Een bijdrage van Studium Generale Utrecht over de lezing Een tijd voor Empahtie van Frans de Waal. Het recht, de economie en de politieke wetenschappen volgen vaak de uitspraak van Thomas Hobbes: de mens is de mens een wolf. Professor Frans de Waal toont met zijn onderzoek aan dat dit geen recht doet aan de diepgaande sociale aard van mensen én dieren. De cynische blik op de egocentrische mens wordt vaak toegeschreven aan Charles Darwin en zijn evolutietheorie – ideeën die invloedrijke biologen nog steeds uitdragen. Darwin geloofde echter dat er tussen dierlijke sociale instincten en de menselijke moraal een continuïteit bestaat. De moderne psychologie en neurowetenschappen ondersteunen deze benadering van morele emoties. Als beschaving te maken heeft met gemeenschapszin en een hoogstaande morele orde, dan ligt die in onze natuur. En de menselijke natuur staat niet op zichzelf, maar is verbonden met de rest van de natuurlijke wereld. Prof. Frans de Waal, bekend van het boek Een tijd voor empathie, laat zien dat empathie in de natuur voorkomt bij heel veel diersoorten, inclusief de mens.
David Harvey is een hoogleraar sociologie en nog een echte marxist. In een lezing van 40 minuten legt hij uit waarom het kapitalisme zijn eigen crises veroorzaakt, aan de hand van de huizenbubbel en schuldenbubbel. En daar is ook nog een heel goed te begrijpen animatie van gemaakt. Eerst een animatie, daaronder een lezing.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Door E.O. Wilson weten we dat mieren erg bijzondere wezens zijn: dom op individueel niveau, maar ogenschijnlijk slim in het collectief. Hieronder vertelt ‘mierendeskundoloog’ Deborah Gordon (Stanford University) over hoe mieren eigenlijk weten wat ze moeten doen.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Gelovige mensen zeggen vaak dat wetenschap leuk en aardig is, maar ook koud en kil. Wetenschap zou zich niet moeten uitspreken over moraliteit, dat domein ligt buiten zijn bereik. Onzin, zegt Sam Harris in onderstaande lezing.
Robert Sapolsky, biologieprofessor aan Stanford University, vertelt in dit korte fragment (hier de lange versie) dat apen en mensen de meeste dopamine produceren in anticipatie op een plezierig moment, dan op het moment van het plezier zelf. De mens onderscheidt zich echter van primaten doordat hij de dopamineniveau’s veel langer hoog kan houden.
In deze mooie korte documentaire wordt helder uitgelegd hoe groot het universum is en hoe we dat weten.
Er is wat overlap met de aflevering van vorige week over Peter Singer, maar dit uitgebreide interview – nooit uitgezonden – is zeker de moeite waard om te kijken, al was het maar omdat Richard Dawkins hier de vragen stelt en zowaar in de verdediging wordt gedrukt.
Globaliseringsdeskundige Saskia Sassen (Columbia University) onderzoekt in deze lezing of de wereld terugkeert naar het fenomeen stadstaten. Gezien de groeiende rol van steden, lijkt het daar soms op. Niet waar, zegt Sassen. Ja, de rol van de stad verandert, maar steden worden steeds meer open naar de wereld toe.
Helaas niet te embedden: hier is de lezing wel te zien.
Volgens bioethicus Peter Singer is eten nog onvoldoende een ethisch discussie-onderwerp. Ten onrechte.
Dan Ariely spreekt over irrationeel gedrag en toegegeven, hij weet het te brengen.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.