Seksisme. migratie, basisinkomen, democratie en referenda. In de serie “Tegen de stroom in” spreken wetenschappers, experts en opiniemakers over oude zorgen en nieuwe oplossingen. Wanneer zijn die succesvol? Welke rol speelt geld en neoliberaal denken daarin? En verliest elke stroming uiteindelijk aan kracht en relevantie? Vandaag: Het garanderen van een vrije, veilige online samenleving is een taak van de overheid. Maar moet dat leiden tot een overgecontroleerde samenleving met brave volgzame burgers?
Wie is de baas op het web? Directeur van het Rathenau instituut Melanie Peters en privacy-expert Xander Bouwman over de rol van overheden, bedrijven en burgers.
“Privacy online gaat al lang niet meer over je foto op het internet”, stelt directeur van het Rathenau Insituut dr. ir. Melanie Peters. “Het gaat om al jouw gedrag op internet en de verzameling van die data. Het gaat niet om jou, maar om je profiel. Als dader, risicokind of nieuwsconsument.” Het vraagstuk rondom digitalisering is dan ook breder dan privacy vs. veiligheid. Onze rechtsstaat, democratie en menselijke waardigheid staan op het spel. Hoe autonoom kan je nog denken, wanneer algoritmes het nieuws bepalen dat je te zien krijgt? Hoe vrij ben je nog wanneer de politie voordat je ook maar iets hebt gedaan, je op basis van een dataprofiel al in de gaten houdt?’ Privacy-expert Xander Bouwman maakt zich zorgen over onze internetvrijheid. Gaan we toe naar een overgecontroleerde samenleving met brave volgzame burgers?
Fundamentele waarden
Peters: “We doen alsof digitalisering ons overkomt, maar het gaat erom dat we zelf keuzes maken om onze waarden te beschermen.” Op dit moment zijn overheid en bedrijfsleven niet voldoende toegerust om onze fundamentele rechten te borgen, stelt het Rathenau Instituut in een recent rapport. Digitalisering brengt ethische en maatschappelijke vraagstukken met zich mee. Nieuwe rechten zijn nodig volgens Peters. Bijvoorbeeld het recht om niet gemeten te worden. Digitale gezondheidsapps zijn handig, maar moeten geen voorwaarde zijn voor het afsluiten van een zorgverzekering. Robots kunnen een uitkomst zijn in de zorg, maar wat als je luier verschoond moet worden en de robot zegt ‘nee’? Om de menselijke waardigheid te garanderen, moet het een recht blijven om een mens, bijvoorbeeld een verpleegkundige, te laten beslissen of je bepaalde zorg nodig hebt of niet. Naast het maken van nieuwe wetten moeten we denken over hoe we bestaande wetten van toepassing maken op de digitale wereld. Het briefgeheim stelt veilig dat de postbode je brieven niet mag openen, maar wat als je baas meeleest met je mail? Om dit te waarborgen moet de grondwet gewijzigd worden, waardoor ook internetverkeer onder het briefgeheim valt. Peters: “Ik ben niet voor een minister van digitale zaken, er moet juist serieuze aandacht komen voor de digitale wereld op alle terreinen, in alle ministeries.”