Redacteur bij Sargasso: P.J. Cokema

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Verkiezingen 2023 – overzichtelijke stembiljetten

15 augustus 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

Terwijl de gevestigde parlementaire orde de vakantierust ernstig verstoord ziet en flink aan de bak moet om verkiezingsprogramma’s en kandidatenlijsten te vullen, is het opvallend stil van de zijde van partijen die niet eerder een zetel wisten te bemachtigen.

Hebben zij de moed opgegeven? Zien we ze in november niet meer terug op de stembiljetten? En hebben er zich (nog?) geen gloednieuwe partijen aangemeld voor de verkiezingsstrijd? Wie wil heeft nog veertien dagen de tijd om een partijnaam te registreren.

Bij de Kiesraad zijn 51 partijen geregistreerd voor de Tweede Kamerverkiezingen. Zeventien daarvan zitten nu in de Tweede Kamer. Onder de 34 andere partijen zien we ‘oude bekenden’ als de Piratenpartij, Jezus Leeft en Partij voor de Republiek.

Henk Krol lijkt vergeten zijn registratie als ‘Lijst Henk Krol’ in te trekken. Hij wordt immers nummer 2 op de lijst van Wybren van Haga’s BVNL. Dus waarom nog een eigen partij in de lucht gehouden?

Ook de roemruchte Richard de Mos heeft de administratie niet op orde. Waarschijnlijk te druk gehad met rechtszaken en coalitieperikelen in de Haagse gemeenteraad. Hoe dan ook, zijn Code Oranje staat nog steeds geregistreerd bij de Kiesraad, ondanks dat hij in 2021 vorig jaar verkondigde dat Code Oranje de komende jaren landelijk geen rol meer speelt.
De Mos was voorlichter geworden van (hee, ook al!) Wybren van Haga’s BVNL en combineert dat met zijn raadslidmaatschap.

Foto: Schermafbeelding website VPRO Zomergasten 2023 Bibi Dumon Tak foto © reinier van brummelen

Zomergasten 2023 met Theo en Bibi

13 augustus 2023 , 15:30 , door P.J. Cokema

Bibi Dumon Tak, kinderboekenschrijfster en VPRO’s Zomergast van vanavond: “Ik heb nu eenmaal een mening over de dingen, en Theo Maassen ook, dus verwacht ik dat er in mijn aflevering wel enige reuring zal zijn. Wat prima is” (uit interview met Humo).

Tot nu toe gaf Theo Maassen weinig aanleiding tot reuring in zijn Zomergastenprogramma’s. Of het moet dat ene rimpeltje zijn geweest in het gesprek met Khadija Arib. In een poging een beetje vuur aan haar schenen te leggen, gaf hij al gauw de moed op toen hij ‘kritisch doorvroeg’ naar haar eigen aandeel in de ‘dolkstoot-affaire’. Khadija Arib liet zich niet kennen en Theo Maassen legde zich daar met een schamper lachje toch gedwee bij neer.

Ik denk niet dat het vanavond tot enige reuring tussen Theo en Bibi zal komen. Op VPRO’s Zomergastenpagina heeft Theo zijn liefde voor haar werk al verklaard:

Toen ik werk van haar ging lezen was ik onmiddellijk verkocht. Haar boeken zijn zo gevoelig, zo grappig ook en leerzaam. Wat een lucide ideeën ook, zoals dieren die spreekbeurten voor andere dieren houden

Van dieren en mensen

Bibi Dumon Tak is vooral bekend om haar non-fictie kinderboeken over dieren. In 25 van al haar 32 uitgebrachte werken spelen dieren op een of andere manier een rol. (lijst Wikipedia is niet up-to–date: het in februari uitgegeven ‘Heel Keverburg kookt’ ontbreekt).

Foto: Paul Farmer (cc)

De versplintering komt van rechts

9 augustus 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

COLUMN - Om over na te denken voor de komende Tweede Kamerverkiezingen: de versplintering van het politieke speelveld komt van rechts.

Na de vorige verkiezingen begonnen zeventien fracties aan hun parlementaire plicht. Sinds 1 augustus zijn dat er eenentwintig. Olaf Ephraim verlaat Groep Van Haga en gaat als eenmansfractie verder.

Dat is de vierde afsplitsing die uitbreiding van het aantal fracties veroorzaakt. Ephraim was eerder al, samen met Van Haga en Smolders, uit de FvD-fractie gestapt. Pieter Omtzigt verliet de CDA-fractie en begon voor zichzelf. En Nilüfer Gündogan ging als zelfstandige fractie verder na gedonder met Volt.

Het had erger kunnen zijn. Aan de verkiezingen in 2021 namen 37 partijen deel. Daarvan was 43% rechts, 27% links, 16% midden en 11% was niet nader te definiëren.

Sinds 1945 waren er bij 29 fracties afsplitsingen. Ter rechterzijde betrof het 59% van alle fracties. Aan de linkerkant werd 28% getroffen door afsplitsingen. Verder trad het verschijnsel voor 3% op bij middenpartijen en 10% bij niet nader te definiëren fracties.

Maar die 29 fracties waren wel goed voor 54 afsplitsingen. Met als koplopers de LPF en de PVV (elk 6 afsplitsingen). In totaal viel er bij rechtse fracties 67% splitsingen te betreuren. De linkerflank haalde dat bij lange na niet en bleef steken op een 20% afsplitsingen. (De middengroepen 6%, de ongedefinieerden 7%).

Foto: Schermafbeelding website VPRO Zomergasten 2023 Khadija Arib. foto © reinier van brummelen

Zomergasten 2023 met Theo en Khadija

6 augustus 2023 , 15:40 , door P.J. Cokema

Theo Maassen “wil weten wie zij is en hoe het met haar gaat na alles wat er is gebeurd”. Hij heeft het over Khadija Arib, zijn Zomergast van vanavond. Zij wil het vanavond onder andere hebben “over de ‘gevestigde orde in Nederland en hoe het is om daarmee te maken te krijgen”.

Dat komt mooi uit. ‘Na alles wat er is gebeurd’ gaat natuurlijk over ‘de dolkstoot’. In anonieme klachten werd ze beschuldigd van machtsmisbruik en zou daarmee een onveilige werksfeer hebben veroorzaakt voor de ambtenaren die de Tweede Kamer ondersteunen. Nog voor het haar persoonlijk werd meegedeeld dat hier een onderzoek zou worden ingesteld, lekte het uit naar de pers.

Khadija Arib besloot haar Kamerlidmaatschap vaarwel te zeggen.

Ik ben veel gewend, maar de (anonieme) dolkstoten van de laatste dagen, hebben er toe geleid dat ik niet langer wens aan te blijven als Kamerlid. Ik ben bereid veel te verdragen, maar ieder mens heeft zijn grens. Het betreft hier aanvallen op mijn waardigheid

Hoe het is om met de ‘gevestigde orde’ te maken te krijgen, zou zomaar kunnen slaan op dezelfde kwestie. Toen ze in 2016 Kamervoorzitter werd ze geacht een motie van de Kamer uit te voeren om de ambtelijke diensten van de Tweede Kamer te moderniseren. In dat proces zijn blijkbaar menig harde woorden gevallen, een vete tussen ambtelijke top en Arib tot gevolg.

Foto: Schermafbeelding website VPRO Zomergasten 2023 Hoyte van Hoytema. foto © reinier van brummelen

Zomergasten 2023 met Theo en Hoyte

30 juli 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

Zomergasten vorige week: De kop ging er af met een nieuwe eindredacteur, nieuw decor en nieuwe presentator. Overwegend positieve kritieken, vooral over Theo Maassen. En helaas wat tegenvallende kijkcijfers.

Nu is VPRO’s Zomergasten niet bedoeld om kijkcijferkanon te zijn. Omdat dat in de zomervakantie ook niet kan. Veel mensen nemen in deze tijden ook vakantie van de televisie. Alleen een verregende zomervakantie kan de cijfers wat hoger doen uitvallen.

Dagblad Trouw vogelde vorig jaar uit dat het programma de laatste tien jaar de kijkcijfers zag teruglopen. Van gemiddeld 650.000 in 2011, naar 420.000 in 2021. Het gemiddeld aantal kijkers tussen 2002 en 2022 is 531.000.

Wij keken naar de cijfers van de laatste acht seizoenen en jawel, het gemiddelde blijft dalen: 473.021. Met een kijkcijferscore van 493.000 deed de eerste uitzending met Theo Maassen het dus iets beter.

Debutanten

Geen slecht Zomergastendebuut, maar niet zo goed als het debuut van Wilfried de Jong, bij wie Theo Maassen ooit Zomergast was en van wie hij ‘24 uur met…’ overnam. De kijkcijfers per debuut van de Zomergasten presentatoren (voor zover we konden achterhalen:

Wanneer Presentator Gast Cijfers 25-jul-10 Jelle Brandt Corstius Jan Marijnissen 837.000 28-jul-13 Wilfried de Jong Hans Teeuwen 812.000 22-jul-12 Jan Leyers Henny Vrienten 603.000 23-jul-17 Jeanine Abbring Rosanne Hertzberger 549.000 27-jul-08 Bas Heijne Ronald Plasterk 542.000 30-jul-06 Joris Luyendijk Jeltje van Nieuwenhoven 509.000 23-jul-23 Theo Maassen Thomas Hertog 493.000 31-jul-16 Thomas Erdbrink Dyab Abou Jahjah 484.000 26-jul-09 Magriet van der Linden Viktor en Rolf 407.000

ZZZ | Minister-president boven de partijen

27 juli 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

In het kader van Zonnige Zomerse vergeZichten over mooie nieuwe progressieve idealen: pleidooi voor een minister-president die boven de partijen staat. Ofwel: een MP bij wie het landsbelang boven het partijbelang staat.

Het is niet ongebruikelijk dat een premier ook politiek leider van een partij is. In een land dat vaak wordt geregeerd door coalities van meer dan twee partijen, wordt de minister-president geacht ‘eerste onder zijn/haar gelijken te zijn’ en vooral als regisseur op te treden.

Hoe menselijk moeilijk het ook is, het zou mooi zijn als de leiders annex lijsttrekkers van partijen hun politieke programma terzijde kunnen schuiven zodra ze door de Koning tot minister-president zijn benoemd.

Maar wacht, dat is onmenselijk moeilijk. Krijgt iemand eindelijk de macht, dan zou zij/hij de idealen niet meer mogen praktiseren? Daar zou een normaal mens knettergek van worden.

Toch, juist in een land dat altijd door coalities wordt geregeerd, zou het handig zijn als tenminste één regeringsfunctionaris niet gebonden is aan partijpolitieke agenda’s om blikveld en handen vrij te hebben voor het grote geheel: het landsbelang.

Dan moeten we wel van wat vanzelfsprekendheden af, die in de loop der geschiedenis zijn gewoonterechtelijk bestuurscultuur zijn geworden. Namelijk dat de grootste partij bij verkiezingen ook de minister-president levert. Slechts drie keer werd de ’winnaar’ buiten de formatie en kabinet gehouden en werd dus niet in staat gesteld de premier te leveren. Dat overkwam de PvdA in 1971, 1977 en 1982.

Foto: Mikael Blomkvist, via Pexels.

Eendracht maakt maar een beetje macht

25 juli 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

Een beetje progressieve partij is altijd dwars. Dat hebben PvdA en GroenLinks in ieder geval goed begrepen. Geheel tegen de tijdgeest van versplintering in, gaan ze de komende verkiezingen samen in. Met forse meerderheden stemden leden van GroenLinks en PvdA voor deelname aan de verkiezingen met een gezamenlijke kandidatenlijst en verkiezingsprogramma.

In de laatste Peilingwijzer komt de combinatie PvdA/GL op minimaal 23, maximaal 27 zetels. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 haalden ze 17 zetels (PvdA 9, GL 8).

Op een enkel uitzondering na hebben fusies van politieke partijen tot winst geleid. Maar die winst was altijd vrij bescheiden. Wat de Peilingwijzer nu aangeeft is fors veel meer dan bij eerdere fusies is voorgekomen.

Fusies sinds 1945

1946 PvdA: fusie van Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie

1948 VVD: opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP), een fusie van vijf partijen. Samen met en het Comité ter voorbereiding van een Democratische Volkspartij (voormalige leden van de VDB) werd de VVD opgericht.

1973 CDA: Fusie van Katholieke Volkspartij (KVP), Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en Christelijk Historische Unie (CHU).

1990 GroenLinks: Fusie van Communistische Partij Nederland (CPN), Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP), Politieke Partij Radikalen (PPR) en Evangelische Volkspartij (EVP)

Foto: Schermafbeelding website VPRO Zomergasten 2023 Theo Maassen foto © reinier van brummelen

Zomergasten 2023 met Theo en Thomas

23 juli 2023 , 15:30 , door P.J. Cokema

De VPRO ontvangt weer zes Zomergasten. Met een nieuwe gastheer / presentator: Theo Maassen.

Waarom heb jij hier ja op gezegd, toen je werd gevraagd?
Theo Maassen: ‘Nou, gevraagd… Ik heb mezelf nogal opgedrongen.’

Oh wacht, zo begon het interview met Theo Maassen, tien jaar geleden, vlak voor hij zijn ‘24 uur met…’ ging presenteren. Daar zag hij wel een mooie toekomst in :

Ik wil dit heel graag, ik wil hier góed in worden en ik hoop ook echt dat ik dit tien jaar kan blijven doen.

Hij wist wel wat voor gasten hij in het programma wilde.

Heb je een verlanglijstje?
‘Ik zou graag een kok willen, een schrijver, en een humorist zoals Gummbah of Kamagurka. Uitblinkers. En politici. Rita Verdonk! Er moet ook een zekere urgentie zijn. Bij Ali B bijvoorbeeld is het dat hij zo’n fenomeen is.

Het werden drie jaren. Zijn verlanglijstje werd redelijk gehonoreerd. Ali B. in de eerste aflevering, twee schrijvers, twee en een halve humorist en een politicus waren te gast. Die politicus was Fred Teeven, een variant van Rita Verdonk, dus verlanglijstje vervuld.
Kamagurka ontbrak, maar dat wordt in de vijfde uitzending van Zomergasten 2023 goed gemaakt.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | 750

23 juli 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

Dit is nummer 750 van Sargasso’s wekelijkse kunstrubriek. Een jubileumpje dat verandering met zich meebrengt.

We gaan dit niet uitgebreid vieren zoals we dat vijf jaar geleden bij de 500e editie deden. Kunstenaars stuurden hun 500e werk in, dat we in vier afleveringen, Koz 1 tot en met Koz 4, presenteerde.

Wat we wel doen: even heel wat anders.

Ondergetekende neemt een ‘Kunst op Zondag sabbatical’. Voor nog onbepaalde tijd. De inspiratie is een beetje op. Het concept voor mijn bijdragen is ruimschoots uitgemolken. Het wordt tijd eens na te denken over andere concepten. Daar zijn wel ideeën over, die vragen tijd om nader uit te pluizen.

Dit stukje is dus mijn 434e en laatste bijdrage aan Kunst op Zondag. Het geeft me ook wat meer ruimte voor ander schrijfwerk voor Sargasso.

Voor Kunst op Zondag zal collega Wilma haar maandelijkse bijdragen blijven verzorgen. Een mogelijk nieuw item wordt haar tentoonstellingstips. Daarin niet de tentoonstellingen van de grote musea die aan publiciteit geen gebrek hebben, maar vooral de kleinere musea, kunstroutes en galeries.

Het ligt in de bedoeling één keer per maand een drie tot viertal tentoonstellingen uit te lichten. De eerste tips gingen vorige week online. Laat onder dat artikel weten of dit idee navolging verdient.

Foto: NiederlandeNet (cc)

(Levens)ervaring Tweede Kamer

14 juli 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

De Tweede Kamer is, een hele ervaring rijker, met vakantie. Als Kamerleden op vakantie zijn heet dat officieel ‘met reces’. En tijdens dat acht weken durend zomerreces zitten ze niet te niksen, zo wordt traditioneel beweerd:

Tijdens de recesperiodes kunnen Kamerleden de volgende vergaderperiodes voorbereiden en allerlei stukken en dossiers bestuderen. Ook gaan zij in die perioden vaak op werkbezoek en het land in om hun achterban te spreken.

Die achterban zal ook op vakantie zijn. Maar politici en partijleden zullen ongetwijfeld nadenken over hoe het allemaal nu verder moet. Te beginnen bij de politieke partijen zelf. Bij een paar partijen zijn opzienbarende veranderingen op til.

Omtzigt, BBB en CDA

Geen transfer van CDA via ‘kleine zelfstandige’ naar de BBB. Pieter Omtzigt, een van de meest ervaren Kamerleden, denkt nog na over zijn toekomst, die niet bij de BBB zal liggen.

Misschien toch terug naar het CDA? Daar vertrekt de volledige politieke top. Wopke Hoekstra werd eind 2020 lijsttrekker nadat Hugo de Jonge ervan afzag, koud vier maanden nadat hij de leiderschapsverkiezingen had gewonnen van Pieter Omtzigt. Sindsdien geldt Hoekstra als de CDA-leider. Hoekstra, De Jonge en fractievoorzitter Heerma stellen zich niet verkiesbaar.

Dat Omtzigt hierdoor genoeg vertrouwen in het CDA krijgt om terug te keren is hoogst onwaarschijnlijk. Daarvoor zal zijn CDA-trauma toch te groot zijn.

Foto: Number 10 (cc)

Recordhouder Rutte

11 juli 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

COLUMN - “De kans is erg klein dat Rutte IV binnen 196 dagen ergens over valt“, schreven we in januari 2022. Het zijn 543 dagen geworden.

In het Kamerdebat van gisteren betoonden alle fractievoorzitters, op twee na, hun respect voor Ruttes inzet voor het land. Maar niemand kwam op het idee hem te feliciteren met een nieuw gevestigd record.

Zijn lijstje records was al imposant. Van alle premiers sinds 1945 is Rutte de langstzittende MP, telt hij de meeste dagen als demissionair premier, volbracht hij de langste kabinetsformatie, heeft de meest opgestapte bewindslieden op zijn naam staan, keek tegen de meeste moties van wantrouwen aan, maakte de meeste excuses en was verantwoordelijk voor de wolligste Troonrede ooit.

Alle twijfel of Rutte met deze zeven stuks ook de meeste records op zijn naam heeft staan, kan overboord. Het worden er acht. Het is hem gelukt in de top 3 MP’s te komen die het vaakst hun kabinet zagen vallen.

Van alle 28 kabinetten sinds 1945, maakten 19 een crisis mee die 17 keer (61%) leidden tot de val van een kabinet. Kabinetten onder leiding van Drees, Balkenende en nu Rutte zijn bij elk van hen drie keer gesneuveld.

Foto: Schermafbeelding video @ Tweede Kamer staande ovatie voor Renske Leijten

Staande ovatie

5 juli 2023 , 08:00 , door P.J. Cokema

Ontzettend storend vond ik het altijd dat Kamerleden die voortijds vertrekken meer afscheid krijgen (…) dan de Kamerleden die keurig hun termijn uitdienen.

Met deze woorden begon Renske Leijten haar afscheidsbrief aan de Tweede Kamer, voorgelezen door de Kamervoorzitter.

Eigenwijs als ze is, vervolgde ze : “Maar nu het voor mij dan toch zo is, ga ik het ervan nemen. Gaat u er maar even voor zitten.” De tekst van de hele afscheidsbrief van Renske Leijten, na te lezen in het verslag van de plenaire vergadering van 4 juli 2023.

De navolgende speech van de Kamervoorzitter is hier te lezen. En toen…

Zo doe je dat. Een ovatie voltrek je niet zittend op je krent. Een echte ovatie wordt staande gehouden.

Een staande ovatie van collega Kamerleden wordt niet gauw gegeven. De meeste vertrekkende Kamerleden krijgen wat geroffel op de bankjes. Enkelen mogen een applaus in ontvangst nemen. Zoals SGP’er Elbert Dijkgraaf overkwam bij zijn afscheid op 10 april 2018.

Zo nu en dan verheffen de Kamerleden zich voor de staande ovatie. Dat eerbetoon viel Erica Terpstra (VVD) ten deel in 2003 (bijna 26 jaar Kamerlidmaatschap) . In 2010 kreeg Bas van der Vies (SGP) een minutenlange staande ovatie (29 jaar Kamerlid). Bij dezelfde gelegenheid was de hulde voor Jan Marijnissen (SP – 16 jaar Kamerlid) ietsjes korter.