ELDERS - In Spanje blokkeert de rechtse Partido Popular benoemingen van hoge rechters. Het tekent de verrechtsing van de partij, schrijft gastauteur Nick Ottens.
De Spaanse oppositie heeft het land in een grote institutionele crisis gestort, volgens linkse media zelfs de grootste sinds de gefaalde legercoup van 1981. Premier Pedro Sánchez spreekt van een ‘ongekende situatie in onze democratie.’
Wat is er aan de hand? Het Constitutionele Hof van Spanje, het best te vergelijken met de Raad van State in Nederland, heeft de Senaat verboden om hervormingen van het hof te debatteren. Premier Sánchez wil het makkelijker maken om hoge rechters te benoemen. Daar is, afhankelijk van het soort rechters, nu een meerderheid van drie vijfde tot driekwart van de zetels in zowel het Congres als de Senaat voor nodig. De linkse Sánchez heeft die meerderheid niet. De rechtse Partido Popular (PP) blokkeert al vier jaar zijn benoemingen.
Dat is ongekend. In het verleden had de PP ook niet altijd zo’n grote meerderheid, maar de PSOE, de partij van Sánchez, hield benoemingen van conservatieve rechters niet tegen.
Dat de PP zo ver gaat, tekent de verrechtsing van de partij. De christendemocraten voelen de hete adem van Vox in hun nek, een nieuwe partij die in Europa samenwerkt met Forum voor Democratie en in eigen land volhoudt dat de misdaden van Franco door links worden overdreven.
De opkomst van Vox heeft weer te maken met de radicalisering van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging. Die riep in 2017 de onafhankelijkheid uit na een referendum dat door het Constitutionele Hof was verboden. De PP, destijds landelijk aan de macht, arresteerde de Catalaanse regio-regering en schortte de autonomie van Catalonië op. Negen politici werden veroordeeld voor opruiing tegen de Spaanse staat. De Catalaanse regio-president, Carles Puigdemont, vluchtte naar het buitenland.
Nationalistische Spanjaarden, en dat is de meerderheid van het volk, waren verbolgen. Een deel – 15 procent – stemt op Vox. Toch werkt Sánchez samen met één van de partijen die het referendum uitschreef en Catalonië nog steeds bestuurt. Voor Vox reden om de premier van landverraad te betichten. In een poging de wonden te helen, liet Sánchez vorig jaar de negen Catalaanse gevangenen vrij. Ook heeft hij opruiing uit het strafboek geschrapt. Dat was voor de PP aanleiding om hem een landverrader te noemen.
Met de steun van Catalaanse partijen heeft Sánchez tevens de toegang tot abortus vergemakkelijkt, euthanasie gelegaliseerd en rechtsbescherming voor transgenders in het leven geroepen. De PP en Vox kijken met afgrijzen toe hoe separatisten links aan een meerderheid helpen om progressief beleid te voeren. Hun laatste hoop: het Constitutionele Hof. Daar heeft rechts nog wel een meerderheid van zes tegen vijf.
Vier van de hoge rechters hebben hun termijn echter uitgezeten en hadden in juli vervangen moeten worden. Dat lukt niet vanwege de blokkade van de PP en Vox. Sánchez overtuigde het Congres, de Spaanse Tweede Kamer, ervan dat een simpele meerderheid volstaat om rechters te benoemen. Nog voor de wijziging in de Senaat kon worden behandeld, stapte de PP naar het Constitutionele Hof en vroeg de rechters om in te grijpen. De progressieve vijf weigerden, maar de zes conservatieve rechters stelden de PP (hun eigen partij) in het gelijk en verboden de Senaat om ook maar over de wetswijziging te praten. Zoiets is nog nooit voorgekomen.
De PP beweert dat Sánchez niet de juiste route heeft gevolgd om de benoemingsprocedure aan te passen. De veranderingen zijn als amendement aan hervormingen van het strafrecht toegevoegd en hadden moeten worden ingediend als volwaardig wetsvoorstel. Dat is juridische muggenzifterij. Het is voor heel Spanje duidelijk waar het de PP om te doen is.
—
Nick Ottens deed drieënhalf jaar verslag vanuit Barcelona. Hij schrijft voor Atlantic Sentinel.
Reacties (7)
Wordt Spanje niet al jaren (internationaal) op de vingers getikt over de (politieke) benoemingsprocedure van rechters daar?
Als het een RvS-achtig orgaan is zijn politieke benoemingen gebruikelijk. Ook in Nederland. Zie de benoeming van Donner enige jaren geleden en de van De Graaf enige jaren later.
Het is iets meer dan een RvS. Het constitutioneel hof in Spanje heeft veel meer macht. Dat kun je ook wel uit het artikel afleiden, het kan simpelweg de wetgevende (en ook de uitvoerende) macht de wil opleggen met een beroep op de (intern soms tegenstrijdige, dus voor meerlei uitleg vatbare) grondwet (dit is ook niet bepaald de eerste keer in de afgelopen jaren dat dat gebeurt).
Bovendien zijn de benoemingen veel politieker dan in Nederland*; de grote meerderheid van de rechters wordt gekozen door de twee Kamers (waarbij met name de PP er de afgelopen decennia zich op heeft toegelegd om de eigen politieke signatuur te drukken op het orgaan).
*Dit is een understatement, de vergelijking gaat compleet mank
Politieke benoemingen zijn tot daar aan toe. In Spanje is het inmiddels – net als in Amerika – echter zo dat de partijen weigeren rechters te benoemen van de andere partij. Een vergelijking met Nederland zou zijn als een regering geleid door de VVD alleen nog maar VVD-burgemeesters zou benoemen. Dat zet natuurlijk kwaad bloed bij andere partijen, dus de volgende keer dat, zeg, de PvdA weer aan de macht is gaan die ook alleen maar burgemeesters van hun eigen politieke kleur benoemen. Als je dan een drie-kwart of drie-vijfde meerderheid nog hebt om benoemingen te doen, wordt het echter wel lastig.
De PP beweert dat Sánchez niet de juiste route heeft gevolgd om de benoemingsprocedure aan te passen. De veranderingen zijn als amendement aan hervormingen van het strafrecht toegevoegd en hadden moeten worden ingediend als volwaardig wetsvoorstel. Dat is juridische muggenzifterij.
Waarom dienen ze het voorstel dan niet op die andere manier in?
Let op, dit is wat de PP zegt, niet wat die rechters zeggen. Er is geen enkele garantie dat het hof dan niet weer ingrijpt (sterker nog, reken er maar op). Bovendien zit men daar simpelweg de klok uit te zitten tot de volgende verkiezingen, waarbij men op een rechtse meerderheid hoopt, zodat in één klap alle achterstallige benoemingen door PP marionetten ingevuld kunnen worden. Een nieuwe wet gaat weer wat maanden kosten en die volgende verkiezingen zijn (uiterlijk) eind dit jaar. Tenslotte kan het hof in huidige samenstelling ook nog een rol spelen bij de verkiezingen (bv. door linkse regionale politieke kopstukken op te sluiten, zoals ze afgelopen jaren al meermaals gedaan hebben).
De sociaal-democratische PSOE van Sánchez regeert met de linkse partij Podemos. Samen hebben ze echter geen meerderheid. Ze hebben ze steun van regionale partijen nodig. De grootste daarvan is Catalaans. Die eisten hervorming van het strafrecht waaronder negen leiders van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging in 2019 werden veroordeeld. Die hervormingen + hervormingen van de benoeming van hoge rechters waren dus een deal tussen de coalitie- en gedoogpartijen.
Als je meer wilt weten, heb ik hier ook een stukje over (in het Engels) op mijn eigen blog:
https://atlanticsentinel.com/2022/12/sanchez-cleans-up-mess-conservatives-made-in-catalonia/