ANALYSE - Ondanks de eeuwige klaagzang van rechts, dat beweert slachtoffer te zijn van linkse dictatuur, weet iedereen die de politiek ook maar een beetje volgt dat links al jaren op haar retour is. Dit viel me onlangs weer op toen ik dit fragment tegenkwam van een verkiezingstoespraak uit lang vervlogen tijden:
We had to struggle with the old enemies of peace–business and financial monopoly, speculation, reckless banking, class antagonism, sectionalism, war profiteering.
They had begun to consider the Government… as a mere appendage to their own affairs. We know now that Government by organized money is just as dangerous as Government by organized mob.
Never before in all our history have these forces been so united against one candidate as they stand today. They are unanimous in their hate for me–and I welcome their hatred.
Dit zei niemand minder dan de President van de Verenigde Staten in 1936. Hoe anders gaat dat nu. De Democraten verzetten zich allang niet meer tegen Wall Street, integendeel, ze zijn er afhankelijk van geworden. De speeches van de Democraat die nu in het Witte Huis zit zijn vaag en gaan over hope en change of hij kondigt bezuinigingen aan. Vooral niet te radicaal, want Obama verwelkomt de donaties van de voormalige vijand.
Ook in Europa is links op haar retour. Linkse politici zijn niet meer links maar van het ‘radicale midden’ of verkondigt dat de oude tegenstellingen voorbij zijn. Men noemt zich liever progressief, of is van zijn geloof gevallen. Zo hoorde ik Max Pam in het radioprogramma Obalive ooit beweren dat de sociaaldemocratie zichzelf overbodig had gemaakt: alles was bereikt, daarom ging hij op de Partij van de Dieren stemmen.
Op zoek naar links in Europa
In de documentaire Linksabbieger gesucht, sozis in nöten (Linkse politici gezocht, socialisten in nood) die 1 april op ARTE te zien was, maakt de Duitse documentairemaker Winfried Oelsner een rondreis langs sociaaldemocratische partijen in Europa. Hij schetst een treurig beeld van de sociaaldemocratie in Europa. Met uitzondering van Slowakije is het beeld overal hetzelfde: in de jaren 90 werkten de sociaaldemocraten mee aan neoliberale hervormingen – ook wel bekend als de Derde Weg – waardoor ze nu geen geloofwaardig antwoord hebben op de eurocrisis. Een flink deel van hun kiezers stemt nu op een Groene partij, een SP-achtige partij of de rechtspopulisten.
In Duitsland heeft de SPD haar kiezers teleurgesteld omdat zij onder leiding van Gerhard Schröder snoeihard heeft bezuinigd op sociale voorzieningen, de zogenaamde Hartz IV hervormingen. De SPD had er zelf weinig aan want Schröder werd afgedankt en de conservatieve CDU krijgt de eer van het Wirtschaftswunder 2.0 dat is gebaseerd op dit lage-lonenbeleid.
In Groot Brittannië heeft Tony Blair Labour veranderd in een neoliberale partij. Eind jaren negentig maakt deze voormalige arbeiderspartij af wat de conservatieven begonnen waren onder Thatcher: de afbraak van de verzorgingsstaat.
In Frankrijk kwam de sociaal democraat Hollande aan de macht, maar van linkse politiek is weinig terecht gekomen. Ook hij wordt gedwongen zich te schikken naar de eisen van de financiële markten. Volgens Winfried Oelsner heeft de architect van de Duitse bezuinigingen, Peter Hartz (inderdaad, de auteur van Hartz IV) al een bezoek gebracht aan het Élysée.
Zelfs in Zweden, het bolwerk van de sociaaldemocratie, is links op zijn retour. Ook de Zweedse sociaaldemocraten zijn in de jaren negentig een rechtsere koers gaan varen en de kiezers belonen dit door te stemmen op conservatieve partijen.
In Italië kwam het centrum linkse Partito Democratico in de regering door een coalitie te sluiten met rechts, nog wel met Berlusconi. Berlusconi is nu weg, maar de nieuwe leider van de PD is sinds kort Matteo Renzi wiens grote voorbeeld niemand minder is dan… Tony Blair.
Links in Nederland
De documentairemaker bezoekt Nederland niet, maar het beeld is hier hetzelfde. De PvdA schuift steeds meer op naar rechts. Het socialistisch rood verkleurt in neoliberaal paars. Samen met de VVD maakt zij werk van de afbraak van de verzorgingsstaat. Nog steeds heeft de PvdA de les van de jaren negentig niet geleerd. De nederlaag van dit jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen is dan ook alleen een verrassing voor de PvdA.
En de rest van links Nederland dan? GroenLinks en D66, geloven niet meer in de ‘tweedeling’ en zijn liberaal geworden. Alleen de SP is durft zich links en sociaaldemocratisch te noemen, maar progressief Nederland haalt daar de neus voor op en noemt dat ‘conservatief sociaal’. De SP wordt meestal uitgesloten van regeringsdeelname. Veel te radicaal! Links… pardon, progressief Nederland regeert liever met liberalen en christendemocraten.
Bedrog en verraad
Hoe moet linkse politiek er dan uitzien? Je kan zeggen: doe wat de kiezer wil, dan zullen mensen op je stemmen. Zoals Sargasso lezer McLovin onlangs schreef: ‘de kiezer vraagt, de politiek volgt … [want] de doorsnee Nederlander [is] rechtser geworden.’ Maar politiek is wat anders dan wasmiddelen of auto’s verkopen. ‘U vraagt, wij draaien,’ is principeloze politiek: als je product even niet loopt dan los je dat op met betere marketing.
Volgens Max van Weezel [1] hebben de PvdA en de VVD onlangs afgesproken in het openbaar even niet meer lief voor elkaar te zijn. Het is een tactiek die even werkt maar op den duur val je door de mand. Als de PvdA zich zo graag afzet tegen de VVD, waarom is dan een coalitie met haar aangegaan? Het is kiezersbedrog.
In de documentaire Linksabbieger gesucht komt de sociaaldemocraat Axel Schäfer aan het woord. Hij heeft de theorie dat mensen links stemmen als het economisch goed gaat zoals in de jaren zestig en begin zeventig. Als het echter slecht gaat stemmen mensen rechts. Maar wat de documentaire goed laat zien is iets dat Schäfer vergeet, namelijk dat veel mensen zich oprecht verraden voelen door linkse politiek.
Sociaaldemocraten en andere linkse partijen in heel Europa verzaken hun taak door alleen maar pragmatisch te willen zijn, bang om voor ideologen te worden uitgemaakt. In Der Spiegel van deze week schrijft Dirk Kurbjuweit over de braafheid van de oppositie van de Grünen in de Bondsdag [2]. Zij willen niet ideologisch zijn maar pragmatisch. Links lijkt de strijd om de kiezer te hebben opgegeven. Ze gelooft niet meer in zichzelf en overtuigt daarom ook niemand meer.
Ondertussen werken de PvdA en andere linkse Europese partijen braaf mee aan het neoliberale Europa waarin de politiek ondergeschikt is aan de markt. Ze laten na, na te denken over een echt vooruitstrevend, links, Europa. Alleen als ze samenwerken, binnen en over de landsgrenzen heen, en voorbij de eerstvolgende verkiezing, kunnen ze een vuist maken.
Conservatieven bepalen nu het beleid in Europa en sociaaldemocraten en Groenen voeren, als ze al regeren, dit braaf uit in eigen land. Het wekt geen verbazing dat de kiezers weglopen, want wie conservatief is, heeft genoeg keuze en anders stem je niet. Want wat is het verschil?
Noten:
[1] Wekelijkse column in Vrij Nederland. 12 april, p15.[2] Sound of Silence, Der Spiegel, Heft No 15, p29.
Reacties (62)
” … weet iedereen die de politiek ook maar een beetje volgt dat links al jaren op haar retour is.”
Waar ben je nu Pedro?
Werkelijk? Niet in Nederland, in ieder geval. Het is hier of wazige christen-democratie of een liberale VVD. Beiden geen geweldige keuzes voor een conservatief.
Vooruitstrevend waarnaar? Vooruitstrevend impliceert dat je naar een einddoel toewerkt.
@2: Het is in Nederland nooit populair geweest om jezelf conservatief te noemen.
Tegenwoordig zijn ook D66, GL en PvdA conservatief geworden, al zullen ze dat nooit toegeven. VVD en het CDA zijn dat allang. Zie mijn vorige twee posts op deze site.
Eindelijk hebben ze het door, partijpolitiek kan spannend zijn, maar er gebeurd echt niets. Alles wordt gedicteerd … door wie?
Beetje laat om hier nog mee te komen. Bijvoorbeeld het neo-liberalisme werd vijf jaar geleden al ten discussie gesteld bij de meest neo-liberale partij D66.
Neoliberaal is ‘The New Normal’ inderdaad. Zie dit stukje. Of het feit dat ‘neoliberale hervormingen’ tegenwoordig gewoon ‘hervormingen’ heten. En nu heb je het alleen nog maar over politieke partijen.
Ik kijk per abuis wel eens naar DWDD: die laten Joseph Schumpeter nog beduusd achter bij het verheerlijken van de markt, de ondernemer en het ondernemerschap. Ze hebben of hadden een aparte rubriek die ‘de Nederlandse ondernemer’ in het zonnetje moet zetten (waarvoor Jort Kelder of Mathijs Bouman dan mag komen opdraven). En Steve Jobs, met name, is God. Na zijn dood hadden ze jarenlang een rubriekje waarin ze ‘vernieuwende buitenbeentjes’ naar Zijn Beeld vereerden. Gênant gewoon.
En dat zijn dan de socialisten van de VARA.
‘Links’, in Nederland, betekent anti-Wilders. Alleen in die zin hebben we nog uitgesproken linkse kranten, omroepen en partijen. Niet in de zin dat ze kritiek op, laat staan een alternatief voor, de status quo weten te formuleren. Of dat überhaupt nodig vinden.
Dat gezever over links en rechts is alleen maar een middel om te verklaren dat de mensen hebben gewoon geen boodschap hebben aan hen die het slechter dan dan zijzelf.
Ieder voor zich.
Ook bij de christenen! alleen vinden die dan nog dat god maar voor iedereen moet zorgen.
De solidariteit is goeddeels morsdood.
@2: de VVD liberaal? Wil je serieus die mythe in stand blijven houden?
Dit te lange betoog komt niet verder dan “GroenLinks en D66, geloven niet in de ‘tweedeling’ en zijn liberaal geworden. Alleen de SP is durft zich links en sociaaldemocratisch te noemen”
Of die eigen SP duiding terecht is, blijft onbesproken, evenals de ontwikkeling van deze partij, vooral als ze mag meebesturen.
Heel dunnetjes voor “het echte verraad van links”
@2: Als je ook maar iets wist over wat liberalisme inhoudt, zou je de VVD niet liberaal noemen.
Ik vind de VVD fwiw gewoon liberaal. Los van alle lofzangen over liberalisme is het gewoon een slechte koopmansideologie.
@10 Volgens mij is ‘echt’ liberalisme juist een bevrijdende ideologie, waarin iedereen vrij is het leven naar behoeven in te vullen en alles uit het leven te halen, terwijl de slechte koopmansversie juist een knechtende visie is waarin ‘loonslaaf’ een vrij letterlijke betekenis krijgt.
De hamvraag is of ‘echt’ liberalisme verwerkelijkt kan worden in tegenstelling tot de koopmansversie.
Liberalisme is wel ontstaan als koopmansideologie, maar als tegenwicht voor de monarchie en aristocratie – daarom klinken klassiek liberalen in onze moderne oren af en toe als linkse radicalen.
Sommige radicale liberalen uit de hoek van (maar niet inclusief) James Mill gingen het geïnspireerd door David Ricardo’s (versie van de) arbeidswaardetheorie echter ook opnemen voor de loonarbeider; de liberalen die daar niet erg in meegingen (inclusief James Mill) gingen zich vervolgens ook dáár tegen verzetten en sindsdien kent het liberalisme ook een wat ‘reactionaire’ (of conservatieve) tendens.
In hoeverre die conservatieve tak (uit die liberale stam) vandaag (inderdaad, de dag) nog ‘liberaal’ te noemen is uiteraard nog maar de vraag. Want waar de koopmannen zich met hun liberalisme aanvankelijk tegen afzetten, de monarchie en de aristocratie, bestaan niet meer. Althans niet zoals die in 17de, 18de of zelfs de 19de eeuw nog bestonden. Tegenwoordig zijn het juist de koopmannen zelf die een aristocratie (plutocratie) hebben gevormd.
Het hangt uiteraard van je definitie van ‘liberalisme’ af in hoeverre dat kan. Volgens een principiële definitie zou je liberalisme een emancipatiefilosofie kunnen noemen die zich tegen (met name aangeboren) privilege richt; volgens een cliëntelistische definitie zou het een ideologie zijn die de belangen van de koopmannenklasse behartigt, wat vandaag (wederom, de dag) dus juist neerkomt op het beschermen van (met name aangeboren) privilege.
In die cliëntelistische definitie is de VVD liberaal, in die principiële definitie (uiteraard) niet.
Een sociale partij die WEL met macht om kan gaan, dat zou iets moois zijn.
Links en rechts zijn afgeleiden van het midden. Zo bezien is het dus nonsens om te praten over links dat niet meer zou bestaan of naar rechts is geschoven.
Gaan we een werkelijke analyse doen, dan is het niet voldoende om tegen een definitie van links, die gebaseerd is op verhoudingen uit de jaren zestig, nu te concluderen, dat links naar rechts is geschoven.
Volgens mijn theorie is dat precies andersom. Mensen stemmen links / sociaal als het slecht gaat en mensen elkaar nodig hebben, en stemmen rechts als het goed gaat. Dat is ook logisch ook. Mensen met veel geld stemmen eerder rechts dan links. Mensen hebben het gewoon veel beter gekregen dan vroeger, hebben meer te verliezen en lijken dus rechtser geworden te zijn. Links lijkt daardoor aan haar eigen succes ten onder te gaan. Willen we gaan kijken of links of rechts groter of kleiner zijn geworden, dan moeten we naar de verhoudingen kijken en niet gaan vergelijken met een ander tijdperk. En in die verhoudingen wordt het voor rechts steeds moeilijker om een regering zonder linkse deelname te creëren. Het accent verschuift dus nog steeds naar links, en links lijkt veel minder radicaal, maar dat komt doordat heel veel wensen al gerealiseerd zijn. De laatste 2 decennia twijfel ik ook wel eens hoor, als de PvdA mee werkt aan rechtse regeringen, en ik verwijt hen vooral na de laatste 2 verkiezingen daar veel te snel mee ingestemd te hebben, maar zo lang dat leidt tot het verdwijnen van de rechts conservatieve christelijke partijen, die ons jarenlang hebben weten te verkopen, dat ze in het midden stonden, zal dat in de toekomst de keuze alleen maar duidelijker maken. Dan zullen mensen op partijen als D66 gaan stemmen om een middenstem te geven, terwijl D66 altijd tot links is gerekend. En dat vind ik al een hele vooruitgang ten opzicht van de conservatief christelijke dominantie, waar we veel te lang onder gezucht hebben.
@1: zo te zien ben je een beetje bang van me.
@14
Of andersom, natuurlijk: het midden is dat wat tussen links en rechts in ligt. Links doet minder moeite om een extremum te zijn en daarmee verschuift het hele spectrum naar rechts.
@9:
Er is altijd al een verschil geweest tussen de oudliberalen en nieuwliberalen geweest.
De oudere generatie liberalen, die hun doelen veelal behaald hebben, gaan dan rustig achterover leunen en proberen hun winsten zo goed mogelijk te consolideren. De nieuwe generatie liberalen wil juist nog meer veranderingen en verjagen de oude garde en voeren hun ding door, waarop zij weer oudliberalen worden en hetzelfde doen als de voorgaande generatie. Zo werd zelfs Thorbecke uitgemaakt door de jongere generatie liberalen als ‘conservatief’. Natuurlijk was hij dat niet echt.
Maar goed, die tweedeling hebben de liberalen altijd al gehad sinds ten minste de 19e eeuw. In de vroege twintigste eeuw had je eerst de (nieuwliberale) VDB en de (oudliberale) Liberale Unie. Na de oorlog nam D66 grotendeels de plek in van de VDB en de VVD die van de Liberale Unie, alhoewel de jongere generatie VVD’ers ook wel altijd gematigde nieuwliberalen geweest. De huidige lichting JOVD’ers schijnt weer Rutte voor te behoudend uit te maken, een beetje wat Thorbecke ook verweten is.
Maar ja, er is dus niet zoiets als ‘het’ liberalisme. Toch past de VVD wel binnen de liberale traditie, en niet echt bij het socialisme of conservatisme.
@11 Volgens mij is ‘echt’ liberalisme juist een bevrijdende ideologie, waarin iedereen vrij is het leven naar behoeven in te vullen en alles uit het leven te halen[..]
[..] als je je het kan veroorloven. Voor de rest is het een verstikkende paternalistische ideologie.
Natuurlijk is links op haar retour als je blijft vasthouden aan een ouderwetse definitie. De basis achter links bestaat nog steeds, maar is geevolueerd en sommige varianten zie je zelfs in de PVV weer opduiken (hun economische standpunten). Rechts is minder veranderd omdat rechts per definitie conservatief is.
Dat er nog maar weinig mensen met Marxistische leuze staan te demonstreren wil niet zeggen dat progressief gedachtegoed niet meer bestaat, het is gewoon veranderd, heeft lessen geleerd, zich toegespitst op meer actuele onderwerpen, etc…
@18: Stond het socialisme niet ook bekend om z’n paternalisme?
@19:
Hoho. Hun economische verkiezingsbeloftes. Niet hun economische standpunten. :)
@20:
Alle politiek is per definitie paternalistisch. Het idee van wetten is zelfs paternalistisch.
Een beetje net als de PvdA, dus ;)
Links/rechts, het hele democratische principe is aan erosie onderhevig!
De fut is er uit, spreekt niet meer aan, heeft een krachteloos imago gekregen, louter geklets over het herverdelen van geld, veel meer is het onderhand niet.
’Europa’ als democratisch misbaksel, vage visies op een schimmige toekomst, en ook hier gaat het nu vnml over het herverdelen van centjes aangejaagd door een rammelende Euro.
Zelfs kapitalisme is niet meer wat het geweest is zoals China laat zien met z’n centraal geleide kapitalisme.
De roep om de ‘sterke man’ is weer helemaal terug van nooit weggeweest.
De sterke roep om theocratische regimes in Islamitische landen, waar ‘democratie’ nu alleen tot onrust en corruptie leidde.
Je hoort nu ook uit verschillende hoeken de hoop dat Assad de touwtjes weer in handen krijgt om de rust weer te doen weerkeren in Syrie, waar democratische principes op dit moment meer kwaad dan goed zullen doen.
De Universele Rechten van de Mens worden gezien als de blank/westerse opvattingen over mensenrechten die even op post-kolonialistische wijze worden opgedrongen aan de rest van de wereld, getuige bv de Islamitische Rechten van de Mens en de Chinese opvattingen daaromtrend.
Dit stuk zette mij flink aan het denken:
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6277/Paul-Brill/article/detail/3609299/2014/03/08/De-bloei-van-democratie-is-gestokt-in-de-21ste-eeuw.dhtml
En deed mij terugdenken aan colleges over Hannah Ahrend en hasr politieke opvattingen.
Waar 1 ding voor mij uitsprong, dat politiek bij haar bij uitstek NIET over geld gaat, dat soort zaken horen thuis in het huishouden, niet in het politieke.
En vooral in Nederland is dat (beetje gechargeerd) bijkans het enige waar men zich mee bezig houdt, in Ahrends visie wordt er in Nederland dus geen politiek meer bedreven.
Er is geen politiek verraad qua links/rechts, er wordt vrijwel helemaal geen politiek meer bedreven, iets wat men dus deels onbewust aanvoelt, het gevoel dat het geen donder meer uitmaakt wat je stemt, datvmen geen idee heeft waar ‘de politiek’ mee bezig is, waar ze toe dient, in EU verband al helemaal.
Afijn, tijd om me weer eens in te lezen in Ahrendts The Human Condition
@23:
Waar heb je het in hemelsnaam over?
@23: leuke link naar Paul Bril. Een van de redenen waarom het zo slecht gaat met de democratisering zou wel eens de economie kunnen zijn. Daar gaat het de laatste jaren niet zo goed mee door de diepe crisis waarin Europa en de VS zijn verwikkeld. China is een uitzondering maar ook daar loopt men nu tegen grenzen aan. Een andere reden waarom het met name in de boog die hij trekt zo slecht gaat is de verandering van het klimaat. Veel conflicten hebben hun basis daar in. Zie b.v. hier en hier en hier
@14: Interessante reactie. De begrippen links en rechts zijn relatief stel je, en daarom mag je links van nu niet vergelijken met links van toen.
Ik moet daar nog wat meer over nadenken. Maar een paar observaties heb ik wel:
Links en rechts in de politiek zijn geen ruimtelijke begrippen maar staan wel degelijk voor een verschillende opvatting over politiek. Het gaat daarbij om gelijkheid. Links streeft naar meer gelijkheid, rechts wil de bestaande verdeling behouden. (terzijde: het is dus niet: ‘links is voor gelijkheid/rechts is voor vrijheid’ – dat veronderstelt dat links vrijheid zou inruilen voor gelijkheid zoals in het communisme. Dat is onzin. Gelijkheid is juist een voorwaarde voor vrijheid).
Ik ben het echt oneens met je als stelt dat ‘het accent verschuift […] naar links”. Dat is niet wat ik zie. De tijden van Keerpunt 72, of FDR zijn echt voorbij.
En tenslotte: ik ben het niet zo eens met wat Schafer hier stelt. Die theorie veronderstelt dat links een soort van ‘luxe politiek’ is. Als het goed gaat is er geld voor leuke dingen voor links, maar als het economisch tegenzit even niet.
Misschien denken mensen dat wel – maar dat is de schuld van links zelf. Links denkt het namelijk ook van zichzelf en staat vooraan als het gaat om te bewijzen dat ze goed met de centjes om kunnen gaan. Drees en Kok zijn helden als het gaat om linkse zuinigheid. Het is die houding waarmee links zichzelf in de vingers snijdt.
Geld over de balk smijten is jouw advies?
@27: Dat is wat conservatieven doen. Nee dus.
@26: ´Dat is onzin. Gelijkheid is juist een voorwaarde voor vrijheid).´
Zeer onjuist. Gelijkheid en Vrijheid staan op gespannen voet met elkaar.
En nu vallen mij de woorden van Lord-Baron Acton († 1902) in: ‘De mooiste kans, ooit de wereld gegeven, werd vergooid doordat de hartstocht voor de gelijkheid de hoop op vrijheid ijdel maakte’, geciteerd bij F. Hayek, pag. 122. Hierbij sluit zich de jurist E.M. Storme aan.
In zijn bekroonde universitaire lezing over gelijkheid en recht in 2004 merkt hij op: ‘In naam van dat gelijkheidsbeginsel worden echte grondrechten zoals de vrijheid van meningsuiting afgeschaft.’
Er is nog iets anders:
De ongelijkheid in de wereld en dus ook in Nederland is groot. De rijken worden rijker, de zaken zijn en worden geprivatiseerd met alle gevolgen van dien. We hebben al eeuwen een onbetrouwbare overheid, de vangnetten worden nu doorgeknipt want het geld moet naar de elite en wat dat betreft zijn we in bijna twee eeuwen niets opgeschoten.
Een sociale partij zou moeten worden opgericht want die bestaat niet meer. De SP is net zo ´n rommeltje als de PVDA als het op (lokale) macht aankomt. De partijen voldoen niet meer lijkt het wel.
En nu?
Helaas afwachten tot meer armoede, corruptie en dictatuur.
Op een gegeven moment, het zou zo maar kunnen, worden al die partijen letterlijk afgeschoten, de armoede is nog niet groot genoeg maar als die er is dan gaat er echt wat gebeuren, wereldwijd.
En de verraders zijn de eerste die aan de beurt zijn, is bekend vanuit de geschiedenis, en dan wordt er een week iets moois opgebouwd en daarna is het weer het bekende machtsspelletje en zijn we weer terug bij af.
En nu?
Misschien dat gelul volledig negeren en in je eigen buurt iets proberen te doen?
Gaat niet lukken waarschijnlijk want ook daar hangt een verdienmodel aan.
En dan?
Misschien eens gewoon die rotzooi vermijden en gewoon je leven lijden, proberen, als het kan, de staat zo veel mogelijk schade te berokkenen zoals zij ook met het volk doen.
De staat is je grootste vijand ( naar mijn vader die uit Auschwitz kwam en die mij zo vaak met roofvoorbeelden netjes heeft opgevoed).
De sociaal democratie en alle andere politieke partijen zijn een slangen- en rattennest en maak je geen illusies, het gaat bij hen ook alleen maar om geld en macht.
Kots.
Het opportunisme van de PvdA is niet nieuw. Het dateert van de oprichting in 1946 toen de heren “socialisten” alleen naar rechts (KVP) keken en links (communisten en andere antifascisten) in de kou lieten staan. Dat is sindsdien niet veranderd.
De gelijkschakeling van D66 en GL (op basis van een bron uit de tijd van Halsema) lijkt mij niet juist. D66 is een liberale middenpartij met een sociaaleconomisch program dat niet veel afwijkt van de VVD. GL heeft andere plannen voor de economie vanwege de noodzaak voor radicale veranderingen op het gebied van energie, klimaat, voedselvoorziening, etc. GL kan in het streven om de uitbuiting van de aarde ter wille van kortetermijnbelangen te stoppen zeker geen liberale partij genoemd worden, ook al zijn er overeenkomsten op niet-materiële onderwerpen met D66.
@31: Ik kan me nog goed de interviews herinneren die ik zag op TV (helaas geen link dus) van jonge leden van D66 en GL die verklaarden dat beide partijen erg veel op elkaar leken. Het progressief liberalisme waarmee D66 adverteert is zeker ook heel populair geweest in GL. Nu hoor ik er ook niet meer veel over, dus in die zin heb je wel gelijk: met het vertrek van Halsema en Sap is het overgewaaid.
GL heeft een totaal andere geschiedenis dan D66 maar de vijver waarin ze vissen is de zelfde.
@14:
Natuurlijk joh, als de aard van het beestje verandert is dat niet erg. Zolang je de definitie maar meeverandert kun je je geliefde etiket van links behouden. Want zo werkt dat.
@26:
Nee, de maatschappij is veranderd. Politieke opvattingen moeten daar wel in mee gaan. Er zijn ook partijen, die bijvoorbeeld de EU volledig terug willen draaien, en die gaan daarmee volledig voorbij aan de bestaande realiteit. Wil je minder EU, dan zul je in de EU mee moeten praten en niet aan de zijlijn blijven staan roepen. Datzelfde geldt in de landelijke politiek. We hebben vergaande liberaliseringen mee gemaakt en het streven naar gelijkheid zal nu vanuit die positie moeten beginnen. We hebben rechts beleid gehad omdat we rechtse regeringen hebben gehad (en het is dus een godswonder of uitzonderlijke domheid dat proteststemmers nog steeds rechts stemmen).
Dat klopt, in tegenstelling tot wat Pax zegt. Maar misschien kan het iets beter geformuleerd worden. Gelijkheid geeft minder vrijheid aan de rijken en meer vrijheid aan de armen. Er zijn meer armen, dus meer gelijkheid leidt tot meer vrijheid, maar dat geldt niet voor iedereen.
@33: ja inderdaad, zo werkt dat. Behalve voor dogmatici.
@35:
Voor een elastiekje is iedereen stroef. Maar je rekkelijkheid lijkt op wensdenken. Zo komt het in ieder geval wel over. Als je meer feiten presenteert is het serieuzer te nemen
@36: de constatering dat er geen rechtse kabinetten meer gevormd kunnen, is een feit. De constatering dat D66 de middenrol van het CDA over aan het nemen is, en dat D66 veel linkser is dan het CDA, is een feit. De constatering dat de PvdA geen vrij radicaal linkse ideeën meer verkondigt ook. Op die laatste constatering is het wensdenken, dat de politiek zich naar rechts beweegt gebaseerd, maar daar wordt dan bij vergeten, dat die minder radicale PvdA ruimte op links heeft gelaten voor de SP.
Cijfers naast feiten? Dan kijk ik liever even naar rechts. 1981 (VVD + CDA): 74 zetels. 2012 (VVD + CDA + PVV): 69. En dat ondanks een toestroom van extreem rechtse kiezers, en ondanks een PVV die linkse verkiezingsbeloftes doet.
Wel heel grappig dat juist jij om feiten vraagt.
De constatering dat er geen linkse kabinetten meer gevormd kunnen, is een feit. De constatering dat de VVD hoofdrol van het CDA over aan het nemen is, en dat de VVD veel rechtser is dan het CDA, is een feit. De constatering dat de PvdA geen vrij radicaal linkse ideeën meer verkondigt ook. Op de constatering dat de politiek zich naar links beweegt gebaseerd, wordt bij vergeten, dat die minder radicale PvdA ruimte heeft overgelaten voor een minder radicale SP
Cijfers naast feiten? Dan kijk ik liever even naar links. 1977 (PVDA + D66 + klein links ): 67 zetels. 2012 (D66 + PVDA + SP): 65. En dat ondanks een toestroom van extreem linkse kiezers, zie een PVV die linkse verkiezingsbeloftes doet.
Conclusie: borrelpraat. Je kijkt naar een momentje en verbindt daar allerlei radicale conclusies en trends aan. Totaal ongefundeert. Waarom, dat blijft gissen.
@37: Het CDA van 1981 kun je niet volledig bij rechts voegen. Zoals je zelf zegt was het een middenpartij; er zaten toen ook bijvoorbeeld nog tegenstanders van kruisraketten in die partij, bondgenoten van een brede linkse coalitie die in 1983 en 1985 massaal tegen de regering demonstreerde.
@38 In 2012 met GL erbij 69
@38: linkse kabinetten zijn nog nooit mogelijk geweest. De VVD trekt rechtse kiezers van het CDA, terwijl het CDA kleiner wordt. Op rechts heeft de VVD altijd al de hoofdrol gespeeld. De minder (dan vroeger) radicale SP verkondigt de radicale oude PvdA standpunten en trekt nu die kiezers aan, voor wie de oude SP te radicaal was.
Dat mag je zo noemen hoor. Het is een reactie op vergelijkbare borrelpraat / wensdenken, dus wat verwacht je dan? Gelukkig doe je geen enkele poging je eigen mening met feiten te ondersteunen.
Tsja… Ik heb je al eerder gezegd, dat we gerust ook andere momentjes kunnen bekijken hoor, toen je bezwaar maakte tegen begin vorige eeuw als ijkpunt. Nu is er een heel ander punt gekozen en ben je het weer niet met de momentkeuze eens. Je maakt overal bezwaar tegen en komt zelf met helemaal niets. Veel geschreeuw maar weinig wol.
@39:
Inderdaad. En dan rekenen we CU, PvdD, e.d. nog niet eens mee. Het CU kan gezien worden als de linkse afsplitsing van het CDA. Ik ben met je eens, dat we het CDA in 1981 niet als een volledig rechtse partij moeten zien. Overwegend rechts, zou ik zeggen. Maar dan moeten we dus de CU bij links mee rekenen.
De grootste ruk naar rechts is gemaakt in de jaren 90. Toen heeft de PvdA afstand genomen van haar ideologie en is pragmatisch geworden. Ze sloot compromissen met de rechtse partijen en werkte mee aan liberalisering, privatisering en afbraak van de verzorgingsstaat. Marktwerking was de toekomst dacht men toen, de staat moet kleiner worden, enz.
D66 is helemaal een soort VVD geworden, en de VVD is heeft helemaal afstand genomen van sociale standpunten. Ik kan het niet anders zien dat het hele spectrum van de politiek naar rechts is opgeschoven: naar neoliberale standpunt, meer markt, minder staat, meer marktwerking minder bedrijfsdleven, meer invloed van bedrijfsleven op het bestuur, minder democratie.
Tellen GroenLinks, de PvdD en (misschien) de ChristenUnie niet meer mee of zijn ze rechts?
Edit: laat maar, ik zie dat iemand anders dit al heeft gezegd.
@41.
Denkt men nog steeds ,wordt aangemoedigd door Brussel. Lees bijvoorbeeld het boek over Bolkestein als eurocommissaris, hoe hij het spelletje speelde – ‘Europese mandarijnen’ van Derk-Jan Eppink (2007). Zogenaamd vrije concurrentie, afbouw staatsinvloed, maar uiteindelijk alleen winst voor de grootste bedrijven. Jan met de pet en de kleine ondernemer hebben er niets aan.
Ik hoor nog een verdwaasde minister zeggen, enkele jaren geleden, nog even wachten mensen maar op de lange termijn komt alles goed. Het zijn kinderziekten.
Daarin zit een verraad van links, zo graag meeregeren dat ze maar naar de poppen dansen van het grootkapitaal.
Hoe links is rechts? Het gene dat links heeft opgebouwd is uitgebreid onder rechtse regering, onze verzorgingsstaat is nog nooit zo groot geweest als nu.
Dan snap jij de Zweedse politiek niet. Zweden kent geen conservatieve partijen, het begrip “partijen” heeft in Zweden een andere lading. Zweden is een staat geregeerd door velen, die allemaal dezelfde ideologie kennen en onderling verweven zijn, een beetje zoals Frankrijk maar dan veel radicaler en ideologischer. De partijen zijn daar onderdeel van, zelfs het groot kapitaal (Zweedse miljardairs bezitten een groter gedeelte van het BNP dan Amerikaanse miljardairs) is links.
@12.
Zeer rake typering. Liberalisme is een ideologie vanuit de koopmansgeest. Neo-liberalisme dat de mens als homo economicus reduceert (producent/consument) is een logisch vervolg.
@45
Dat is marxisme.
Ding, ding, ding!
Douze points voor Thalmann.
Bovendien, de eerste die zichzelf neoliberaal noemt moet ik nog tegenkomen. ‘Neoliberalisme’ is een scheldwoord dat aan de linkerzijde gebruikt wordt, maar wat het precies inhoudt weet niemand.
@47.
Nooit gehoord van de Chicago School en het ordo-liberalisme? Dat zullen wel marxisten geweest zijn, is het niet.
@47: http://nl.wikipedia.org/wiki/Neoliberalisme
@47, de meeste klootzakken noemen zichzelf geen klootzak, en de meeste oplichters kondigen zich ook niet als zodanig aan. Maar ga ervan uit dat hier op Sargasso de term ‘neoliberalisme’ slaat op de wens om sociale voorzieningen, vangnetten, checks en balances kapot te maken onder het mom van ‘vrije markt’, zelfs al is het overduidelijk dat de markt niet vrij maar juist heel erg gesloten wordt door de vorming van gigantische machtsblokken. Mensen met te weinig startmiddelen vallen buiten de boot en het kapitaal verplaatst zich naar een steeds kleiner groepje uitzonderlijk gefortuneerden en machtigen, terwijl andere mensen bij hun geboorte al zo’n achterstand hebben dat er van een gelijk speelveld geen sprake is. En inderdaad: dat zeggen ze er zelf nooit bij. Daarom moeten anderen dat doen. (‘Benoemen’ is helemaal hip tegenwoordig!)
@49:
Je bron zegt het.
Dat was en is ook niet een geheel. Er zitten nog best flinke verschillen tussen bijvoorbeeld een Hayek en een Rothbard. Maar neoliberalisme is dus het streven naar het verminderen van overheidsuitgaven en regulaties? Als je dat voorstaat ben je dus een ‘neoliberaal’? Hoe verschilt dit van het liberalisme van een John Stuart Mill of een Adam Smith? Vragen, vragen.
@51
Niet per se, dit is vooral het praatje dat ze erover verkopen. In de praktijk blijkt dat men heel specifiek is in welke overheidsuitgaven er geschrapt zouden moeten worden (sociale zekerheid, publieke voorzieningen) en welke niet (defensie, repressieapparaat.) Idem met de regelgeving: het gaat niet om algemene deregulatie, maar zeer specifieke deregulatie voor bedrijven en sectoren.
Ze staan dan ook niet zelden maatregelen voor die de overheidsuitgaven helemaal niet beperken en de regeldruk in het geheel niet verminderen.
Wat wel heel consequent vermindert is de bescherming van de positie van individuele burgers tov grote bedrijven.
Het neoliberalisme verschilt als dag en nacht van die standpunten. Het oorspronkelijke liberalisme van Mill was er juist eerder op gericht om gelijke kansen in de maatschappij te bevorderen: wat mensen met die kansen deden was dan aan hen, maar ze zouden dan beginnen op een min of meer gelijk speelveld.
De realiteit van het neoliberalisme kan daar niet verder vandaan zijn.
https://decorrespondent.nl/411/het-lege-liberalisme-van-mark-rutte-co/24726293889-0b1c0e2a
http://de.wikipedia.org/wiki/Ordoliberalismus
@49 & @50
Die link op wikipedia zegt het zelf al: de term wordt vooral negatief gebruikt als scheldkannonade en is meerdere keren van betekenis veranderd. Het is net zo strak gedefnieerd als het woord “smeerlap” (merk op dat ook niemand zichzelf een smeerlap noemt).
Als neoliberalisme strak gedefinieerd was en eenduidig gebruikt werd dan werd het wel voorzichtiger gebruikt. Nu wordt het in het rond gestrooid om iedereen die ook maar iets wil veranderen aan de verzorgingsstaat zoals die er in de jaren ’70 was (en waarvan toen al duidelijk was dat die later aangepast zou moeten worden) uit te maken voor iets dat heel harteloos en gewoon evil klinkt.
Een betere wereld begint bij jezelf: dus als jij vindt dat neoliberalisme betekent dat iemand verregaande en permanente afbraak van de verzorgingsstaat nastreeft (en ook nog eens met de expliciete wens de sociale mobiliteit te verkleinen) gebruik het dan ook alleen maar voor mensen die dat nastreven en niet voor iedereen die beperkte middelen efficienter probeert in te zetten oid. (of dacht je echt dat men bij D66 of GL wegloopt met Ayn Rand ofzo?)
@54.
Dooddoener.
@55:
Dooddoener.
Dooddoener, omdat neo-liberalisme is een verzamelnaam met verschillende vertakkingen zoals het ordo-liberalisme in Duitsland of de Chicago School en daar zie je weer invloed van Ayn Rand, al hoewel dat schromelijk wordt overdreven.
Het neo-liberalisme is een neostijl liberalisme voortgekomen uit de jaren ’30 vorige eeuw die terug wilde naar het 19e eeuwse liberalisme, want zo dachten zij, in de Duitsland was de verzorgingsstaat te ver doorgevoerd, en in de VS was Roosevelt in hun ogen ook al fout bezig geweest.
Het ordoliberalisme wat nog een sociale component heeft is gelijk na WO II ingevoerd in de bondsrepubliek. Dat kan je zien aan bijvoorbeeld de SPD die in Bad Godesberg al hun marxistische programmapunten eruit hebben gegooid. En anders de denkbeelden van de toenmalige minister Ludwig Erhard die het economisch-financieel stelsel uitdacht.
Mensen worden volgens mij niet rechts of links geboren (zo heb ik begrepen).
Het leven voltrekt zich namelijk anders dan welke ideologie graag zou willen en in die zin is politiek ook een soort religie, geloof er maar in en dan komt alles goed.
De partijen willen alleen maar meevreten in de macht en het volk kan de pot op.
Links en rechts?
Fuck them
@47: Nee, dat is niet waar. De term neoliberalisme stamt uit de jaren 20 en is in de 38 op het eerste ‘neoliberale’ congres (het Colloque Walter Lippmann in Parijs) aangenomen als naam van de beweging die het toen zwaarbeschadigde liberalisme wilde redden (De Grote Depressie was het resultaat van doorgeschoten liberalisme).
De grote neoliberale denker Milton Friedman himself heeft het gebruikt in een titel van een artikel van zijn hand in de jaren 50 om uiteen te zetten wat de bedoeling er van was: Neoliberalism and its prospects.
De demonisering van het neoliberalisme was mede een gevolg van het in de steek laten ervan door de bedenkers ervan: niemand wilde zich nog zo noemen.
Men is gestopt zichzelf neoliberaal te noemen omdat de reden ervoor, de beschadiging van de term liberalisme (het debacle van de Grote Depressie) geleidelijk aan weer in vergetelheid raakte. Men duidde zichzelf vanaf eind jaren 50 zich weer liever als liberaal aan – een gevestigde politieke stroming met grote namen als Adam Smith en JS Mill. Daarom is de VVD een liberale partij en geen neoliberale partij. En zeg nu zelf, liberaal betekent vrijheid. Vrijheid is de vlag waaronder rechts haar politieke strijd voert en het wapen waarmee men links bestrijdt. Links staat immers – volgens de liberalen dan – voor communisme, paternalisme en onvrijheid. Anti-liberaal dus.
@58, mensen worden in elk geval geboren als afhankelijke zuigelingen die een sociale omgeving nodig hebben. In eerste instantie zijn hun behoeften egocentrisch, maar ze zijn vanaf heeeeel jong toch wel erg gericht op de sociaal gedrag. Dus daar valt wel iets over te vinden.
@42:
Ik zie het niet zitten om alle partijen te moeten indelen in links of rechts, dat lokt eindeloze discussies uit zonder conclusie. De verdeling werkt namelijk niet meer zoals dat eens was.
Maar mijn punt blijft dat Pedro onzin uitkraamt. Nederland wordt links, maar het politieke speelveld is wel naar rechts geschroven. En met die nieuwe doelpalen bladiebla. Vul maar in. Het is onlogisch en niet te ondersteunen met feiten, zoals hij zelf al aantoont.
@61: gelukkig zijn er andere mensen die wel serieus op mijn reacties in gaan, en die wel snappen wat ik op schrijf. Ook Thalmann en conservatief, die het ook vaak oneens met mij zijn, snappen het beter dan jij. Maar goed, die 2 proberen ook altijd al meer dan jij om met argumenten te komen. Met hen is uiteindelijk wel discussie mogelijk. Bij jou draait het alleen maar om persoonlijke sympathie of antipathie. Fitties, daar leef je van.
En om op je heel kleine stukje inhoud in te gaan:
Dat heb je helemaal verkeerd begrepen, als dat een weergave van jou uit van mijn mening is. Ik noemde Thalmann al. Die maakte al een terechte constatering: “Het gene dat links heeft opgebouwd is uitgebreid onder rechtse regering, onze verzorgingsstaat is nog nooit zo groot geweest als nu”. Er is inderdaad al enorm veel opgebouwd, mede door links. Veel van die ideeën zijn inmiddels ook al door rechts omarmd. Het politieke speelveld is helemaal niet naar rechts opgeschoven, als we de trend bekijken. Er zijn mogelijk wel enkele kabinetsperiodes, dat iets meer rechtse politiek gevoerd werd, maar een enkele kabinetsperiode is geen trend. En wanneer we binnen het politieke speelveld kijken, is al aangetoond, dat we ten opzichte van begin vorige eeuw, maar ook ten opzichte van bijvoorbeeld 1980 de trend heel langzaam naar links wijst.
Nu is het jouw beurt weer om je zinnetje te herhalen, nietes te roepen (dat is wel je sterkste argument tot nu toe), en een paar ad hominems te verzinnen. Veel plezier ermee.
Maar het grappigste aan deze reactie van je vind ik eigenlijk wel, dat je in essentie dezelfde mening opschrijft als die ik al heb verkondigd: “De verdeling werkt namelijk niet meer zoals dat eens was”. Dat is het allereerste argument waar ik mee aan kwam dragen, op basis waarvan ik concludeerde, dat niet beweerd kan worden, dat het politieke speelveld naar rechts verschuift (“dan is het niet voldoende om tegen een definitie van links, die gebaseerd is op verhoudingen uit de jaren zestig, nu te concluderen, dat links naar rechts is geschoven”). Je poging om in een goed blaadje te komen bij conservatief, die je in #42 ook al terecht wees voor een domme opmerking, heeft zo een averechts effect.