Hongarije krijgt straf. Eindelijk gaat de Europese Unie het rechtsstaatmechanisme toepassen door subsidie te onthouden aan een land dat zich niet aan de principes van de rechtsstaat houdt. Onder druk van Orbán die steun aan Oekraïne dreigde te blokkeren is de straf ietsje afgezwakt. Maar de deal die maandag in Brussel werd gesloten blijft voor de EU een ‘historisch uniek besluit’. Nu Polen nog. Ook dat land dreigt Europese miljarden mis te lopen vanwege een onopgelost dispuut over de rechterlijke macht. Dinsdagavond kreeg het parlement uiteindelijk een nieuw wetsvoorstel dat aan de bezwaren van de andere lidstaten tegemoet zou moeten komen. De PiS-regering kan het geld in aanloop naar de verkiezingen volgend jaar goed gebruiken. Het voorstel voorziet in een onafhankelijker tuchtcollege voor rechters en het opheffen van sancties voor rechters die kritiek op collega’s uiten. De wet heeft de steun van de oppositie nodig omdat er in de rijen van de regeringscoalitie tegenstanders zijn.
Maar Polen blijft moeilijk doen. Gisteren werd de EU-top onder druk gezet door de aankondiging van een Pools veto op het hele maandag overeengekomen pakket vanwege de daarin opgenomen wet die een minimum winstbelasting voorschrijft voor de hele EU. Polen had hier eerder bezwaar tegen gemaakt. Het land wil uitstel van de beslissing totdat een akkoord over dit onderwerp met een groot aantal andere landen buiten de EU rond is. Donderdagavond werd bekend dat Polen toch akkoord gaat met het belastingvoorstel. Als troostprijs voor het laten vallen van het veto kreeg Polen een tekst ingevoegd in het slotdocument van de top van de EU-leiders. Daarin staat dat de Commissie snel werk gaat maken van een aanvullende regeling voor de belasting van multinationals. De top eindigde bij uitzondering nog voor middernacht nadat overeenstemming werd verkregen over hulp aan Oekraïne ter waarde van 18 miljard euro.
Activisten voor de rechter
In eigen land doet de Poolse regering nog steeds moeilijk over burgerrechten voor vrouwen en de LGBT-gemeenschap, concludeert Human Rights Watch. De organisatie vindt dat de EU op dit gebied ook haar verantwoordelijkheid moet nemen. ‘Vijandige houdingen ten opzichte van LHBT’s zagen we in 2019 toen regio’s en gemeenten zichzelf “LGBT Ideologievrij” begonnen te verklaren of zich aansloten bij een door de overheid gesteund familiehandvest, waarin werd opgeroepen tot uitsluiting van LHBT’s uit de Poolse samenleving. Meer dan 90 regionale en gemeentelijke autoriteiten hebben zich inmiddels “LGBT-ideologievrij” verklaard of hebben het handvest ondertekend.’ Voor vrouwen kwam daar in 2020 een aanscherping van het verbod op abortus bij. Volgens HRW zijn er inmiddels tenminste vijf vrouwen gestorven omdat ze niet op tijd medische hulp kregen. Justyna Wydrzyńska, een pro-abortus activiste wordt vervolgd vanwege het leveren van abortuspillen. De ultraconservatieve katholieke organisatie Ordo Iuris, die eerder bij de regering heeft aangedrongen op strengere maatregelen tegen abortushulpverleners staat het Openbaar Ministerie bij in de vervolging van Wydrzyńska.
Andere mensenrechtenactivisten worden door de overheid zwart gemaakt en bedreigd met een SLAPP-proces. Een voorbeeld is het proces tegen Bart Staszewski. Hij fotografeerde voor zijn project getiteld ‘Zones‘ plaatsnaamborden van gemeentes die zich presenteren als ‘LGBT-ideologie vrije’ gemeente. Op zijn foto’s had hij het woord ‘ideologie’ weggelaten, aanleiding voor enkele gemeenten om hem een proces wegens smaad aan te doen. De aanklagers worden in dit proces bijgestaan door de extreemrechtse, nationalistische Polish League Against Defamation, een nauw met de regering verbonden organisatie die tegen iedereen proces voert die iets onaardigs over Polen zegt of schrijft.
President weigert onderwijswet te tekenen
Gisteren weigerde president Duda voor de tweede keer een onderwijshervormingswet te ondertekenen. De wet zou door de overheid aangestelde schooltoezichthouders meer macht hebben gegeven om toestemming te weigeren voor extra curriculumlessen. In de praktijk zou het er volgens critici op neerkomen dat NGO’s niet meer worden toegelaten tot scholen. Duda zei dat hij protestbrieven had ontvangen van ouders en opvoeders. ‘Ik heb besloten deze wet niet te ondertekenen … ik begrijp dat dit een groot deel van onze samenleving zal kalmeren. We hebben vandaag vrede nodig … we hebben sociale vrede nodig, politieke vrede’, zei hij. Je zou het kunnen zien als zijn manier om PiS te waarschuwen tegen al te drieste stappen die hen straks bij de verkiezingen kunnen opbreken.Voorlopig staan ze in de polls nog voor op de oppositie van het Burgerforum van Donald Tusk. Maar dat hoeft natuurlijk niet zo te blijven.