Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: European Parliament (cc)

Euro leidt tot prijsexplosie in Kroatië

6 januari 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

Kroatië heeft per 1 januari de euro ingevoerd en is nu ook officieel toegelaten tot de douanevrije Schengenzone. Een voordeel voor de West-Europese toerist, die nu zonder paspoortcontrole en met euro’s naar Kroatië op vakantie kan gaan. Het land is binnenkort al tien jaar lid van de EU. De recente maatregelen completeren de aansluiting bij de West-Europese kern-lidstaten. Het overwegend katholieke Kroatië heeft daar al meer dan dertig jaar naar uitgekeken. Het heeft zich in 1991, samen met Slovenië, onafhankelijk verklaard van de Joegoslavische Federatie die door Servië werd gedomineerd. Die onafhankelijkheid werd vrijwel meteen erkend door het nog maar pas verenigde Duitsland van CDU Bondskanselier Helmut Kohl. Een Alleingang ten tijde van de Joegoslavische burgeroorlog die niet door iedereen werd gewaardeerd.

Veel Kroaten reageerden deze week woedend op de gevolgen van de invoering van de Euro. Wat andere landen al eerder meemaakten gebeurt ook hier: de overgang naar een nieuwe munt wordt door nogal wat ondernemers aangegrepen voor een forse verhoging van de prijzen. De regering houdt vol dat nieuwe prijzen correct berekend moeten worden en dat de consument niet de dupe mag worden van de invoering van de euro. Maar volgens klagers op sociale media is een kop koffie in een café in euro’s gerekend 10 tot 20 cent duurder dan eind december. Een brood is 7 cent duurder, kaas een kwart duurder en een pizza bijna een derde duurder. De minister van Economische Zaken Davor Filipović heeft dinsdag spoedberaad gehouden over de prijsstijgingen. ‘Alle opties liggen op tafel,’ verklaarde hij na afloop ‘van zwarte lijsten tot het bevriezen van prijzen voor een breed scala aan producten.’

Foto: NATO North Atlantic Treaty Organization (cc)

Leidt Zweden Europa naar rechts?

30 december 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Het nieuwe jaar start met een nieuwe voorzitter van de EU. Zweden neemt het stokje over van Tsjechië. De vraag is nu of de nieuwe, door extreemrechts gedoogde Zweedse regering, geen belemmeringen gaat opwerpen voor diverse Brusselse dossiers. De leider van de gedoogpartij Zweden Democraten (SD) Jimmie Åkesson heeft zich bij de verkiezingen en de vorming van de nieuwe regering voor zijn doen nogal gematigd opgesteld. Maar wat betreft de rol van zijn land in de EU is het oude scepticisme nog niet verdwenen: ‘Wij geloven in samenwerking … maar we moeten af van het bijna manische idee dat [Brussel] zich meer en meer zou moeten bemoeien met de politiek van de lidstaten,’ zei hij aan de vooravond van het Zweedse EU-voorzitterschap.

Premier Ulf Kristersson (van de centrum-rechtse Moderaterna) is optimistisch. Hij presenteerde zijn programma voor het komende half jaar onder de koppen: veiligheid, veerkracht, welvaart en democratische waarden en de rechtsstaat. Het moeilijkste dossier is en blijft dat over een nieuw Migratiepact. In Brussel hoopt men dit nog voor de volgende Europese verkiezingen in 2024 af te kunnen ronden. Maar er zou met Zweden wel eens een half jaar verloren kunnen gaan. De standpunten van de SD hebben de diplomaten er niet optimistischer op gemaakt. Zij beschouwen het migratiepact als een van de meest complexe dossiers van het blok. ‘Als het vroeger ingewikkeld was, lijkt het nu onmogelijk’, zei een diplomaat uit Midden-Europa die het dossier op de voet volgt. Matilda Ernkrans van de Zweedes Sociaaldemocraten, nu in de oppositie, mist migratie als prioriteit voor de voorzittersrol van Zweden in de EU. Kristersson sloeg terug en suggereerde dat de sociaal-democraten “geobsedeerd” waren door SD. Hij pleitte voor meer aandacht voor eenheid in de EU en minder voor binnenlandspolitiek gekibbel.Een pleidooi dat het waard is om te herhalen als Kristersson straks met zijn collega-regeringsleiders in Brussel aan tafel zit om de eenheid in Europa te smeden.

Waan van de dag

Weer een rijke Rus ‘uit het raam gevallen’

28 december 2022 , 12:39 , door Jos van Dijk

Opnieuw een vreemd sterfgeval.

De Russische ondernemer en parlementslid Pavel Antov – bekend als de rijkste ambtenaar van Rusland – werd op kerstavond dood aangetroffen tijdens een vakantie in India. De autoriteiten zeiden dat hij uit het raam van zijn hotel viel. Antov, die zijn fortuin verdiende via een vleesverwerkingsfabriek, had net zijn 65ste verjaardag gevierd in het hotel.

In juni schreven Russische media een WhatsApp-bericht toe aan Antov waarin hij een raketaanval op Oekraïne ’terrorisme’ noemde. Hij verwijderde vervolgens het bericht, beweerde dat hij een patriot was en zei dat de WhatsApp door iemand anders was geschreven.

Foto: EPP Group (cc)

Premierswissel in Ierland

23 december 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

In Ierland treedt Leo Varadkar aan als nieuwe premier. Geheel volgens de afspraak bij de coalitieonderhandelingen van zijn partij Fine Gael met Fianna Fáil van Micheál Martin, die tot nu toe premier was. Dat deze beide centrum-rechtse partijen het eens konden worden over een coalitie (waar ook de Ierse Groenen aan deelnemen) was een unieke gebeurtenis in de Ierse politiek. Tot dan toe hadden ze elkaar sinds de Ierse onafhankelijkheid honderd jaar geleden altijd de rug toegekeerd. Micheál Martin bij zijn afscheid: ‘Het onderscheidende kenmerk van centrumdemocraten is het vermogen om verschillen te respecteren, punten van overeenstemming te vinden en samen te werken. Dit is wat we hebben gedaan.’

Varadkar stelde zich na zijn verkiezing als opvolger van Martin voorzichtig optimistisch op over een oplossing voor de handelscrisis rond Noord-Ierland. We moeten nu, bijna vijfentwintig jaar na het Goede Vrijdagakkoord, de kans niet verspelen om de vrede te behouden, schreef hij in een open brief in de Belfast Telegraph. ‘Een hele generatie jonge mensen in Noord-Ierland is gezegend met de vrede en politieke regeling van het Goede Vrijdag-akkoord (…) Met alle partijen, de VS en de EU, moeten we zorgen voor een betere toekomst voor iedereen’. De kersverse Taoiseach (de Ierse naam voor de eerste minister) kondigde aan Noord-Ierland te willen bezoeken voor een gesprek met alle leiders. Hij wil ook snel contact opnemen met zijn Britse ambtgenoot Rishi Sunak. Unionisten noemden de stellingname van Varadkar ’tealeurstellend’. Vasthouden aan het protocol over de handel tussen Engeland en Noord-Ierland lost niets op, verklaarde John Stewart van de Ulster Unionist Party.

Foto: Lennon Ying-Dah Wong (cc)

Filipijnse rebellen geven niet op

22 december 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

ACHTERGROND - ‘Communistische rebellen’, bestaan die nog? In de vorige eeuw waren er vele opstandige groepen in alle delen van de wereld die deze vlag voerden. Sinds de ontmanteling van het Oostblok en de bekering van China tot het kapitalisme hoor je er weinig meer over. Op de Filipijnen is echter nog steeds een opstandige beweging actief die zich baseert op het communisme. Deze beweging wordt al jaren aangevoerd vanuit Nederland.

Een van die aanvoerders was de op 16 december op 83-jarige leeftijd in Utrecht overleden José Maria (Joma) Sison. Hij was oprichter, voormalig voorzitter en intellectueel leider van de Filipijnse communistische partij. Sison was docent literatuurwetenschap aan de universiteit toen hij in 1968 een nieuwe maoïstisch-communistische partij van de Filipijnen (CPP) oprichtte. Een jaar later begon de CPP met een gewapende tak, het New Peoples Army (NPA), een guerrilla tegen het regime van dictator Marcos. Sison zat vanaf 1977 bijna negen jaar in de gevangenis. Toen hij na zijn vrijlating een reis naar het buitenland maakte trok de Filipijnse regering zijn paspoort in. Sison vroeg asiel aan in Nederland, maar kreeg dat nooit. Hij werd echter ook niet uitgewezen. In 2002 stond zijn naam op een internationale terroristenlijst waardoor Nederland gedwongen werd hem al zijn rechten af te nemen. In 2007 werd hij op verzoek van de Filippijnen door de Nederlandse politie gearresteerd en ruim twee weken vastgezet in de Scheveningse gevangenis op verdenking van betrokkenheid bij moord op de Filipijnen (op de foto demonstranten die zijn vrijheid eisten). De Nederlandse rechter vond geen enkele aanleiding om mee te werken aan deze poging van het Filipijnse bewind om Sison en de CPP onschadelijk te maken. Hij bleef sindsdien tot vlak voor zijn dood onvermoeibaar actief als schrijver en adviseur van de rebellenbeweging.

Foto: Jordy Kronenburg (cc)

Regering vertraagt bescherming klokkenluiders

19 december 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - NS wil klokkenluider Luc de Rond ontslaan, berichtte de NRC in oktober. Hij maakte vijf jaar geleden melding van problemen op de onderhoudsafdeling van het spoorbedrijf, waarna de inspectie een kritisch rapport opstelde over de vervoerder. Volgens De Rond hebben veel recente storingen in het treinverkeaer te maken met slecht onderhoud. De reactie van de NS was: ontslag van de melder. Oud-inspecteur Wim Beukenkamp die de klachten van De Rond heeft onderzocht bevestigde afgelopen week zijn verhaal. Volgens hem is het toezicht de afgelopen jaren uitgekleed en faalt het management. ‘De problemen op het spoor gaan maar ten dele over techniek of veiligheid en vooral over het management van NS en deels ook ProRail, de beheerder van het spoorwegnet’, zegt hij.

Dat er structurele problemen zijn met treinmateriaal is al verontrustend genoeg. Maar nog verontrustender vind ik dat het management het niet wil horen en vervolgens een ontslagprocedure in werking zet voor degene die de fouten heeft ontdekt. Het is het zoveelste voorbeeld van een bedrijf dat gevoelige informatie van binnenuit niet op waarde weet te schatten. We willen naar buiten toe geen risico lopen op schade aan onze reputatie en daarom ontslaan we de boodschapper maar. Dan zijn we er voorlopig van af. Niet dus.

Foto: Max Bashyrov (cc)

Polen doet nog steeds moeilijk

16 december 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Hongarije krijgt straf. Eindelijk gaat de Europese Unie het rechtsstaatmechanisme toepassen door subsidie te onthouden aan een land dat zich niet aan de principes van de rechtsstaat houdt. Onder druk van Orbán die steun aan Oekraïne dreigde te blokkeren is de straf ietsje afgezwakt. Maar de deal die maandag in Brussel werd gesloten blijft voor de EU een ‘historisch uniek besluit’. Nu Polen nog. Ook dat land dreigt Europese miljarden mis te lopen vanwege een onopgelost dispuut over de rechterlijke macht. Dinsdagavond kreeg het parlement uiteindelijk een nieuw wetsvoorstel dat aan de bezwaren van de andere lidstaten tegemoet zou moeten komen. De PiS-regering kan het geld in aanloop naar de verkiezingen volgend jaar goed gebruiken. Het voorstel voorziet in een onafhankelijker tuchtcollege voor rechters en het opheffen van sancties voor rechters die kritiek op collega’s uiten. De wet heeft de steun van de oppositie nodig omdat er in de rijen van de regeringscoalitie tegenstanders zijn.

Maar Polen blijft moeilijk doen. Gisteren werd de EU-top onder druk gezet door de aankondiging van een Pools veto op het hele maandag overeengekomen pakket vanwege de daarin opgenomen wet die een minimum winstbelasting voorschrijft voor de hele EU. Polen had hier eerder bezwaar tegen gemaakt. Het land wil uitstel van de beslissing totdat een akkoord over dit onderwerp met een groot aantal andere landen buiten de EU rond is. Donderdagavond werd bekend dat Polen toch akkoord gaat met het belastingvoorstel. Als troostprijs voor het laten vallen van het veto kreeg Polen een tekst ingevoegd in het slotdocument van de top van de EU-leiders. Daarin staat dat de Commissie snel werk gaat maken van een aanvullende regeling voor de belasting van multinationals. De top eindigde bij uitzondering nog voor middernacht nadat overeenstemming werd verkregen over hulp aan Oekraïne ter waarde van 18 miljard euro.

Waan van de dag

Omkopingspoging Qatar waarschijnlijk gericht op luchtvaartdeal

14 december 2022 , 11:17 , door Jos van Dijk

Schandaal dwingt EP-leden om de overeenkomst met Qatar Airways te herzien.

Het vermoeden dat de omkoping van het Europese parlementslid Eva Kaili te maken had met een voorstel voor visa-vrij reizen voor inwoners vcan Qatar wordt in twijfel getrokken. Karima Delli van de Franse Groenen, voorzitter van de Transportcommissie van het EP denkt dat de beïnvloedingspogingen van Qatar te maken hadden met een voor het land uitermate lucratieve luchtvaartdeal. Ze heeft nu het initiatief genomen om de ratificering van de overeenkomst stop te zetten en eerst te onderzoeken of er sprake is van onregelmatigheden.

Foto: Patrick Müller (cc)

In de achtertuin van de EU

9 december 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

In Tirana vond deze week een topconferentie plaats van de EU met alle landen van de West-Balkan. Dat de EU-top voor het eerst in deze regio vergaderde heeft alles te maken met de dreigende Russische invloed op de Balkan en met de toenemende zorgen over nieuwe migratiestromen via de Balkanroute. De voortgang van de toetredingsonderhandelingen van de betrokken landen met de EU kwam uiteraard ook aan bod. Maar buiten mooie woorden heeft dat nog niet veel resultaat opgeleverd. De landen van de westelijke Balkan, Albanië, Bosnië, Kosovo, Montenegro, Noord Macedonië en Servië kunnen wel rekenen op praktische steun van de EU bij de grensbewaking, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dinsdag na afloop van de EU-Balkan-top in Tirana. De omstreden EU-grenswachten van Frontex zullen ook in de aspirant-lidstaten worden ingezet. Frontex wordt er al langer van beschuldigd migranten illegaal terug te sturen als ze proberen de buitengrenzen van de Europese Unie over te steken.

Gisteren publiceerde het onderzoekscollectief Lighthouse Report een nieuw rapport over de onmenselijke en illegale behandeling van vluchtelingen op de Balkan. In Bulgarije, Hongarije en Kroatië bestaan geheime faciliteiten waar vluchtelingen worden vastgehouden en gemarteld voordat ze tegen alle regels in de grens weer worden overgezet. De onderzoeksjournalisten ontdekten ook dat politiebussen, die in Hongarije worden ingezet om pushbacks uit te voeren, door de EU zijn betaald. ‘De EU mag alleen activiteiten financieren die fundamentele rechten respecteren. Al deze landen ontvangen miljoenen aan EU-financiering voor grensbewaking en migratiebeheer. Het feit dat Europees belastinggeld misbruikt wordt om pushbacks uit te voeren geeft wel aan dat de Europese Commissie hier veel te weinig toezicht op houdt.’ Aldus GroenLinks Europarlementslid Tineke Strik in een reactie op dit rapport.

Waan van de dag

Nieuwe ‘sleepwet’ ingediend

4 december 2022 , 13:15 , door Jos van Dijk

De AIVD wil alsnog op grote schaal het internetverkeer van Nederlanders aftappen, op zoek naar Chinese of Russische hackers.

Volgens de inlichtingendiensten is de wet nodig om beter onderzoek te doen naar hackers uit Rusland, China, Iran of Noord-Korea. De Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) die moest toezien op de inzet van de operaties wordt in de wet die nu aan de Tweede Kamer is gestuurd buiten spel gezet. Reden voor een van de leden om op te stappen. Bert Hubert vindt dat de wet veel te ver gaat. “De AIVD mag straks het internet in een wijk aftappen en een half jaar bewaren om te kijken of er iets interessants tussen zit”, zegt hij. De diensten voelden zich afgeremd door de toezichthouder, die eigenlijk vond dat er alleen ‘gericht’ op doelwitten mag worden opgetreden. En dus niet via grootschalige ‘kabelinterceptie’, ofwel de sleepmethode, door grote hoeveelheden data door te speuren. De diensten willen daar straks meer ruimte bij krijgen.

Foto: Noborder Network (cc)

Spanje frustreert onderzoek spyware

2 december 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Na Griekenland heeft ook Spanje een probleem met spionagesoftware. De telefoons van 65 Catalaanse politici, premier Pedro Sanchez en de minister van Defensie Margarita Robles zijn gehackt. De regering in Madrid heeft de directeur van de inlichtingendienst ontslagen en een onderzoek ingesteld. Maar de speciale PEGA-commissie van het Europees Parlement die misbruik van de Israëlische software Pegasus onderzoekt, heeft nog geen afspraak kunnen maken in Spanje. Volgens het Belgische EP-lid Saskia Bricmont (Ecolo), lid van de PEGA-commissie, geeft de commissie onvoldoende aandacht aan het land met het grootste spyware-probleem. Alba Vergés i Bosch, voorzitter van het Catalaanse parlement, weet wel waarom. De PEGA-commissie staat sterk onder invloed van relaties met de vorige en de huidige regering die hun eigen rol in het schandaal willen verhullen.

Onenigheid over uit te nodigen experts remt ook de voortgang van het onderzoek. Daarnaast is er een meer algemeen probleem voor onderzoek en actie inzake spionage en inlichtingendiensten op EU-niveau. Brussel zit vol met spionnen, schrijft Barbare Moens op Politico. Maar de EU heeft weinig mogelijkheden om daar iets tegen te doen. Formeel is het een zaak van de Belgen. De kunnen ondanks een recent aangekondigde verdubbeling van het aantal medewerkers niet concurreren met China en Rusland. Operaties van bondgenoten kunen sowieso geen prioriteit krijgen. Hoewel veel internationale organisaties hier hun eigen veiligheidsdiensten hebben ontbreekt een gezamenlijke Europese dienst à la de CIA. Maar als er iets is dat staten niet uit handen willen geven dan is het wel hun geheime dienst. En dat hindert ongetwijfeld ook de PEGA-onderzoekscommissie bij het verwerven van informatie over de inzet van spyware in Spanje.

Waan van de dag

Solidariteit met het Palestijnse volk

29 november 2022 , 13:44 , door Jos van Dijk

Vandaag is het de internationale dag voor solidariteit met het Palestijnse volk.

Uit een verklaring van 96 mensenrechtenorganisaties:

‘Het jaar 2022 was het dodelijkste jaar voor Palestijnen op de bezette Westelijke Jordaanoever sinds 2015. Volgens het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid heeft de Israëlische bezetter tot nu toe meer dan 200 Palestijnen gedood. 51 van dat aantal zijn kinderen, waarvan de meerderheid door Israëlische troepen is neergeschoten. of gewapende kolonisten op de bezette Westelijke Jordaanoever. Tegelijkertijd lanceerde Israël in augustus 2022 opnieuw een aanval op Palestijnen in de Gazastrook, waarbij 49 Palestijnen, onder wie 17 kinderen, werden gedood en nog eens 335 gewond raakten.