In 2007 hoorde ik voor het eerst het woord 'parallelle samenleving' tijdens een debat bij het Goethe Instituut, een wereldwijd actieve organisatie die de Duitse taal en cultuur promoot. Het debat ging eerst over 'Turken' en plotseling over de islam, maar dat is een patroon van integratiedebatten. Het Goethe Instituut deed ook aan 'zelfsegregatie' op basis van de definitie van de sprekers, maar dat besef was afwezig onder de aanwezigen. Vermoedelijk onderzoekt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het Goethe Instituut niet op haar cocon- en capsulefunctie. Het neologisme 'parallelgesellschaften' (parallelle samenlevingen) is afkomstig uit het Duits en werd in 1996 voor het eerst gebruikt door Wilhelm Heitmeyer om de segregatie van Turkse migranten te beschrijven. Het woord heeft sterke connotaties met een andere Duitse metafoor: de 'Staat-im-Staate' (de staat in de staat), een verwijzing naar de gettovorming onder de joodse gemeenschap en een gangbare term tot het einde van het naziregime. De besmeurde politieke lading van het begrip Staat-im-Staate heeft geleid tot het neologisme van ‘parallelle samenleving’ om daarmee andere en nieuwe categorieën in de Duitse maatschappij te duiden. Het woord ging daarna op reis in Europa en bezocht ook Nederland.
Zo blijkt uit nieuw internationaal onderzoek:
In wijken met veel allochtonen krijgen autochtonen de neiging zich terug te trekken en nemen vooroordelen toe. Toch zijn het niet de blanke gezinnen in witte buitenwijken die toleranter zijn ten opzichte van nieuwkomers, maar juist de mensen die in gemengde wijken wonen.
Maar wat is precies een ‘gemengde wijk’?
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Aansluitend op Sargasso’s themablog over hedendaags racisme kijken we naar racisme in de kunst.
Hedendaags racisme heeft natuurlijk een lange geschiedenis. In 2008 was in de Nieuwe Kerk te Amsterdam de tentoonstelling ‘Black is Beautiful, Rubens tot Dumas’ te zien. Bedoeld om een “beeld te geven van zevenhonderd jaar positieve kijk van kunstenaars en opdrachtgevers op de kleurling als de koning, de slaaf, de page, de dienstknecht enz.” Gastconservator Esther Schreuder schreef: “De zwarte mens is echt niet alléén als een exotisch object afgebeeld. Is deze opzet geslaagd?”
Haar catalogus is on line te lezen en geeft een uitstekend overzicht van “de kleurling” in kunst door de eeuwen heen. Opzet geslaagd? Als overzicht zeker, dat impliciet aantoont dat hedendaags racisme zijn wortels heeft in een koloniaal verleden. Jammer van de term kleurling. Wat was er te zien?
Een voorbeeld van de “nobele wilde”. Een term waarmee in de 18e en 19e eeuw gesuggereerd werd dat de ‘natuurmens’ wellicht de meest zuivere mens was. Positieve discriminatie avant-la-lettre?
Albert Eckhout – Afrikaanse man, 1641.
Veel later vind je de verheerlijking van “exotische” culturen terug bij Cobra, een groep kunstenaars die zich naar een Afrikaanse slang hebben vernoemd en Afrikaanse elementen in hun werk gebruikten.
OPINIE - Verblind door euroscepticisme bekritiseert filosoof Sebastien Valkenburg een voorbeeldstatuut voor de bestrijding van racisme, antisemitisme en vreemdelingenhaat.
Valkenburg maakt zich in de weekendbijlage van Trouw deze week kwaad over ‘Brusselse tolerantie’ die ons de mond zou kunnen snoeren. Hij verwijst daarbij naar een document dat onlangs is aangeboden aan het Europese Parlement door de European Council on Tolerance and Reconciliation, een particuliere organisatie die in 2008 is opgericht door Aleksander Kwasniewski,voormalig president van Polen en Moshe Kantor, president van het Europese Joodse Congres ter bestrijding van racisme, antisemitisme en vreemdelingenhaat.
Het document is bedoeld als een statuut ter bevordering van tolerantie in Europa. Het geeft ook gedetailleerde richtlijnen voor de handhaving en de strafrechtelijke vervolging van discriminatie van allerlei groepen, van haat zaaien en andere manifestaties van intolerantie. Zo staat er dat jongeren die veroordeeld worden wegens haat zaaien een rehabilitatieprogramma moeten volgen om hen een cultuur van tolerantie bij te brengen. De ruime definities van groepen, van belediging en hate crimes en het idee van een onafhankelijk Nationaal Monitoringsinstituut dat de tolerantie moet bewaken geven een tendens aan die niet zonder risico’s is voor de vrijheid van meningsuiting.
Waar Valkenburg terecht bezwaar tegen maakt is het begrip van tolerantie dat aan dit document ten grondslag ligt. Tolerantie gaat over het toelaten van iets ondanks de bezwaren die je ertegen hebt. Zoals in de aan Voltaire toegeschreven uitspraak: ‘Ik verafschuw wat u zegt maar ik zal het recht om dat te zeggen met mijn leven verdedigen.’ In het door Valkenburg gewraakte stuk is tolerantie echter meer een opdracht om anderen fatsoenlijk, met respect te behandelen. En dat kan betekenen afzien van bepaalde uitingen. Hier wordt het begrip dus volledig omgedraaid: van de “ontvanger” van een onwelgevallige uiting die deze ondanks zijn bezwaren laat gaan naar de “zender” die moet worden bewogen fatsoen en respect te tonen.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
In 2012 eisten De Vereniging van Afrikanen in Zweden het aftreden van de Zweeds minister van cultuur. Ze had een stuk taart gesneden uit ‘Baby Cake’ van Makode Linde, die er vrouwenbesnijdenis mee wilde aanklagen. De Vereniging van Afrikanen vond het puur racisme. In dit filmpje legt Makode Linde uit hoe hij het allemaal ziet. In deze opname zie je de minister van Cultuur aan de “taart”.
Filmpje bij Kunt op Zondag | Racisme, van zondag 3 november 2013.
OPINIE - Wat zijn de spelregels van de stad? Daarover debatteert een panel in De Balie in Amsterdam vanavond. Bart Voorzanger hoopt van harte dat er iets zinnigs uitkomt. Maar dat lukt alleen als die spelregels iedereen even veel ruimte geven, en daar lijken niet alle panelleden voor.
Een van de deelnemers aan het panel is Maja Mischke, die haar bijdrage alvast samenvat in The Post Online:
Dus: wil je in Amsterdam wonen waar mannen, vrouwen, homo’s en hetero’s vrij en gelijk zijn aan elkaar? Van harte welkom! Of wil je je eigen culturele/religieuze stokpaardjes berijden, zelfs als die een bedreiging vormen voor de vrijheid in de stad? Dan is Staphorst e.o. waarschijnlijk een geschiktere leefomgeving voor je. Doeidedoeidoei!
Voordien heeft ze duidelijk gemaakt dat het Amsterdam waar ze ooit ging wonen een vrije stad was waar alles kon, en dat dat intussen flink veranderd is:
Zoenende mannen, hand in hand lopende mannen: het kan niet meer in Amsterdam. Vrouwen en meisjes krijgen niet alleen commentaar op wat ze wel of niet aanhebben: ze worden uitgescholden voor hoer en zelfs letterlijk lastig gevallen. Steeds meer Amsterdammers vinden het nodig om hun religieuze overtuiging pontificaal aan de buitenwereld te tonen: hoofddoeken, baarden, boerka’s en djellaba’s. In plaats van een ontwikkeling richting het vrije individu dat in verbondenheid samenleeft met anderen, zijn er steeds meer tendensen waarneembaar richting groepsdenken en zelfs de parallelle samenleving. Segregatie is in sommige wijken van onze stad een realiteit.
OPINIE - Toen ik uit Irak naar Nederland kwam, noemde ik mezelf atheïst. Ik geloofde vanaf mijn pubertijd namelijk in geen enkele God meer. Hoe meer mijn ouders en vrienden probeerden mij wel te laten geloven, hoe verder ik van hun geloof afdreef. En hoe vaker werd geroepen dat Allah groter was, des te kleiner hij voor mij werd.
Geen God dus voor mij, maar met gelovigen heb ik meestal geen probleem. Ik vind het prima dat mensen steun vinden bij hun God en ik vind het prachtig wanneer mensen geïnspireerd door hun godsdienst anderen helpen. Gelovigen verliezen echter mijn respect wanneer ze zo overtuigd beginnen te raken van hun eigen gelijk, dat ze dat aan anderen gaan opleggen.
Toen ik net in Nederland woonde, genoot ik van de vrijheid waarmee over geloofszaken kon worden gediscussieerd. Ik had open discussies met Nederlandse vrienden, woonde debatten bij van seculiere Marokkaanse en Turkse organisaties en debatteerde in vrijheid met moslims.
Sinds een jaar of tien is dat anders. Moslims, maar zeker ook autochtonen veronderstellen meer dan in het verleden dat ik moslim ben en zijn me veel vaker als moslim gaan aanspreken. Ze vragen me over mijn geloof en mijn geloofsbeleving, ze vragen me afstand te nemen van islamitische terroristen, ze spreken me aan met ‘jullie moslims’, ze laten me weten dat ik een woestijngeloof aanhang, dat ik achterlijk ben en een geitenneuker. Ze vragen me of ik de sharia in Nederland wil invoeren, of mijn vrouw besneden is, wat ik van homo’s of moslimbroeders vind en als ik solliciteer, krijg ik de vraag of ik vrouwen wel een hand geef. Ook mijn kinderen, in Nederland geboren en met een autochtone moeder, krijgen heel vaak vragen over een geloof dat niet het hunne is.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
De Deense kunstenares Firoozeh Bazrafkan werd veroordeel wegens racisme.l. In een Deense krant schreef ze in 2011 er van overtuigd te zijn ‘dat moslim mannen over de hele wereld hun dochters verkrachten, misbruiken en vermoorden’. Omdat ze hiermee alle islamistische mannen op één hoop gooide, oordeelde de rechter dat hier sprake was van racisme.
Ook al heeft Denemarken een inmiddels roemruchte traditie als het gaat om vermeende beledigingen van een religieuze stroming, het weerhoudt Bazrafkan niet de situatie in Iran aanhoudend te bekritiseren. ‘Zo vier ik de Iraanse islamitsiche revolutie’, zegt ze met dit filmpje.
De Australische kunstenaar Gordon Bennett heeft er bezwaar tegen alleen als spreekbuis voor de Aboriginals gezien te worden. Dat doet geen recht aan zijn identiteit, waar wat Schots en Engels bloed in zit, zo stel hij. Wel verwerkt hij Aboriginal elementen in zijn werk.
Filmpje bij Kunst op Zondag | Racisme, van zondag 3 november 2013.
Verwant aan Cobra was dichter en beeldend kunstenaar Lucebert. In “Er is een grote norse neger in mij neergedaald” verwijst hij naar het besef dat hedendaags racisme nog veel met vroegere slavernij te maken heeft. Het gedicht is door Ramsey Nasr in dit filmpje verbeeld (uit de serie Dichter draagt voor).
Filmpje bij Kunst op Zondag | Racisme, van zondag 3 november 20013.