Vrijheid en frisdrank

Burgermeester Michael Bloomberg van New York kreeg iedereen, zelfs Jon Stewart, over zich heen toen hij onlangs met het plan kwam om bekers frisdrank groter dan 16 ounce (≈0,5 liter) te gaan verbieden in restaurants, bioscopen, stadions en deli’s. Het schijnt dat een kwart(!) van de New Yorkers echt obees is. Vooral de arme, laag opgeleide, oudere bewoner van the Bronx of Brooklyn is er slecht aan toe. En frisdranken van 20 ounce (met omgerekend zeventien suikerklontjes) of meer zijn daar deels verantwoordelijk voor. Maar het plan werd meteen ‘geframed’ als ‘De Verloochening van Amerika’s Oerprincipes’ en vooral ook als ‘De Aanval op de Vrijheid’. Helaas.

Bloomberg zelf verdedigde zijn plan door te zeggen dat ook met een verbod iedereen nog steeds de vrijheid heeft om zich met suiker geweld aan te doen. Een panel van economen denkt dat een ‘soda ban’ daarom ook geen zin heeft – Amerikanen komen op wat voor manier dan ook toch wel aan hun calorieën.

Maar het is de vraag of Amerikanen die vrijheid echt hebben, en daarmee of ze die ook ooit echt hebben gehad. Keuzes worden bepaald door de opties die je worden voorgeschoteld. James Surowiecki van The New Yorker wijst terecht op de ‘default bias’ die we als consument hebben: we ‘kiezen’ vaak voor de ‘standaard’-optie die ons gepresenteerd wordt. En wat we ‘willen’ wordt bepaald door wat en hoe er wordt aangeboden.

Surowiecki haalt het bekende voorbeeld aan waarbij wetenschappers ergens een kom met M&M’s hebben neergezet, met een schepje en een bordje ‘Eat Your Fill’, om te kijken wat er zou gebeuren als ze de grootte van het schepje zouden veranderen. Wat bleek? Hoe groter het schepje, hoe groter de portie die mensen namen. Mensen passen hun behoefte aan aan de portiegrootte, en slaan niet aan het doseren met halve of meerdere schepjes. Ook de relatieve portiegroottes die worden aangeboden doen ertoe. Een halve liter cola lijkt een stuk kleiner als het de kleinste optie is.

En iedereen weet hoe, zeker in Amerika, de grootte van de porties de afgelopen decennia is toegenomen. Een normale cola was nog 7 ounce in de jaren ’50, en ook de hamburgers en portie frietjes werden drie keer zo groot. Het staat gewoon vast dat mensen, en zeker ook kinderen, daardoor ook meer zijn gaan eten en drinken – en zijn ze daarmee ook echt vrijer dan in de jaren ’50?

En dan zwijgen we nog maar over de verslavende werking van fastfood in het algemeen, of over het fenomeen dat een lichaam zich minder makkelijk kan verzetten tegen de calorieën die via frisdrank binnenkomen – minder dan bij vast voedsel.

Echte vrijheid en fastfood hebben niet zoveel met elkaar te maken. De enige vrijheid die in het geding is, zoals Michael Jacobson van the Center for Science in the Public Interest, terecht zei, is “the freedom to sell supersized junk”.

Foto: divabetio