COLUMN - Precies een jaar geleden kreeg de hashtag #MeToo vleugels: vrouwen en mannen deelden massaal hun ervaringen met seksueel geweld en seksuele intimidatie. Voor de publiciteit hielp het nogal dat vrouwen van naam meldden dat zij uiterst nare ervaringen hadden beleefd met opdringerige, of zelfs gewelddadige mannen. De hashtag werd zo veelvuldig gedeeld dat er geen ontkomen aan leek: seksueel geweld was kennelijk aanzienlijk wijder verbreid dan we wel wilden weten.
Maar vrouwen zelf wisten dat natuurlijk allang. Niet voor niets heeft elke vrouw een repertoire aan afweer- en beschermingsmechanismes paraat: van altijd een sleutelbos in je hand houden als je ’s nachts over straat loopt, of keihard fietsen, tot een ijskoud gezicht opzetten, dwars door iemand leren heen kijken of humor gebruiken om de lont uit een potentieel gevaarlijke situatie te halen.
Niettemin zijn vrouwen vaak (en terecht) bang dat de man die ze afwijzen, voor hun ogen zal ontploffen en gewelddadig wordt. En te vaak hanteren ze uit angst daarvoor een pacificatiestrategie, die zo’n vent – die immers naar geen enkel subtiel ‘nee’ wenst te luisteren – vervolgens als aanmoediging opvat: ‘Nou, ze heeft me niet keihard afgewezen, dus ik kan er gerust nog een schepje bovenop gooien.’
Ik ben het werkelijk doodmoe dat #MeToo als een recente openbaring wordt beschouwd. Zes jaar eerder had Tarana Burke die hashtag al geïntroduceerd, maar toen werd die helaas amper opgepakt – wat er, zo vrees ik, mee te maken had dat zij zwart is en haar dader aanzienlijk minder beroemd dan Harvey Weinstein.
Maar ook: we hebben het hier al zo vreselijk lang over. In 1981 – toen we ‘seksueel geweld’ nog met een x schreven, en de reikwijdte van het fenomeen echt nieuws was – schreef ik, samen met mijn toenmalige vriendje, een motie die Fred van der Spek vervolgens namens de PSP bij de Algemene Beschouwingen indiende. Daarin werd hinderlijk gedrag van mannen op straat voor het eerst in verband gebracht met seksuele intimidatie op de werkvloer, met verkrachting, met vrouwenmishandeling thuis, en met de stortvloed van misogyne beelden in de media.
Voor het eerst werd toen in de Tweede Kamer geconstateerd dat er samenhang tussen al die verschijnselen bestond, en dat ze tezamen verband hielden met een verwrongen beeld van mannelijkheid en van macht, en het vermeende ‘recht’ van mannen op seks. De PSP vroeg de regering indertijd daar een samenhangend beleid over te ontwikkelen, en dat tot prioriteit te verheffen. Die motie werd met een grote meerderheid aangenomen.
Negentien-een-en-tachtig. Bijna veertig jaar geleden.
Volgde een grote conferentie (Kijkduin, 1982), en een dikke overheidsnota – de zogeheten Paarse Nota, over de samenhang tussen allerlei uiteenlopende vormen van seksueel geweld. Oh sorry: sexueel geweld.
Soms ben ik het moe de geschiedenis zo vaak te moeten herhalen.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (20)
‘Sexueel’? Is dat tegenwoordig de geoorloofde spelling?
Ah, verdomme, is dat wat je er uit pikt?
Ik denk te weten dat je cynisch bent. Maar het is een hondse reactie.
Bijna 40 jaar en geen fuck veranderd, het is nog steeds,:”Ah, maak je niet druk, hij bedoelde het niet zo.”
Vertel mij eens hoe het dan wel bedoeld was.
@1: Dat was vroeger de normale spelling.
Blijkbaar had u nog niet door dat “sexueel geweld” 40 jaar geleden al gesignaleerd werd.
Nix er van, dat was 40 jaar terug in de jaren 70 misschien zo, maar nu niet meer. Toen was men socialisties, nu weer socialistisch. Toen voerde men aksie, nu voert men zelfs geen actie meer;-)
Lajenienaje, die fonetische spelling heeft het uiteindelijk niet gehaald.
@2: Als misogyn feminist (ik snap vrouwen niet, maar vind ze wel prettig gezelschap, al heeft zo’n friend zone ook zijn beperkingen) zou ik ter verdediging kunnen aanvoeren dat mannen vaak geen raad weten met de veelheid van ook nog eens steeds wisselende vrouwelijke voorkeuren. Die zijn doorgaans een stuk minder lineair dan de meeste mannen aankunnen.
Maar waar het eigenlijk op neerkomt is misbruik maken van een ongelijke machtsverhouding, en deels zo’n arrogant eikelkarakter dat meent er toch wel mee weg te kunnen. Kunnen moeders die knapen niet wat meer empathie bijbrengen, of zijn ze op de leeftijd waarop dat moet gebeuren al teveel uitgevlogen?
Dan moet gebeuren wat er bijna veertig jaar geleden op een schoolreisje naar Parijs gebeurd is. Een leerling was jegens een française wat overmoedig en kon -weer thuis aangekomen- zijn ouders een blauw oog verklaren…
On topic: seksueel geweld is van alle tijden, je kunt er zelfs president van de VS mee worden of er mee koketteren zoals een extreemrechts politicus in ons land. Een onderzoek in Rotterdam was (zelfs voor mij) schokkend. In mijn optiek is de situatie de laatste 40 jaar niet verbeterd. (Als we dan toch terug in de tijd gaan) In het hippie tijdperk was er meer respect voor vrouwen, hoewel er ook toen druk werd gezet onder het mom van „alles moet kunnen”.
De geschiedenis zal zich blijven herhalen, dus moe worden heeft ook al geen zin. De reactie op de seksuele, masculiene, repressie is, als ik het R’dams onderzoek goed begrepen heb, al weer een vorm van feminien puriteins gedrag. Korte rokjes zijn op bepaalde plaatsen not done, net zoals andere uitingen van sexuele vrijheid van vrouwen. (Het wachten is op gelovigen die prediken dat dat de norm moet zijn)
Moties van de PSP hielpen natuurlijk ook geen zak, je kan niks doen aan abject, masculien gedrag. De tijdsgeest was wat progressiever in de jaren 70, dat was eigenlijk alles.
@3 – Nee. Dat is een foute conclusie. Dat blijkt helemaal niet. Ik.had n.a.v. het stuk wèl door dat seksueel 40 jaar geleden al gesignaleerd werd. Ik.had alleen niet door dat dat de normale spelling van 40 jaar geleden was. Ik ging eerder uit van het omgekeerde. Ik dacht dat progressieve spelling in die tijd eerder een ding was: seksueel met ks, en dat dat in de huidige spelling was blijven steken, i.t.t. b.v. kado en buro.
@1
Het aanhouden van spellingsvormen die dichter bij de oorsprong van het woord stonden, en dus archaïscher waren, was een teken van conformatie met de oude, gevestigde orde. Om daarmee te breken werd door de protestgeneratie ook voorgesteld om woorden (meer) fonetisch te schrijven, inderdaad de voorbeelden die #4 noemt: aksie, socialisties, maar ook seksueel in plaats van sexueel (wat daarvoor de gebruikelijke schrijfwijze was). Sommige varianten zijn nooit echt gangbaar geworden (-ies in plaats van -isch), sommige een beetje (het werd wèl ‘aktie’), en een enkele volledig (seks, seksueel). Tegenwoordig wordt er op een zeker vlak wel ontspannender omgegaan met taal, met (Engelse) leenwoorden hebben we een stuk minder moeite, seks kan ‘weer’ (maar vooralsnog: niet toegelaten door de Taalunie) geschreven worden als sex, en het onderscheid mannelijk/vrouwelijk lijkt geheel gecondenseerd te worden tot mannelijk. Misschien dat veel lezers nog wel moeite hebben met ‘de organisatie die zijn beleid uitstippelt’, maar men kijkt vooral raar op bij correcte verwijswoorden: ‘de vrouw, wier kinderen naar de Beatrixschool gaan…’ Menig gebruiker zal, na ‘van wie’, toch eerder ‘wiens’ gebruiken dan ‘wier’.
@8: Zolang het maar niet ‘waarvan’ is, want dat zou een objectivering van de vrouw zijn.
Ik zit me na 40 jaar te bedenken dat we ipv ‘aksie’ , ‘áxie’ hadden moeten schrijven. Dan was x/ks tenminste konsekwent toegepast.
Het was niet mijn intentie om hier een discussie over spelling te beginnen, maar Karin typte ‘sexualiteit’, dus ze vroeg er wel een beetje om. Ik ben ook niet van steen. (Eigenlijk ben ik hier het slachtoffer.)
We zouden natuurlijk alle reacties kunnen wissen en overnieuw beginnen. Hoewel: je had natuurlijk ook op @2 kunnen ingaan.
@7: @6: Ik begrijp dat in een rapport voor de PSP “seksueel” zou moeten staan i.p.v. sexueel.
@10: De kracht van ons schrift is dat het grotendeels fonetisch is.
Daarom schrijf ik “foto” en niet “photo”, en “buro’s” i.p.v. “bureaux”.
Aktie vind ik duidelijker dan Actie, want de Cee wordt soms als “s” uitgesproken.
De iX is een overbodige letter, want we kunnen “ks” schrijven.
De Cee is ook overbodig. Maar vreemd genoeg ben ik gewend aan de spelling “kontakt”, maar niet “sentrum”.
Overigens zeggen we “aksie” en “produksie” maar ook “informa-tsie”, dus het zou konsekwent zijn om “aktsie” te schrijven.
@11: Ik praat graag over de spelling. Ik hoop dat Karin Spaink het ons vergeeft. (ik besef nu pas dat Karin ook niet meer de jongste is, ik hoop dat ze nog lang stukjes schrijft).
De X overbodig?? Neeee, ik schrijf juist alles wat “ks” moet zijn met x, omdat ik dat geinig vind (niet in gepubliceerde artikelen natuurlijk, daar hou ik me keurig aan het groene of witte boekje).
On topic: Sexueel geweld is inderdaad van alle tijden. En het idee dat mannen recht hebben op sex geldt nog steeds. Verkrachting binnen het huwelijk wordt pas sinds 1991 (!) wettelijk als hetzelfde gezien als daarbuiten.
Waar ik altijd zo moe van word; je hebt van die mannen die gaan zitten oreren dat het maar een beperkt aantal mannen is die zich schuldig maakt aan ongewenst gedrag, en die doen dat dan heel vaak waardoor veel vrouwen er last van hebben. Gelul. Ik heb genoeg meegemaakt, met ook hele lieve mannen, om te kunnen zeggen dat er net zoveel mannen zijn die over een grens gaan als dat er vrouwen zijn die dat zo ervaren. Aan regelrechte verkrachting maken inderdaad weinig mannen zich schuldig, maar daar zit nog een heleboel voor wat ook tot hele nare ervaringen kan leiden.
Vergis je niet, een vriendelijk of grappig bedoeld(e) opmerking of gebaar kan toch bedreigend overkomen, zeker als je als meisje/vrouw al eerder een akkefietje hebt gehad. Of als het je baas is of zo. Het is ook (vooral als je nog jong bent) behoorlijk vermoeiend dat jan en alleman je de godganse dag aanstaart, naroept, naar je knipoogt e.d. omdat je blijkbaar een lekker hapje bent. Dat korte rokje trok je aan voor die ene leuke jongen op school, of omdat je indruk wilde maken op je vriendinnen, maar niet voor elke loslopende vent op straat.
En dan is er natuurlijk het stadium van flinke opwinding, aan een of beide zijden, waarin het buitengewoon moeilijk wordt om de zaak nog een halt toe te roepen.
Het klopt natuurlijk dat mannen en vrouwen in het algemeen een “andere taal spreken” en dat dat het moeilijk maakt om de signalen van elkaar te begrijpen. Dat gaan we ook niet zo 1-2-3 oplossen. Rigoureuze maatregelen zoals het consensuscontract in Zweden zijn ook niet het juiste antwoord. Dat zal ook tzt wel weer worden afgeschaft, want het lijkt me onwerkbaar. Maar dat de discussie nu zo prominent is en dat vrouwen hun bek vaker open durven trekken, geeft me toch de hoop dat het voor een volgende generatie makkelijker wordt, aan beide zijden. Er wordt nu nog redelijk paniekerig gedaan, maar ik denk dat het uiteindelijk zal leiden tot het besef dat het vooral om respect gaat.
@12
Je kan in deze discussie (en anderen) mooi de generaties zien. De fonetische spellingswijze had zijn oorsprong in de protestgeneratie. Die was a-politiek van oorsprong, maar werd in de jaren 70 (eigenlijk al in 68) gepolitiseerd. Erg jammer. Maar zo gaat het met revoluties altijd. Die worden gekaapt. De fonetische spelling is ook gekaapt door de SP. De SP heette vroeger de socialistiese partij. Tot ze in de kamer kwamen. En nu heeft de SP uiteraard niks meer van doen met de geest van toen.
@6: Die motie heeft wel degelijk een boel uitgehaald.
– De definitie van verkrachting werd aangepast: eerst was het alleen penetratie van de vagina, nu elke vorm van penetratie. En eerst was ‘geweld’ nodig wilde iets verkrachting heten, nu was ‘dwang’ voldoende.
– Ook verkrachting binnen het huwelijk werd strafbaar (dat was het voordien niet).
– Er werd beleid ontwikkeld tegen seksuele intimidatie op de werkvloer (dat heette toen nog: ‘ongewenste intimiteiten’).
– De zedenpolitiek ging op bijscholing.
– Vrouwen die wegliepen bij een mishandelende echtgenoot kregen meer rechten. Voor die tijd verloren ze het recht op het huis en het recht op de kinderen: ze waren immers ‘weggelopen’.
@16: – Ook verkrachting binnen het huwelijk werd strafbaar (dat was het voordien niet).
was dat niet 20 jaar later….
@17: 10 jaar om precies te zijn (of 6 jaar nadat de paarse nota door de 2e Kamer werd geaccepteerd, de raderen van de wetgeving zijn soms traag).
@16: Ik herinner mij dat de Hoge Raad een uitspraak deed (waarschijnlijk eind jaren ’80) waarin een echtgenoot vrijgesproken werd van verkrachting, omdat verkrachting destijds niet verboden was in een huwelijk.
In mijn herinnering kwam daarna pas aktie in de Tweede Kamer.
Ik denk dat de nota van de PSP hierbij geen rol gespeeld heeft, maar ik weet niet de precieze gang van zaken.
@16
Ik lees genoemde zaken niet terug in die motie van der Spek. Het onderzoek in Rotterdam bewijst ook dat de situatie in 40 jaar aangaande seksuele intimidatie alleen maar is achteruit gegaan.
https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2254239-mannen-staan-tijdens-het-uitgaan-als-groepjes-hyena-s-om-vrouwen-heen.html
Ik vind deze uitslag behoorlijk schokkend en ik voorzie van de politiek hierin ook geen oplossing. Daarnaast weet ik vanuit de praktijk dat aangifte doen van verkrachting al een hele stap is voor vrouwen, laat staan verkrachting binnen een huwelijk. (De meeste verkrachtingen zullen de statistieken waarschijnlijk niet eens halen, maar dat is onbewijsbaar) Natuurlijk heel mooi dat dat wettelijk geregeld is, maar veel vooruitgang is dat niet. Het gehele beeld is zelfs dat de situatie achteruit is gegaan vergeleken met 40 jaar terug. Hetgeen niet bevreemdend is, want het probleem is hetzelfde gebleven en dat is de man (als verschijnsel) zelf.
De kwestie Kavanaugh (weliswaar geen Nederland) bewijst wederom dat je als vrouw zijnde op je hoede moet zijn voordat je iemand beschuldigd van seksuele misdragingen. En plein public worden de aangeefsters als leugenaars weggezet. De dader komt er vaak mee weg. Op andere niveau’s werkt dat niet anders. Je baas beschuldigen van seksuele intimidatie o.i.d. is risicovol. Het kan eindigen in een beëindiging van de job die je zo graag deed plús behoud van de opgelopen emotionele schade.
Vandaar dat ik schrijf dat het geen zak uithaalt en dat we op welke manier dan ook er mee moeten leven dat de kwestie onoplosbaar is. Hetgeen niet wegneemt dat je alle pogingen om te verbeteren niet na moet laten.