Voorbij het Jetten-effect – De verborgen ontwikkelingen

In de nasleep van de Tweede Kamerverkiezingen leggen de internationale media de nadruk op het zetelverlies van de PVV (“forse klap voor radicaal rechts”), terwijl de nationale pers vooral ingaat op de verrassende overwinning van D66 (het zogenoemde “Jetten-effect”). Beide frames dreigen echter twee belangrijkere ontwikkelingen te verhullen. De eerste is de verdere consolidatie van uiterst rechts. De PVV verloor weliswaar 11 zetels, maar dat verlies werd gecompenseerd door aanzienlijke winst voor de extreemrechtse variant Forum voor Democratie (FVD) (van drie naar zeven zetels) en haar wat ‘gematigdere’ afsplitsing JA21 (van één naar negen zetels). Gezamenlijk behaalden PVV, FVD en JA21 41 zetels – één meer dan in 2023. Tel je daar BBB en SGP bij op, dan vertegenwoordigen de partijen aan de rechterflank ongeveer een derde van het parlement. Sinds 2021 vormt dit uiterst rechtse blok een vast onderdeel van het Nederlandse politieke landschap. Binnen dit blok zien we zowel groeiende concurrentie onderling – met als gevolg radicalisering én normalisering – als verdere versplintering, een trend die in het hele politieke landschap zichtbaar is. De tweede belangrijke ontwikkeling is de toenemende versnippering van het politieke landschap. Geen enkele partij behaalde bij deze verkiezingen meer dan 17% van de stemmen; in de Nederlandse parlementaire geschiedenis is de grootste partij nog nooit zo klein geweest. Dit heeft ingrijpende consequenties voor de kabinetsformatie. Die formatie wordt hoe dan ook een enorme uitdaging. Vorige maand waarschuwden Tom van der Meer en ik in NRC voor het risico van een zogenoemd ‘katerkabinet’, dat te maken kan krijgen met drie problemen: de puinhoop van het kabinet-Schoof (lees: jarenlang uitgestelde problemen), verstoorde politieke en bestuurlijke verhoudingen, en een bonte coalitie die elkaar alleen vindt in de omarming van democratie, rechtsstaat en goed bestuur, maar verder geen duidelijke koers weet uit te zetten. Zo’n katerkabinet loopt het risico dat de nieuwe coalitie electoraal wordt afgestraft – en dan dreigt uiterst rechts haar opmars onverminderd door te zetten. Deze column verscheen eerder in de Hofvijver, een uitgave van het Montesquieu Instituut. Léonie de Jonge is universitair docent Europese politiek en maatschappij aan de Rijksuniversiteit Groningen en onderzoeker bij het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP)

Door: Foto: "Rob Jetten D66" by Roel Wijnants is licensed under CC BY-NC 2.0
Foto: Stempotlood Verkiezingen 2021 - Gebruik op Sargasso met toestemming. (c) Sidney Smeets

De ongewisse flirt van Rob Jetten

, door

Rob Jetten lijkt de laatste tijd steeds meer te flirten met rechts. Wie luistert, hoort het schuiven. Hij benadrukt dat de keuze in de politiek “niet zozeer over rechts of links” gaat. Dat klinkt als de openingszin van iemand die alvast een uitweg zoekt voordat de avond goed en wel begonnen is. D66, ooit het geweten van het ‘redelijke midden’, maakt zich op voor weer een ronde ideologische Tinder: swipen naar wie de macht heeft, niet per se naar wie de principes deelt.

De partij lijkt te leven van ambiguïteit. D66 is een kameleon die in elke coalitie van kleur verandert. In een kabinet met linkse partijen verdedigen ze de rechtsstaat en het klimaat. In een kabinet met rechts dereguleren ze de markt en praten ze over “persoonlijke verantwoordelijkheid”. Dat is niet ideologische lenigheid, dat is strategische vloeibaarheid: alles om in de regering te mogen zitten.

Zo bezien is het logisch dat Jetten de afgelopen tijd opvallend vaak tegen rechts-conservatieve thema’s aanschurkt. Hij flirt met patriottisme, spreekt over “een sterk Nederland” op een toon die een PVV’er of VVD’er niet zou misstaan, en laat de deur open voor samenwerking met partijen op de radicale rechterflank. Tegelijk probeert de partij links-progressief Nederland ook te paaien.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Quote du Jour

Quote du Jour | Kwik Kwek en Kwak

, door

Een paar jaar geleden is van alle studenten de studiebeurs afgepakt met de expliciete belofte dat het vrijkomende geld geïnvesteerd zou worden in het onderwijs. Dat de studiefinanciering van de geschiedenisstudent wordt gebruikt om de opleiding van de werktuigbouwkundestudent te verbeteren was er niet bijgezegd. Sommige dingen lijken zo vanzelfsprekend dat je ze niet expliciet hoeft af te spreken maar met Haagse logica is alles mogelijk.

Uitstekende column in de Volkskrant, door hoogleraar statistiek Casper Albers. In Duckstadmetafoor, omdat dit (met dank aan Rob Jetten) zo hoort in deze discussie over de herverdeling van onderwijsmiddelen.

Foto: Schermopname Tweede Kamer Debat Gemist 4 juni 2024 hoofdelijke stemming

Populisme: je kan gif niet terugclaimen

, door

Je hoort het de laatste tijd vaker, progressieve of linkse partijen willen het populisme “terugclaimen”, alsof het een marketinglabel is dat je met een nieuwe verpakking plots onschadelijk maakt. Rob Jetten van D66 speelde een paar dagen geleden ook met het idee. Hij vindt populisme niet per se “een vies woord”, maar dat van Wilders wel “doorgeslagen”. Het is het witwassen van de term, alsof populisme een instrument is dat je verantwoord kan inzetten. Maar populisme is niet neutraal, het is een manier van politiek bedrijven die haaks staat op een volwassen democratie. Het claimt namens “het volk” te spreken, reduceert politieke tegenstellingen tot een strijd tussen “wij” en “zij”, en zet wantrouwen in als munitie. Dat is geen stijlkeuze, dat is een machtsstrategie.

Het fundament van een democratie is pluralisme. Meerdere belangen, meerdere perspectieven, meerdere waarheden die naast elkaar mogen bestaan. Populisme verwerpt dat. Het doet alsof er één homogeen volk bestaat, met één wil, en dat alleen de ‘echte vertegenwoordiger’ die wil begrijpt. Daarmee wordt elke oppositie niet gewoon andersdenkenden, maar vijanden van het volk. Een democratie kan veel hebben, maar niet de systematische ondermijning van tegengeluid. Zodra “het volk” een heilig begrip wordt, worden de democratische spelregels omgezet in een religieuze doctrine.

Foto: blackpictures (cc)

Politiek taalgebruik

, door

OPINIE - ‘We zullen iets verarmen’ zei premier Rutte vrijdag. ‘Het kabinet kan de gevolgen van de snelle prijsstijgingen niet voor iedereen verzachten.’ Niet voor iedereen, dat kan ik me voorstellen. Maar dat ‘we’ stoort me. Het stond zaterdag ook weer in een paginagrote advertentie van de Rijksoverheid waarin ‘we’ worden geadviseerd om de thermostaat op 19 graden zetten. Om energie te besparen en minder afhankelijk te zijn van het Russische gas moeten ‘we de knop om zetten‘.

Wat me stoort in dat ‘we’ is het wegpoetsen van de ongelijke startpositie. Dat ‘iets’ dat ‘we’ er op achteruit gaan is niet voor iedereen even zwaar. Voor Rutte en zijn collega’s betekent het weinig meer dan niets. Er zijn ook mensen voor wie het veel betekent. Ondanks de schamele compensatie voor een kleine groep via de gemeenten zal het er weer op neer komen dat de zwakste schouders de zwaarste lasten gaan betalen. Zoals dat al het geval is bij de belastingheffing: de allerrijkste huishoudens in Nederland betalen gemiddeld veel minder belasting dan andere huishoudens, volgens een onderzoek van het CBS. Lagere inkomens betalen relatief juist meer belasting. En die algemene belastingverlagende maatregelen die nu genomen worden vanwege de exorbitante prijsstijgingen (benzine als eerste, gas en elektra pas in de zomer) komen in veel grotere mate ten goede aan midden- en hogere inkomens (en het bedrijfsleven) dan aan de laagstbetaalden die het meest moeten beknibbelen. De snelheid van deze maatregelen staat overigens ook nog in groot contrast met de eindeloos voortkabbelende toeslagenaffaire. ‘Het is zo acuut, het kan. Nood breekt wet’, zei staatssecretaris van Financiën Marnix Van Rij over belastingverlaging. ‘Acuut’ en ‘nood’ zijn woorden die in de afwikkeling van de toeslagenaffaire niet voorkomen. Trouwens ook niet in de crisis bij de opvang van asielzoekers in Ter Apel. En vele andere gevallen van tekortschietend beleid voor minderheidsgroepen.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Quote du Jour

Quote du Jour | Gelijke kans voor iedereen

, door

D66 en de studentenbond willen af van de selectie van masterstudenten. Geen cijferlijst, motivatiebrief, interview en referenties. Voor een gelijke kans voor iedereen die de master wil doen waar zijn of haar ❤ ligt.

Fractievoorzitter Rob Jetten meldde vol trots dat hij iedereen een kans wil bieden op een master-diploma. Hij vergeet er alleen bij te vermelden dat de politiek het universitair onderwijs via aantallen diploma’s en studietijd min of meer dwingt om op rendement te sturen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.