VERSLAG - Vandaag gaan Amerikanen naar de stembus om hun volksvertegenwoordigers in het Huis van Afgevaardigden, de Senaat en de lokale parlementen te kiezen. In dit liveblog hou ik de belangrijkste ontwikkelingen bij.
ANALYSE - “Als ik word verkozen als gouverneur”, belooft Tim Michels, “verliest de Republikeinse partij nooit meer een verkiezing in Wisconsin.” Michels, de Republikeinse gouverneurskandidaat in Wisconsin, steekt zijn plannen niet onder stoelen of banken: met de Republikeinen aan het roer gaat de democratie op de schop.
Vandaag is de laatste dag van de Amerikaanse verkiezingen. Om de twee jaar kiezen Amerikanen hun vertegenwoordigers voor het Huis van Afgevaardigden en één-derde van de Senaat. Daarnaast kiezen de Amerikanen ook hun lokale volksvertegenwoordigers en een groot deel van de gouverneurs in de zogeheten midterms.
Inflatie, abortus en zorgen over de economie staan in het middelpunt van de aandacht. Door de grote media-aandacht naar deze hot topics dreigt één onderwerp in de vergetelheid te geraken: de Republikeinse aanval op de democratie. En die dreiging merken ze in Wisconsin.
De Republikeinse uitholling van de democratie is geen nieuw fenomeen in Wisconsin. Vier jaar terug gingen Democraten massaal naar de stembus. Trump en de ontevredenheid met het Republikeinse bewind waren de perfecte ingrediënten voor een Democratische overwinning. En jawel, 53 procent van de stemgerechtigden koos een Democraat voor het Lagerhuis van Wisconsin. Maar de verkiezingswinst bleef uit: Democraten wonnen een derde van het aantal zetels.
ANALYSE - Wie aan Nevada denkt, denkt gelijk aan Las Vegas: de stad van de grote theatershows, resorts en casino’s, waar je met een beetje geluk schatrijk kan worden of toch van een koude kermis terugkomt.
De afgelopen dagen staat Nevada voor iets heel anders in het nieuws: de Amerikaanse verkiezingen. Republikeinse politici en hun bondgenoten geven dit jaar miljarden uit om een meerderheid in de Senaat te halen. Als de GOP (Grand Old Party) in beide kamers van het Congres een meerderheid behaalt, raakt de regering van President Biden nagenoeg vleugellam.
Net als bij de gokmachines en de roulettetafels laat de uitslag van de aanstaande Amerikaanse verkiezingen zich lastig voorspellen. Volgens experts is de kans fifty-fity; het kan alle kanten op gaan. Maar één ding is zeker voor de Republikeinen: zonder Nevada komen ze er niet.
Figuur 1: De Senaatsverkiezing in Nevada (november 2018). Rechtsonder: Clark County. Bron: Wikimedia Commons
Zoals zo vele Amerikaane staten kan je Nevada politiek opdelen in drie stukken: het platteland dat voor de Republikeinse partij stemt en de steden die steevast naar de Democraten gaan. In de tussenliggende suburbs zijn de stemmen gelijker verdeeld.
Dit stempatroon zie je uitvergroot in Nevada. Driekwart van de inwoners van de staat woont in Clark County, de county waar Las Vegas en haar agglomoratie toe behoort. Terwijl het rurale buitengebied van Nevada elk verkiezingsjaar donkerrood kleurt, stemt Clark County overwegend Democratisch. Voor de rest kleurt alleen de noordwestelijke county rond Reno, de tweede stad van de staat, blauw in verkiezingstijd.
ANALYSE - Nog nooit eerder in de geschiedenis van het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten werd een volledig concept-vonnis gelekt. Maandagavond publiceerde nieuwswebsite POLITICO een geschreven uitspraak van 60 pagina’s in de abortus-zaak Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization; de uitspraak zou pas over enkele weken worden gedaan.
De inhoud van het vonnis is nog explosiever dan het lek. De uitspraak zou korte metten maken met de grondwettelijke beschermingen op het abortusrecht en – zijdelings – andere fundamentele rechten, zoals de openstelling van het huwelijk en het verbod op anti-sodomiewetgeving, op de helling zetten. Amerika is in rep en roer.
De uiteindelijke inhoud van de uitspraak moet nog worden bepaald; en mogelijk dat de scherpste kantjes eraf worden gehaald. Desalniettemin schetst het conceptvonnis – en het feit dat de conservatieve vleugel van het Hoogegerechtshof met 6 tegen 3 in de meerderheid is – een donker toekomstbeeld voor het Amerikaanse abortusrecht en de Amerikaanse grondrechten in bredere zin.
Tot 1973 werd het recht op abortus bepaald door de verschillende Amerikaanse staten. Destijds was in het merendeel van die staten abortus onder de meeste omstandigheden verboden; in enkele staten was abortus op aanvraag legaal. In 1973 stelde het Hooggerechtshof in de zaak Roe v. Wade een ondergrens aan wat staten konden verbieden ten aanzien van abortus.
ACHTERGROND - “Verlaat het gebouw discreet en ga niet naar de publieke tribune.” Dat was de boodschap van de Democratische fractieleider aan zijn fractie op 31 mei jongstleden. Even later lieten alle Democratische Afgevaardigden het Lagerhuis van Texas achter zich. Die nacht zou namelijk gestemd worden over een nieuwe Republikeinse kieswet die het vroegtijdig stemmen en stemmen per post inperkt. Maar zonder aanwezigheid van de Democraten waren er niet genoeg afgevaardigden aanwezig om tot stemming over te gaan. De Texaanse kieswet is van de tafel geveegd – voor nu.
De strijd in Amerika rondom verkiezingswetgeving is van alle tijden. Het is dan ook niet de eerste keer dat deze strijd escaleert. Zo wilde de Republikeinen in 2003 de kiesdistricten van Texas opnieuw inrichten nadat zij een meerderheid in het lokale parlement van die staat hadden verworven. Ook toen liepen de Democraten weg. Pas bij de vierde poging lukte het de GOP om hun plannen door het parlement te drukken.
Acht jaar later werd in dezelfde staat een wet doorgevoerd die voor het stemmen een identiteitskaart met foto vereiste – iets dat het stemrecht voor arme gezinnen (die voornamelijk Democratisch stemmen) bemoeilijkte. Dat er nu opnieuw allerlei restricties worden voorgesteld, is niet onverwacht.
ANALYSE - Joe Biden, de populaire progressieve politicus. Het is niet bepaald een zinsnede die je pakweg een jaar terug had verwacht. Biden won als gematigde “compromiskandidaat” de Democratische voorverkiezingen. Hij mocht dan niet de meest inspirerende beleidsplannen hebben, maar hij zou tenminste wel Trump verslaan.
Maar presidentskandidaat Biden is niet dezelfde als president Biden. Hoewel de 78-jarige Democratische politicus als gematigde staatsman campagne voerde, is zijn presidentschap tot dusver verbazingwekkend progressief.
Reeds tijdens de campagne viel op dat de presidentskandidaat weliswaar niet alle progressieve paradepaardjes overnam (Medicare for all, uitbreiding Hooggerechtshof), maar wel voor zijn doen een grote stap naar links maakte.
Zo bepleitte Biden een significante uitbreiding van de Affordable Care Act (Obamacare), het afschaffen van collegegeld voor het overgrote deel van de Amerikanen en een grondige hervorming van het Amerikaanse faillissement-stelsel.
Desalniettemin stond de presidentskandidaat bekend als een gematigde “traditionele” Democraat, een label waar hij maar al te graag in mee ging. Ook heerste bij progressieve Democraten eerst nog scepsis. Zij vreesden dat Biden een hoop water bij de wijn zou doen in een tevergeefse handreiking naar de Republikeinen
Die angst blijkt, voor nu, ongegrond. Binnen twee maanden na zijn aantreden, drukte President Biden tot verbazing van de GOP zijn COVID-steunpakket door het Congres met de kleine Democratische meerderheden in het Huis en de Senaat.[1]
ACHTERGROND - De ogen van de wereld zijn gericht op Georgia; en dat is niets voor niets. Vandaag staat er veel op het spel voor Joe Biden en de Democratische partij. Zolang de Republikeinen de scepter blijven zwaaien in de Senaat, kunnen de Democraten haast elk wetsvoorstel op hun buik schrijven. Georgia kan het verschil maken.
Vandaar dat de ether wordt gevuld met honderden miljoenen aan advertenties; prominente politici worden ingevlogen vanuit alle hoeken van het land en duizenden vrijwilligers verspreiden zich over de straten van de zuidelijke staat. Alles voor de overwinning.
De Democraten beloven een hele hoop: een hoger minimumloon, meer financiële COVID-ondersteuning, en de legalisering van marihuana. De Republikeinse kandidaten, aan de andere kant, stellen dat zij de enigen zijn die tussen de Democraten en hun “socialistische agenda” staan.
In de verhitte campagne maken beide kampen zich schuldig aan een vertekening van de politieke realiteit. Dat de Democraten alsnog een meerderheid in de Senaat kunnen behalen, betekent niet dat ze zomaar hun wetgeving kunnen doorvoeren.
Door archaïsche procedureregels heb je als partij in de Senaat doorgaans 60 stemmen nodig om een wetsvoorstel aan te nemen. Oftewel, ook na een overwinning in Georgia zijn de Democraten afhankelijk van Republikeinse steun.
ANALYSE - Zaterdag, rond 11 uur ’s ochtends, sloeg er een golf van opluchting door de VS. Na dagenlang nagelbijten kwam de ene na de andere nieuwszender met de officiële voorspelling dat Joe Biden het presidentschap zou winnen. Niet lang daarna vulden de steden zich met dansende menigtes, jubelend over de nederlaag van President Trump.
Ondanks de feestelijke stemming onder de achterban, is de teleurstelling bij veel Democratische politici groot. Peilingen en nieuwszenders deden geloven dat de Republikeinen een grote nederlaag stond te wachten, niet alleen in de presidentsverkiezingen, maar ook in het Huis van Afgevaardigden, de Senaat en in de lokale verkiezingen. De verkiezingen van 2020 zouden een eind moeten maken aan het Trumpisme.
Zo makkelijk gaf het Trumpisme niet op. Biden vs. Trump werd geenszins de “landslide” (grote overwinning, red.) die het had moeten zijn; in plaats van hun meerderheid in het Huis uit te breiden, zaten de Democraten opeens in de verdediging. Daarbovenop bleken in de meeste Senaatsverkiezingen de zittende Republikeinse senatoren sterker dan gedacht. Ten slotte werd de opmars van Democraten ook in de lokale parlementen gestuit.
Nu de overwinningsroes enigszins wegebt, wordt de partij met deze pijnlijke waarheid geconfronteerd: het presidentschap is binnen[1], maar de Republikeinse Partij van Trump is nog lang niet verslagen. Waar ging het mis?
ACHTERGROND - Het leven van president Aleksandr Loekasjenko van Wit-Rusland is niet altijd makkelijk. Voor het eerst in zijn 26 jarige termijn als de president en dictator van het Oost-Europese land heeft Loekasjenko te maken met een flinke uitdaging in de verkiezingen. Tot nu aan toe wist de president op klassieke wijze eventuele tegenstand uit de weg te ruimen en de uitslag van hogerhand te vervalsen.
Ook dit jaar deed Loekasjenko alles volgens het draaiboek: hij diskwalificeerde de populairste tegenkandidaten, sloot een aantal lastige politieke opponenten op en maakte kritische journalisten monddood: de perfecte opmaat naar een deskundig georkestreerde verkiezing. Aanstaande zondag gaan de Wit-Russen opnieuw naar de stembus. Deze keer lijkt alles echter niet zo gladjes te lopen voor de autocraat.
Loekasjenko mag wel een ervaren despoot zijn, maar zijn oppositie is ook niet voor één gat te vangen. Nadat de populaire criticus Sergej Tichanovski, samen met andere critici, onder nevelige omstandigheden werd gediskwalificeerd en opgesloten, besloot zijn echtgenote Svetlana in te springen als presidentskandidaat en in een verbluffend tempo de benodigde handtekeningen te verzamelen.
In tegenstelling tot andere presidentskandidaten werd Svetlana Tichanovskaja niet gediskwalificeerd of gevangen gezet. Misschien dat Loekasjenko dacht dat een onbekende vrouw geen serieuze dreiging zou vormen voor zijn herverkiezing. Bovendien heeft zelfs een georkestreerde verkiezing een tweede stem nodig.
ANALYSE - “Trzaskowski heeft geen Pools hart. Hij laat zich beïnvloeden door de buitenlandse organisaties en LHBT-groepen.” Jarosław Kaczyński, de voorzitter van de rechts-conservatieve PiS-partij, neemt op de Poolse staatstelevisie geen blad voor de mond. Met het de presidentsverkiezingen in zicht haalt de voormalig premier hard uit naar Rafał Trzaskowski, de liberale burgemeester die vandaag kans maakt het Poolse presidentschap te winnen.
Eind vorige maand gingen de Polen naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Toen kon de kandidaat van PiS, de zittende president Duda, op de meeste stemmen rekenen. Duda slaagde er echter niet in een meerderheid van de stemmen te winnen, waardoor de Polen vandaag weer naar de stembus gaan voor een tweede stemronde.
Lange tijd was PiS optimistisch over de presidentsverkiezingen. Ook al hield ze rekening met een eventuele tweede ronde, bleek geen van de opponenten populair genoeg om een serieuze bedreiging te vormen voor Duda’s herverkiezing. Dit alles veranderde toen het liberale Burgerplatform (PO) opeens van kandidaat wisselde en Rafał Trzaskowski, de burgemeester van Warschau, naar voren schoof.
Deze wisseling bleek een meesterzet van het Burgerplatform. In tegenstelling tot andere PO-politici, slaagt Trzaskowski erin ook de gematigde kiezer aan te spreken, waardoor de PiS en de PO nek-aan-nek staan in de peilingen voor de presidentsverkiezingen.
ANALYSE - “We hebben geen nietsnut nodig in Washington D.C.” galmt in een verkiezingsspotje in Montana. Al langer worden de Amerikaanse reclameblokken gevuld met anti-Trump advertenties, maar eind vorige maand ging de Lincoln Project, een groep anti-Trump Republikeinen, een stapje verder: naast hun aanval op president, halen ze nu ook uit naar Republikeinse senatoren.
Nu President Trump daalt in de peilingen, verleggen anti-Trumpgroepen steeds meer hun focus naar de Senaatsverkiezingen. Ze vinden dat Republikeinse senatoren te weinig hebben gedaan om Trump in te perken en zijn bang dat als Biden gekozen wordt, een Republikeinse Senaat in de toekomst een grote belemmering kan vormen. Vandaar dat de ether gevuld wordt met spotjes tegen de Republikeinse senatoren. Vooral de Republikeinen in Trumpland, de staten die de president vier jaar terug met ruime marge won, moeten het ontgelden.
Twee jaar terug, in mijn eerste stuk voor Sargasso, beschreef ik hoe Democratische senator Heidi Heitkamp haar zetel trachtte te verdedigen in het oer-Republikeinse North Dakota. Tevergeefs, bleek dat jaar. Bij de midtermverkiezingen verloren naast Heitkamp ook Democratische senatoren in de Republikeinse staten Missouri en Indiana hun zetels. Zelfs in Florida delfde de zittende Democratische senator het onderspit.
ANALYSE - “Fox is terrible” twitterde Trump afgelopen vrijdag. Aanleiding voor zijn woede was een peiling van Fox News waarin Joe Biden twaalf procentpunt voorstond op Trump. Eerder deze maand eiste Trump al excuses van CNN nadat deze een peiling publiceerde waar de president veertien procentpunt achterstond op Biden.
Terwijl Trump alle vege tekens voor zijn herverkiezing afdoet als zijnde “fake news”, groeit de onrust in het Witte Huis. De president was altijd al verre van populair (vergeleken met zijn voorgangers), maar de laatste weken lijkt het bergafwaarts te gaan voor zijn herverkiezing.
Peiling na peiling toont een ruimte voorsprong van Biden in de “swing states” en krimpende marges van Trump in traditioneel Republikeinse staten. Ook al tracht Trump in het openbaar de indruk te maken onoverwinnelijk te zijn, zijn campagneteam geeft miljoenen uit in staten die eerder werden beschouwd als “veilig” voor Trump.
Trump is nooit een bijzonder populaire president geweest. In 2016 wist hij het presidentschap te behalen met zo’n 46% van de stemmen, het laagste percentage dat de winnende kandidaat heeft binnengesleept sinds 1992.
Ook in de peilingen presteert Trump slecht: al sinds februari 2017, een maand na zijn inhuldiging, geeft een constante meerderheid van de kiezers aan geen vertrouwen te hebben in de president.