'We zullen iets verarmen' zei premier Rutte vrijdag. 'Het kabinet kan de gevolgen van de snelle prijsstijgingen niet voor iedereen verzachten.' Niet voor iedereen, dat kan ik me voorstellen. Maar dat 'we' stoort me. Het stond zaterdag ook weer in een paginagrote advertentie van de Rijksoverheid waarin 'we' worden geadviseerd om de thermostaat op 19 graden zetten. Om energie te besparen en minder afhankelijk te zijn van het Russische gas moeten 'we de knop om zetten'.
Wat me stoort in dat 'we' is het wegpoetsen van de ongelijke startpositie. Dat 'iets' dat 'we' er op achteruit gaan is niet voor iedereen even zwaar. Voor Rutte en zijn collega's betekent het weinig meer dan niets. Er zijn ook mensen voor wie het veel betekent. Ondanks de schamele compensatie voor een kleine groep via de gemeenten zal het er weer op neer komen dat de zwakste schouders de zwaarste lasten gaan betalen. Zoals dat al het geval is bij de belastingheffing: de allerrijkste huishoudens in Nederland betalen gemiddeld veel minder belasting dan andere huishoudens, volgens een onderzoek van het CBS. Lagere inkomens betalen relatief juist meer belasting. En die algemene belastingverlagende maatregelen die nu genomen worden vanwege de exorbitante prijsstijgingen (benzine als eerste, gas en elektra pas in de zomer) komen in veel grotere mate ten goede aan midden- en hogere inkomens (en het bedrijfsleven) dan aan de laagstbetaalden die het meest moeten beknibbelen. De snelheid van deze maatregelen staat overigens ook nog in groot contrast met de eindeloos voortkabbelende toeslagenaffaire. 'Het is zo acuut, het kan. Nood breekt wet', zei staatssecretaris van Financiën Marnix Van Rij over belastingverlaging. 'Acuut' en 'nood' zijn woorden die in de afwikkeling van de toeslagenaffaire niet voorkomen. Trouwens ook niet in de crisis bij de opvang van asielzoekers in Ter Apel. En vele andere gevallen van tekortschietend beleid voor minderheidsgroepen.
Dat 'we' de knop moeten omzetten om energie te besparen en minder afhankelijk te zijn van Poetin begrijp ik. Maar - en dat is mijn tweede punt - begrijpt de regering ook dat bij 'ons' de scepsis groeit als we lezen dat de regering niet in staat is het grote geld van Russische oligarchen dat door Nederland stroomt aan te pakken? Terwijl de regering, die ons aanspreekt op onze verantwoordelijkheid inzake de klimaatopwarming, ook machteloos blijft toezien dat een van de grootste CO2 uitstoters, de kolencentrale Onyx op de Maasvlakte toch niet dicht gaat? Ze hadden vriendelijk gevraagd aan de eigenaar, het Amerikaanse bedrijf Riverstone, om de boel te sluiten zodat voldaan kan worden aan het Urgenda-vonnis, maar het bedrijf wacht een lucratiever deal af. 'We' moeten allemaal onze bijdrage leveren, maar er zijn uitzonderingen die dat niet hoeven (en die dan ook nog voordelen genieten zoals een fors lagere energiebelasting of een gunstige tax ruling). Begrijpt de regering niet dat je moeilijk oprecht een beroep kan doen op individuele huishoudens als de bijdrage van het bedrijfsleven onzeker is, zoals minister Jetten van Klimaat gisteren in Buitenhof moest toegeven?
Samen tegen corona: daarbij kan ik me nog wel voorstellen dat we allemaal in gelijke mate moeten bijdragen aan maatregelen zoals afstand houden en handen wassen. Al vallen er ook in dit verband nog wel de nodige kanttekeningen te maken. Maar verder zou ik onze politici dringend willen verzoeken om dat verdoezelende 'het is een zaak van ons allen' achterwege te laten en duidelijk man en paard te noemen. Wie lijdt het meest onder de prijsstijgingen? Wie moet wat doen tegen de klimaatopwarming, tegen welke prijs en vooral waarom? En wat doet de regering zelf? Wie neemt de regie? Dat 'we' mogen ze dan bewaren voor de zin: we stappen op.
