw

De vooruitgangsgedachte is een thema waarover ik al meer heb geblogd. De filosofen van de Verlichting waren er zeker van dat de mensheid erop vooruitging. Ook geleerden als Turgot en De Condorcet waren daarvan overtuigd, maar ze deden weinig meer dan het presenteren van een hypothese. Die baseerden ze op de klassieke teksten en op de beste etnografische data van hun tijd, maar het idee dat de mensheid van primitieve aaseter via wildeman en barbaar was opgeklommen tot beschaafd mens, was welbeschouwd niets meer dan beredeneerd giswerk.

Het empirische bewijs kwam echter in de tweede helft van de negentiende eeuw, toen de eerste wetenschappelijke archeologen voldoende overzicht hadden van het diepe verleden om te kunnen vaststellen dat er een evolutie was geweest van Steentijd via Bronstijd naar IJzertijd. De samenleving, zo betoogde Oscar Montelius, was complexer geworden en welvarender. De twintigste eeuw toonde mogelijkheden en ethische keuzes die voordien ondenkbaar zouden zijn geweest.

Portret van Oscar Montelius, CC BY 4.0 Stockholms stadsmuseum, Fotograf Okänd

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | She Sells Sanctuary

Met alle rocksterren die naar ze ouder worden steeds schorrer en heser klinken, valt des te meer op wat een sonoor geluid zanger Ian Astbury hier nog weet te produceren.

En als je dan bedenkt dat dit optreden van begin dit jaar is, kun je enkel respect voor de man hebben.

Foto: EU2017EE Estonian Presidency (cc)

Ursula for President?

NIEUWS - Ursula von der Leyen wil een tweede termijn als voorzitter van de Europese Commissie. En dat zal de kiezer weten, ook al heeft die er niks over te zeggen. Een gelikte website en campagne op social media moet het Europese volk overtuigen dat Von der Leyen één van hen is. Geen kille bestuurder, maar een warm mens, een grootmoeder die zich hardmaakt om de beste toekomst te scheppen voor haar kleinkinderen. En bovenal een traditionele Duitser die opkomt voor traditie en eigen erf.

In een campagnefilmpje dat Von der Leyen afgelopen vrijdag deelde op Twitter zien we de EC-president wandelen in de natuur en over een pittoresk plattelandsdorpje zeggen:

Dit is mijn thuis. Hier in de natuur, met mijn geliefden, in de rust van dit dorp. Dit is waar ik de kracht en energie vind om te strijden voor ons gezamenlijk thuis. Voor ons Europa. Voor een krachtig Europa.

 

Arische idylle

Progressieve critici verweten Von der Leyen met de voorstelling van het Duitse platteland als pastorale idylle een hondenfluitje af te geven. “Wie filmde dit propagandastuk voor de Aryan Nation? Leni Riefenstahl?” vraagt een Twitteraar sarcastisch. “Met dialoogcoaching van Joseph Goebbels!,” grapt een ander. Van rechterzijde wordt Von der Leyen vooral toegebeten dat ze in haar campagne een homogeen blank dorpje voorstelt als het ideaal waar ze naar streeft, maar dat de EU bewoners van de steden intussen gewoon opzadelt met de sociale gevolgen van migratie.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (31-35)

Het alweer achtste blogje in de reeks over de Europese canon is gewijd aan de eerste helft negentiende eeuw: de contouren van onze eigen cultuur en eigen tijd worden zichtbaar.

De meter

Periode: 1795

Alternatieven: Allgemeines Landrecht, Meridiaan van Parijs

Het SI-stelsel in één oogopslag, via Wikimedia.

Ik eindigde mijn voorvorige blogje met de Verlichting en mijn vorige blogje met de revoluties die Frankrijk en de rest van Europa ondersteboven kantelden. In de decennia rond 1800 werden allerlei verlichte denkbeelden geïntroduceerd. In Pruisen werd bijvoorbeeld het recht gesystematiseerd – het Allgemeines Landrecht, later gevolgd door soortgelijke codificaties elders in Europa.

Er waren allerlei van dit soort rationalisaties. Op voorstel van De Condorcet (die van het Esquisse waarover ik vaker heb geblogd) introduceerde de Académie des sciences bijvoorbeeld ons decimale stelsel van afstandsmaten, variërend van de millimeter tot en met de kilometer. De liter (een kubieke decimeter) en de kilogram (de massa van een kubieke decimeter water) zijn daarvan afgeleid. De basis van dit stelsel om de wereld te beschrijven was de meter, het “tienmiljoenste deel van de helft van de lengte van een meridiaan”. Die vervolgens moest worden opgemeten. Dat was de aanleiding voor het vastleggen van de Meridiaan van Parijs.

Niet elke poging tot rationalisering is gelukt. De dag van tien uren van elk honderd minuten van honderd seconden is ons genadiglijk bespaard gebleven, maar het internationale SI-stelsel maakt communicatie een stuk eenvoudiger.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour | Voor premier van alle Nederlanders heeft Dick Schoof geen beste papieren

Evelyn Austin, directeur van Bits of Freedom, maakt zich in Trouw zorgen over de nieuwe premier.

Tijdens zijn loopbaan heeft hij keer op keer laten zien dat law-and-order voor hem vooral order betekent. Rechtsbescherming van burgers moet het ontgelden, repressie wint, vaak gepaard met discriminatie.

Schoof won afgelopen jaar de Big Brother Publieksprijs voor het aan hun lot overlaten van burgers die onterecht op een terrorismelijst zijn geplaatst.

Closing Time | Morte di un Burattino

In 1979 bracht de Italiaanse componist Pino Calvi een album met filmmuziek uit. Daarop is onder andere dit nummer te vinden over de dood van een marionet. Het klinkt als een spaghettiwestern, maar voor hetzelfde geld is het gebruikt in een animatie over Pinokkio.

Vorige Volgende