Op 21 augustus 2019 heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een brief aan de Tweede Kamer gestuurd over varend ontgassen. In deze brief gaat het Ministerie samen met de Inspectie Leefomgeving en Transport in op de vormgeving van de handhaving
varend ontgassen in het najaar van 2019 en bepaling in welke gebieden een ontgassingsverbod geldt. In de brief vallen twee zaken op. Op de eerste plaats dat de belangrijke corridor tussen Antwerpen en Rotterdam, lees Zeeland, aangewezen wordt als gedoogzone voor varend ontgassen. Op de tweede plaats valt op dat het ministerie en de inspectie nergens in gaan op de nieuwe regels voor varend ontgassen die sinds 1 juli 2019 van kracht zijn, waar Sargasso al eerder over schreef.
Varend ontgassen wat is het ook al weer?
Varend ontgassen gebeurd in de tankvaart en is nodig omdat er in de tanks van schepen die chemicaliën en aardolieproducten vervoeren ladingrestanten en ladingdampen achterblijven nadat de tanks geleegd zijn. Deze ladingrestanten en ladingdampen moeten uit het ruim verdwijnen voordat er een nieuwe lading aan boord komt. Dat heet ontgassen. Bij ontgassen komen vluchtige organische stoffen vrij, waaronder gevaarlijke en zeer zorgwekkende stoffen zoals benzeen.
Schepen die hun lading hebben gelost worden vol ladingdamp weggestuurd van de terminal. Om een volgende lading te kunnen laden moeten ze veelal aantonen dat ze gasvrij zijn aan de terminal van de nieuwe verlader. Dat kan op verschillende manieren, bij een tankschoonmaakbedrijf of door te ontgassen aan de buitenlucht. Ontgassen aan de buitenlucht is enkel varend toegestaan. Behalve in de buurt van sluizen, bruggen en bij dichtbevolkte gebieden. In de havens van Rotterdam en Amsterdam zijn door de lokale autoriteiten plaatsen aangewezen waar schepen stilliggend mogen ontgassen. Het kan bij varend ontgassen, zeker op warme zomerse dagen, gaan om aanzienlijke hoeveelheden van 2.000 tot 3.000 kilogram benzeen per schip.
Er wordt al jaren gewerkt aan een internationaal verbod op varend ontgassen. De invoer van provinciale ontgasverboden in Nederland en in de haven van Anwerpen hebben de internationale onderhandelingen in een stroomversnelling gebracht, waarschijnlijk uit angst voor afwijkende regelgeving tussen vaargebieden. Per 1 juli 2019 is in Nederland het nieuwe ADN van kracht, waarin aanvullende regels voor varend ontgassen worden gesteld. Hierdoor is varend ontgassen via de luiken niet meer toegestaan. In het CDNI wordt varend ontgassen volledig verboden, dit verdrag wordt stapsgewijs van kracht in de periode 2020-2024.
Definitie drukbevolkt gebied
Het goede nieuws is dat de Inspectie Leefomgeving en Transport eindelijk bezig is om een definitie te maken van het begrip drukbevolkt gebied. Een term die al lang voorkomt in de verdragsteksten van het ADN en het CDNI. En een term waarvan Sargasso al sinds 2014 stelt dat deze niet verwerkt is in de Nederlandse regelgeving. De Inspectie Leefomgeving en Transport heeft de Nederlandse vaarwegen ingedeeld in drie categorieën. Gebieden waar binnen 500 meter van de vaarweg geen bewoning is, dit zijn geen dichtbevolkte gebieden. Gebieden waar binnen 500 meter van de vaarweg meer dan 200 inwoners per hectare wonen, deze kunnen volgens ILenT als dichtbevolkt worden beschouwd. Tot slot is er een tussencategorie van gebieden met 1 tot 200 inwoners per hectare binnen 500 meter van de vaarweg, deze zijn minder dichtbevolkt. Voor deze laatste categorie moet de handhavingsactie in oktober uitwijzen hoe hiermee omgegaan dient te worden. Bewoners langs deze delen van de vaarwegen kunnen er dus nog niet gerust op zijn dat het varend ontgassen in hun buurt gaat stoppen. Het betreft de gele delen van de vaarwegen op onderstaande kaart. De groene delen zijn sowieso geschikt voor varend ontgassen, aldus de Inspectie Leefomgeving en Transport. Dat betekent dat de volgende vaarwegen in hoofdzaak geschikt zijn om te ontgassen in de atmosfeer:
- Markermeer en IJsselmeer;
- Waddenzee;
- De hoofdvaarwegen in Zeeland, op een enkele dichtbevolkte locatie na;
- De nieuwe Merwede vanaf Werkendam;
- Het Hollands Diep overgaand in het Volkerak en de Rijn-Schelde verbinding, op een enkele dichtbevolkte locatie na.
Op de minder als ontgassingstraject gebruikte route van en naar Duitsland zijn enkele langere trajecten beschikbaar waar ontgassen mogelijk zou zijn. Op de hoofdontgassingscorridor Amsterdam-Rotterdam-Antwerpen zijn de mogelijkheden tot ontgassen beperkt. Behalve dan in Zeeland. De Provinciale Zeeuws Courant concludeert dan ook dat Zeeland een vrijplaats wordt voor varend ontgassen. Dat is slecht nieuws voor de provincie, waar in 2017 een verbod op varend ontgassen van benzeen en benzeenhoudende stoffen werd ingevoerd (pdf). Ondanks het geringe aantal bewoners is het in de zomer slecht nieuws voor toeristen in Zeeland en dan met name voor watersporters op de Zeeuwse wateren.
De gedoogcultuur bij ILenT is ook slecht nieuws voor bedrijven in Antwerpen, die al hebben geïnvesteerd in installaties voor verantwoord ontgassen. Op de belangrijke ontgassingsroute tussen Rotterdam en Antwerpen wordt de deur nog verder opengezet voor varend ontgassen, terwijl deze bedrijven al een teruggang in klandizie merken sinds de Minister van Infrastructuur en Transport haar mening over provinciale ontgasverboden herzag. De provinciale ontgasverboden maakten in 2014 deel uit van de regiodeal die het ministerie sloot met de provincies Zuid-Holland en Noord-Brabant. Begin 2019 stelde de minister zich in antwoord op Kamervragen op het standpunt dat de provinciale ontgasverboden niet rechtsgeldig zijn. Wat nog steeds de vraag oproept waarom het ministerie haar mening ten aanzien van provinciale ontgasverboden herzien heeft.
De olifanten in de kamer
Waar het ministerie en de inspectie niet op ingaan in hun brief is op het effect van de wijzigingen van het ADN die vanaf 1 juli 2019 van kracht zijn. Zoals eerder geschreven is het sinds die datum verplicht om via het zogenaamde manifold te ontgassen. Dat betekent dat bestaande scheepsventilatoren die gebruikt worden om via de luiken te ontgassen verzwaard zullen moeten worden.
Op bovenstaande kaart zijn ook de locaties met ontgassingsinstallaties aangegeven. Het valt op dat enkel ATM Moerdijk hierop staat, blijkbaar is dat nog steeds de enige vergunde locatie voor verantwoord ontgassen. Dat roept de vraag op waar schepen die benzine en diesel vervoeren, waar al veel langer een verbod op varend ontgassen voor geldt, hun schip gasvrij maken? Of wordt het ontgassen van benzine en diesel door binnenvaarttankschepen al jaren stilzwijgend gedoogd door Port of Amsterdam, naar eigen zeggen de grootste benzinehaven ter wereld, en de Inspectie Leefomgeving en Transport? Dit is een vraag waarop Sargasso sinds we met dit dossier begonnen in 2013 geen antwoord heeft weten te krijgen van betrokken autoriteiten.
Naast de locatie van ATM zijn er twee locaties in Nederland waar stilliggend ontgast mag worden aan de buitenlucht. De een is in de Geulhaven van Rotterdam en de ander de Afrikahaven in Amsterdam. Deze vallen volgens ILenT onder de verantwoordelijkheid van de lokale autoriteiten. Het mysterie van de regiodeal varend ontgassen uit 2015 lijkt daarmee opgelost: deze is mislukt. Het is de gemeente Rotterdam en toenmalig havenwethouder Baljeu (wederom beoogd gedeputeerde voor de VVD in de provincie Zuid-Holland) niet eens gelukt om de locatie voor stilliggend ontgassen die onder de eigen verantwoordelijkheid van Rotterdam valt op te heffen.
Conclusie
Op basis van de brief van I&W kan gerust geconcludeerd worden dat het ministerie van I&W en de ILenT geen haast hebben met het handhaven van de regels uit het ADN. Het leest eerder als een poging om varend ontgassen door de binnenvaart zo lang als mogelijk te gedogen. Waarbij de provincie Zeeland vooralsnog de grootste gedoogzone is voor varend ontgassen. Of Noord-Brabant, Utrecht en Gelderland ook gedoogzones worden hangt af van het antwoord op de vraag hoe de Inspectie Leefomgeving en Transport het begrip drukbevolkt gebied verder uitwerkt.
Reacties (8)
Dit is een wel heel lang bericht zonder “break” op de voorpagina.
Trouwens, vroeger stond er onderaan op de hoofdpagina een linkje naar oudere berichten. Waarom is dat verdwenen?
De “break: is er weer. Dank voor uw opmerkzaamheid.
De link naar oudere berichten: we weten er van, wordt aan gewerkt.
Waarom wordt niet iedere ontvanger van de stoffen verplicht ook de gassen af te nemen? Als je zulke hoeveelheden vloeistof in tanks moet opslaan heb je zelf toch ook het probleem dat er gas in de tank blijft zitten die er uit moet als er een nieuwe lading arriveert? Hoe doen die dat dan?
Ik snap ook niet dat als je in een dunbevolkt gebied woont of bevindt, gewoon een volle lading gif moet accepteren. Ons land kent niet alleen veel pleziervaart, maar ook lange rijen dijkhuizen die toch in de categorie lichtbevolkt vallen.
Hoe beschermen de schippers trouwens zichzelf tijdens het ontgassen?
Of gedogen het goed woord is weet ik niet. Het is ook niet zo van belang. Ondanks dat er voor bewoners langs de groene route geen gevaar is, is er altijd wel gevaar voor de bemanning, die lopen verreweg de grootste risico’s. De eerste stap is eerst te kijken of de huidige regels voldoen voor deze mensen.
Huidige regels moeten aansluiten op de Belgische regels als je het over Zeeland hebt. Net zoals je niet toleranter moet zijn dan in Duitsland om extra ontgassing op de Waal te voorkomen.
@4: [ voor bewoners langs de groene route ]
Voorop gesteld dat die boten altijd minimaal 500 afstand houden tot elke plek waar zich mensen kunnen ophouden.
Dat gaat dus niet lukken met plezierboten, maar ook niet met mee- en tegemoetkomende vrachtschepen. Je zal er maar 100 meter achter varen en de wind staat precies jouw kant op.
@3 lobby. Terminals (ontvangers van de lading) willen een schip zo snel mogelijk weer weg van de kade. Gasvrij maken van een schip kost zo’n 8 tot 20 uur. Zo lang willen zij hun kade niet bezet hebben.
Terminals hebben het probleem niet, omdat zij drijvende daken hebben. Als er vloeistof bijkomt gaat het dak omhoog, als er vloeistof uitgaat zakt het dak omlaag. Ergo: er ontstaat geen lege ruimte in de tank waar dam kan ontstaan.
Schippers beschermen zichzelf vaak met actief koolfilters en overdruk in de stuurhut. Mensen die op dek lopen hebben speciale pakken met gasmasker.
Wat betreft de indeling: die snap ik ook niet. Het enige positieve is dat ILenT hiermee impliciet toegeeft dat Sargasso en ik het al jaren goed hebben: dichtbevolkt gebied is niet gedefinieerd in de Nederlandse regelgeving dus alle regelgeving die stelde dat ontgassen niet mag in dichtbevolkt gebied is een farce. Je kon je benzeen schip dus prima ontgassen in hartje Rotterdam of op het Amsterdam Rijnkanaal bij Utrecht, zolang je maar uit de buurt van brug of sluis bleef.
@4 [ Of gedogen het goed woord is weet ik niet. ]
Sinds 1 juli mag niet meer ontgast worden via open luiken, dat betekent dat varend ontgassen aan de buitenlucht heel lang gaat duren en eigenlijk technisch / economisch onmogelijk is. Als varend ontgassen dan toch wordt toegestaan en de regels van ADN niet gehandhaafd worden dan is de Nederlandse term gedogen. Net als bij verkoop van soft drugs.
Het ADN is een verdrag dat voor alle Rijn en Schelde staten geldt. Dus de regels zijn even streng als in Duitsland en België, tenzij je de handhaving laat lopen. Dan zijn we het afvoerputje. Zoals ook al bleek uit de ontgastoerisme publicaties van De Gelderlander vorig jaar. En zoals ook blijkt uit het feit dat de haven van Antwerpen (België dus) wel een totaalverbod heeft op varend ontgassen.
@5 yep, dan heb je een concentratie die zeer simpel hoger ligt dan gezond is.
@6: Dank voor de info.
[ Zo lang willen zij hun kade niet bezet hebben. ]
Dan zou je een soort ketenaansprakelijkheid moeten invoeren waar bij elke lossing een bedrag betaald moet worden aan een ontgasser en niet aan de schipper. En de schipper krijgt pas betaald na professioneel ontgassen.
[ yep, dan heb je een concentratie die zeer simpel hoger ligt dan gezond is. ]
Moeten ontgassende schepen nog een bepaalde vlag of een teken in het want voeren? Of een waarschuwing afgeven via de AIS?
@7 er bestaat al ketenaansprakelijkheid. De verlader, de partij die opdracht geeft voor het transport van A naar B, is al ketenverantwoordelijk, mits de ladingdamp van hem is. Zoals ik eerder schreef (moet onderhand ook echt graven in het Sargasso archief van dit immense dossier):
[
Tegelijkertijd hebben omgevingsdiensten een mogelijkheid om verladers, tankopslagbedrijven, chemiebedrijven en raffinaderijen, via de ketenverantwoordelijkheid aan te zetten tot het verantwoord laten ontgassen van schepen die in hun opdracht lading vervoeren. Zeker voor de categorie zeer zorgwekkende stof, zoals benzeen (dat volgens RIVM een emissiegrenswaarde van 1 mg/m3 en massagrenswaarde van 2,5 gram per uur heeft), waarvoor een minimalisatie en een 5 jaarlijkse informatieplicht geldt op basis van artikel 2.4 lid 2 en artikel 2.4 lid 3 van het Activiteitenbesluit. Een ambtenaar van het ministerie van I&W gaf daarover jaren terug onderstaande redeneertrend af:
In normaal Nederlands: in de milieuvergunning kunnen omgevingsdiensten verladers aanspreken op hun ketenverantwoordelijkheid, zoals dat in 2009 ook al is gedaan met gegaste containers. Het zijn ook de omgevingsdiensten die de sleutel in handen hebben als het gaat om het vergunnen van voldoende ontgassingsinstallaties.
]
Ik ken nog geen Omgevingsdienst die de ketenverantwoordelijkheid inzet voor het terugdringen van varend ontgassen. Is wel een mooie om een standaard zienswijze voor te ontwikkelen bij actualisatie van milieuvergunningen van terminals, chemiebedrijven en raffinaderijen.
Of schepen een speciale vlag of teken moeten voeren tijdens het ontgassen weet ik niet, nog nooit een bron over gehoord. Wel voeren schepen met gevaarlijke lading een zogenaamde kegel. Deze mogen ze verwijderen als ze gasvrij zijn. Ze moeten dat melden aan IVS Next, maar daar mogen handhavers geen gebruik van maken.
Een schip kan gasvrij gemaakt worden door ATM Moerdijk, varend ontgassen, of na stilliggend ontgassen in Rotterdam of Amsterdam. In het logboek moet opgenomen worden dat er ontgast is. Dat logboek mag wel gecontroleerd worden door handhavers.