Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Quote du Jour

Quote du Jour | De Kamer speelde geen rol

15 oktober 2022 , 13:00 , door Jos van Dijk

Een terugblik op de Parlementaire Enquête over het Groningse gas in de NRC vandaag:

De rol van de Tweede Kamer kwam in de verhoren slechts summier aan bod. Impliciet gaf de enquêtecommissie daarmee aan dat de Kamer geen grote rol heeft gespeeld en het beleid van de ministers in meerderheid steunde.

En die ministers lieten het over aan de ambtenaren die vooral oog hadden voor de de financiële belangen van de staat en de ‘olies’.

Foto: Bryan Pocius (cc)

Bosnië wordt gepaaid door de EU

14 oktober 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Als het aan de Europese Commissie ligt krijgt Bosnië-Hercegovina de status van kandidaat EU-lid. De lijst van vereiste hervormingen is nog wel lang: justitiële hervorming, preventie van belangenconflicten, bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad, grens- en migratiebeheer, mediavrijheid, bescherming van journalisten en het opzetten van preventieve mechanismen tegen foltering en mishandeling. EU-Commissaris voor uitbreiding Olivér Várhelyi ziet vooruitgang in het land. Op een persconferentie afgelopen woensdag zei Várhelyi dat Bosnië vooruitgang had geboekt bij het doorvoeren van EU-hervormingen en het aansluiten bij EU-programma’s. Várhelyi meent dat het land het “verdient” om een formele kandidaat te worden. De 27 EU-lidstaten moeten het besluit van de Commissie ook nog goedkeuren.

De uitbreiding van de EU staat sinds de oorlog in Oekraïne opnieuw op de agenda. In april deed Commissievoorzitter Ursula von der Leyen aan Oekraïne de belofte dat het land op termijn tot de EU zou mogen toetreden. Ook aan Georgië en Moldavië is sindsdien perspectief op EU-lidmaatschap geboden. Josep Borrell, de ‘minister’ voor Buitenlandse Zaken van de EU windt er geen doekjes om: ‘De brute invasie van Rusland in Oekraïne onderstreept het belang van de uitbreiding van de EU. Het is een langetermijninvestering in vrede, welvaart en stabiliteit voor ons continent.’ In dat licht is het betrekken van Bosnië en Hercegovina bij de EU van bijzonder belang. In het Servische deel van Bosnië, de Republika Srpska, leeft nog steeds de Groot-Servische gedachte. Daar horen vriendschappelijke betrekkingen bij met andere orthodox christelijke slavische volken. Poetin is voor de Bosnische Serven geen vijand. De EU hoopt waarschijnlijk met het kandidaat-lidmaatschap van Bosnië Russische invloeden terug te kunnen dringen. Grote buur Servië, al langer kandidaat-lid, laat zien dat dit nog niet zo eenvoudig is. Servië doet niet mee met de sancties tegen de Russen en president Vucic onderhoudt nog steeds goede betrekkingen met Poetin. De EU maakt zich op dit moment bijvoorbeeld zorgen over een piek in migranten die Servië gebruiken als toegangspoort tot het blok. Daarmee zou dit land het Kremlin in feite indirect helpen om verdeeldheid in de EU te zaaien via een nieuwe toestroom van migranten, schrijft Politico.

Waan van de dag

Socialisten blijven de grootste partij in Niedersachsen

10 oktober 2022 , 12:55 , door Jos van Dijk

Uitslagen van de verkiezingen bij de buren van Noord Nederland.

SPD verliest maar blijft de grootste. CDU verliest meer. Groenen en AfD winnen. De FDP haalde de kiesdrempel niet.

Gelijktijdig opinieonderzoek onder de kiezers laat zien dat de nieuwe CDU-leider Friedrich Merz veel minder populair is dan Angela Merkel. Bij de politici van de regeringspartijen scoort Annalena Baerbock van de Groenen het hoogst. Olaf Scholz is volgens 67% onvoldoende besluitvaardig, maar hij is anderzijds volgens 80% wel gegroeid in zijn functie als Bondskanselier. Van de AfD kiezers vindt 77% dat de sancties tegen Rusland moeten worden verminderd of gestopt.

Foto: EU2017EE Estonian Presidency (cc)

Crisis aan de grens tussen Rusland en de Baltische landen

7 oktober 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

In Burachki op de grens tussen Rusland en Letland wachten Oekraïense vluchtelingen al dagenlang om doorgelaten te worden, meldt de vluchtelingenorganisatie Rubikus. De Russische grenswachten laten maar mondjesmaat Oekraïners door. Gezinnen met kinderen slapen in de kou op zeiltjes en kartonnen dozen. Russen die over de juiste papieren beschikken en EU-burgers mogen wel door. Aan de grens met Estland zien we dezelfde taferelen. De Oekraïners die al dan niet vrijwillig hun woonplaats in het oorlogsgebied hebben verlaten hopen via Rusland een veilig land te bereiken. Volgens de UNHCR zijn er in Rusland 2,7 miljoen vluchtelingen uit Oekraïne. Het is niet duidelijk hoeveel er daarvan naar een EU-land zouden willen gaan.

Als het ze lukt de grens te passeren worden de Oekraïners in de Baltische landen hartelijk onthaald. Voor de Russen ligt dat een stuk moeilijker. Mannen die de oorlog willen ontvluchten zijn hier niet welkom. ‘Blijf liever in Rusland om tegen Poetin te vechten’ , zei de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken Landsbergis. Er is ook vrees voor spionnen en saboteurs die de grens oversteken om het land te ondermijnen. Rusland en de Russen worden in de Baltische landen meer dan ooit gehaat en gewantrouwd. Letland is ondanks dat wel favoriet bij Russische vluchtelingen. Het land heeft een grote Russische minderheid. En er wordt op veel plaatsen Russisch gesproken. Voor veel Letten is dat juist een reden om de boot af te houden. De geschiedenis van de Sovjet-Russische bezetting van het land is nog zeer levend.

Waan van de dag

De klimaatcrisis voedt het wereldwijde hongerprobleem

23 september 2022 , 11:07 , door Jos van Dijk

Er is een direct verband tussen de klimaatcrisis en honger, dat wisten we al.

Het recente Oxfam-rapport Hunger in a heating world verdient toch nog wel wat meer aandacht dan het de afgelopen week heeft gekregen.

Extreme honger is in de laatste zes jaar meer dan verdubbeld in de 10 ergste klimaatbrandhaarden van de wereld. Oxfam Novib klimaatexpert Jacqueline Persson: “Klimaatverandering is een steeds sneller tikkende tijdbom. Klimaatverandering zorgt ervoor dat extreem weer zoals droogte, cyclonen en overstromingen – die de afgelopen 50 jaar vervijfvoudigd zijn – frequenter en dodelijker worden. Sinds 2018 zien we dat honger wereldwijd weer dramatisch toeneemt. Bovendien versnelt klimaatverandering de wereldwijde ongelijkheid.” Met name in Oost-Afrika leidt extreme droogte tot vee-sterfte en dreigende hongersnood. In Kenia heeft de huidige droogte bijna 2,5 miljoen dieren gedood en hebben 2,4 miljoen mensen dagelijks te maken met honger. Deze mensen vangen de hardste klappen op van klimaatverandering, terwijl ze er het minst aan hebben bijgedragen. Het Afrikaanse continent is verantwoordelijk voor slechts 3% van de totale historische CO2-uitstoot. Ter vergelijking: de rijke G20-landen zijn samen verantwoordelijk voor meer dan 75% van de CO2-uitstoot.

Foto: Ben Simo (cc)

Macron blokkeert gaspijplijn

23 september 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

In haar ’troonrede’ over de toekomst van de EU heeft Commissievoorzitter Van der Leyen er maar liefst elf keer op gehamerd: solidariteit tussen de lidstaten is in de energiecrisis essentieel. Als we niet langer afhankelijk willen zijn van Russisch gas moeten we er samen voor zorgen dat we straks niet in de kou komen te zitten. En dat de energiekosten binnen de perken blijven. ‘Om de energiecrisis het hoofd te bieden is het van essentieel belang dat de EU-lidstaten een eenheid vormen’, zegt ook de Europese Raad namens alle regeringsleiders. Volgens de Raad zijn ‘de EU-landen verenigd en stemmen zij hun maatregelen nauw op elkaar af in reactie op de stijgende prijzen en het verstoorde energiemarktevenwicht.’ Toch ligt juist de man die zich als geen ander heeft uitgesproken voor Europese eenheid dwars bij de uitvoering van een plan voor gasleveranties uit Spanje en Portugal aan Duitsland. De Franse president Macron weigert de medewerking van zijn land aan de MidCat pijplijn. Via deze weg zou gas uit Noord-Afrika en acht LNG-terminals geleverd kunnen worden aan Duitsland, het zwaarst getroffen land in deze crisis.

Een oud plan

Het MidCat-project is al tien jaar oud. Het is interessant om in een bericht uit het najaar van 2018 te lezen dat MidCat aanvankelijk gelanceerd werd ‘als onderdeel van de bredere EU-inspanning om de afhankelijkheid van het blok van Russische energie-invoer te verminderen door meer gas van het Iberisch schiereiland naar de rest van Europa te verschepen.’ De Europese Commissie zag er wel wat in en droeg fianciëel bij aan het project. Frankrijk lag ook toen al dwars vanwege de kosten. De Fransen vonden dat Spanje er in verhouding te veel van zou gaan profiteren. Het project is in 2019 stilgelegd. Het Spaanse deel is klaar, wat ontbreekt is de verbinding met het Franse netwerk over de Pyreneeën. Nu willen Duitsland, Spanje en Portugal er toch mee verder gaan. Macron verwijt hen een valse voorstelling van zaken. Hij wees begin deze maand op bestaande pijplijnen tussen Spanje en Frankrijk die maar voor de helft worden gebruikt. En op milieuschade in de Pyreneeën. De Europese Commissie houdt zich nu even op de vlakte in afwachting van de uitkomst van verdere onderhandelingen. Begin oktober is er een overleg gepland van de landen die de MidCat pijplijn weer in leven willen roepen.

Waan van de dag

Europees parlement: Hongarije is geen democratie

16 september 2022 , 12:27 , door Jos van Dijk

Hongarije kan niet langer als een democratie worden beschouwd en Europese waarden worden in het land systematisch bedreigd, verklaarde het Europees Parlement in een rapport dat donderdag werd aangenomen met 433 stemmen vóór, 123 tegen en 28 onthoudingen.

“We betreuren het ten zeerste dat het gebrek aan doortastend optreden van de kant van de Europese Unie heeft bijgedragen aan de ineenstorting van de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten in Hongarije, waardoor het land een hybride regime van electorale autocratie is geworden”, zei groen parlementslid Gwendoline Delbos -Corfield, de leidende Europarlementariër in het dossier.

Foto: tacowitte (cc)

Duitse steun aan Oekraïne blijft omstreden

16 september 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Wapenfabrikant Rheinmetall heeft zestien nieuwe pantservoertuigen klaar staan, maar de Duitse regering aarzelt met de toestemming voor export in afwachting van de instemming van andere westerse landen met deze levering. ‘Geen enkel land heeft tot nu toe westerse pantserwagens of gevechtstanks geleverd en we hebben met onze partners afgesproken dat we het niet alleen zullen doen,’ verklaarde de Duitse minister van Defensie Christine Lambrecht afgelopen maandag. Het leidde net als eerder dit jaar tot afkeurende reacties van de Oekraïense ambassadeur en van tal van Duitse politici, ook van coalitiepartner De Groenen. ‘Westerse wapensystemen kunnen in de oorlog in Oekraïne de doorslag geven’, volgens de co-voorzitter van de Groenen Ricarda Lang. Premier Olaf Scholz meent dat de wapens die Duitsland tot nu toe geleverd heeft een beslissende rol hebben gespeeld bij de recente opmars van de Oekraïense troepen.

Scholz had deze week telefonisch contact met Poetin. Volgens een persbericht van de Duitse regering heeft de premier ‘er bij de Russische president op aangedrongen om zo snel mogelijk een diplomatieke oplossing te vinden, gebaseerd op een staakt-het-vuren, een volledige terugtrekking van de Russische troepen en respect voor de territoriale integriteit en soevereiniteit van Oekraïne. De kanselier benadrukte dat verdere Russische annexatiebewegingen niet onbeantwoord zouden blijven en onder geen enkele omstandigheid zouden worden erkend’. Poetin heeft voor zover bekend geen enkel teken gegeven dat Rusland hier op in zou willen gaan. Hij had wel een boodschap over de stokkende gasleveringen. Volgens het Russische persbureau TASS heeft Poetin Scholz duidelijk gemaakt dat Rusland een betrouwbare leverancier van energiebronnen is en blijft, dat het aan al zijn contractuele verplichtingen voldoet, en dat onderbrekingen van de leveranties worden veroorzaakt door anti-Russische sancties die het onderhoud ervan belemmeren.

Foto: Jared Enos (cc)

Leren van de Weimarrepubliek

13 september 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - Over de opkomst, bloei en ondergang van de eerste parlementaire democratie in Duitsland schreef de historicus Patrick Dassen ‘De Weimarrepubliek’ (Van Oorschot, 2021). Dassen reconstrueert de politieke, maatschappelijke en culturele ontwikkelingen in de periode 1918-1933 zeer gedetailleerd op basis van eigentijdse bronnen. Dat levert ook voor wie de geschiedenis in grote lijnen kent tal van nieuwe inzichten op. Het is bovendien een spannend verhaal over een democratie die langzaam maar zeker om zeep geholpen wordt door een conservatieve elite. Daarbij word je als lezer voortdurend uitgedaagd om de vergelijking met het heden te maken. De geschiedenis herhaalt zich niet, maar toch….

De Weimarrepubliek, vernoemd naar de plaats waar een nieuwe grondwet werd opgesteld, steunde op een centrum-linkse coalitie waarin de sociaaldemocratische SPD aanvankelijk de belangrijkste rol speelde. De nieuwe republiek loste het Keizerrijk af na afloop van de Eerste Wereldoorlog in 1918 en was tegelijk ook een reactie op de socialistische opstanden in het land en het ontstaan van linksradicale Radenrepublieken. In de loop van het tijd kregen conservatieve groepen meer macht in de republiek tot president Hindenburg uiteindelijk op 30 januari 1933 Adolf Hitler aanstelde als ‘rijkskanselier’.

Dassen meent dat het allemaal anders had kunnen lopen en dat deze geschiedenis deels is bepaald door toevallige omstandigheden. Zoals het vroege overlijden van belangrijke steunpilaren voor de eerste Duitse democratische staat, Ebert en Stresemann. Duitsland had ook meer dan andere landen te lijden onder de Grote Depressie en dat was een belangrijke voedingsbodem voor de winst van de nazi’s in 1932. Het jaar daarna leek de NSDAP al over zijn hoogtepunt heen maar de conservatieve elite haalde uit angst voor machtsverlies Hitler in de regering en tekende zo voor het einde van de nog jonge parlementaire democratie.

Waan van de dag

Zweden naar rechts

12 september 2022 , 10:47 , door Jos van Dijk

Het rechtse blok staat op winst.

Het rechtse blok onder leiding van de Moderate partij zou 176 zetels halen tegenover de 173 zetels van het linkse blok onder leiding van de sociaaldemocratische premier Magdalena Andersson. Aanvankelijk leek zij een nipte overwinning te behalen. Alleen stemmen per post en stembiljetten uit het buitenland kunnen hier nog verandering in brengen. Een definitief resultaat is mogelijk pas woensdag beschikbaar, zei de Zweedse verkiezingsautoriteit. Geen van beide partijen claimde de overwinning op de avond.

Foto: UK Government (cc)

Truss maakt einde aan verbod op ‘fracking’

9 september 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

De nieuwe Britse premier Liz Truss heeft plannen bekend gemaakt om de energiecrisis te lijf te gaan. Anders dan haar voormalige Europese partners gaat ze geen extra winstbelasting heffen op de olie- en gasbedrijven die in deze crisis buitensporig hoge winsten maken. Het Verenigd Koninkrijk had sinds mei een dergelijke windfall tax, maar Truss wil er nu van af. “Ik denk dat het verkeerd is om bedrijven ervan te weerhouden om in het Verenigd Koninkrijk te investeren, juist nu we de economie moeten laten groeien.” Ze heeft wel een plafond aangekondigd voor de energieprijs voor huishoudens en bedrijven. Wat er boven uitkomt komt voor rekening van de staat. Hoe zij dat gaat betalen zonder aan haar belofte voor belastingverlaging te tornen is niet duidelijk. Ze heeft aangekondigd de nodige miljarden te gaan lenen met alle risico’s voor problemen met de staatsbegroting die uiteindelijk toch op het bord van de belastingbetaler zullen belanden.

Witte man op de tweede rij

Een andere maatregel is de opheffing van het in 2019 ingevoerde verbod op ‘fracking‘, een omstreden technologie voor het winnen van olie en gas uit gesteente. Ook gaat de nieuwe regering weer volop olie en gas winnen op de Noordzee. De vorige minister van Economische Zaken, Energie en Industriële Ontwikkeling Kwasi Kwarteng had al onderzoek laten doen naar de gevolgen van een mogelijke opheffing van het ‘fracking’-verbod. Kwarteng is nu onder Truss Minister van Financiën. Zijn opvolger is de Jacob-Rees Mogg, ‘Johnsons rechtse buitenbeentje die de dingen zei waar de premier niet mee weg kon komen’. Hij is onbeschaamd pro-fracking, is voorstander van het extraheren van elke laatste druppel olie uit de Noordzee en heeft “klimaatalarmisme” afgekeurd. Truss heeft al een andere minister moeten benoemen om voor het klimaat te zorgen na een protest van pro-groene Tories. Ook de Conservatieven hebben zich gebonden aan een fossielvrij Verenigd Koninkrijk in 2050.

Waan van de dag

Analfabetisme wordt van ouder op kind overgedragen

8 september 2022 , 11:10 , door Jos van Dijk

Zo’n 11 procent van de Nederlandse ouders met minderjarige kinderen (333.000 mensen) heeft moeite met lezen, schrijven en/of rekenen.

In Nederland zijn er 2,5 miljoen laaggeletterden. Dat aantal groeit nog steeds volgens de Stichting Lezen en Schrijven in een persbericht ter gelegenheid van Wereldalfabetiseringsdag.

Kinderen van laaggeletterde ouders starten aan de basisschool vaker met een taalachterstand. De achterstand is al op 2-jarige leeftijd aanwezig. Als er op school onvoldoende aandacht en tijd is voor taal en rekenen, halen ze die achterstand niet meer in. Schoolverlaters met die achterstand worden de nieuwe generatie laaggeletterden. Als beide ouders laagopgeleid zijn, hebben kinderen drie keer zoveel kans om later zelf ook laaggeletterd te worden. Dat aantal laaggeletterde ouders is veel te hoog. Wij willen stoppen dat laaggeletterdheid door gegeven wordt van ouder op kind. De samenwerking tussen ouders en het netwerk om hen heen – zoals consultatiebureaus, kinderopvangcentra en scholen – is daarvoor allesbepalend om daar een eind aan te maken.