Waarom Mark Rutte altijd lacht.
, door
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Trek je minder aan van anderen en wees prosociaal
, door
Stel, je zit rustig op je trein te wachten op Utrecht Centraal. Er komt een rennende student op je af die zijn trein moet halen. Net als hij jou wil passeren ritst zijn tas open en vallen er allemaal pennen over het perron. Wat doe je? Een gastbijdrage van Studium Generale Utrecht.
Sta je op en help je de student met het oprapen van de pennen zodat hij toch nog zijn trein kan halen? Of blijf je zitten en laat je de gehaaste student zelf alles bij elkaar sprokkelen? In de meeste gevallen blijft men gewoon zitten. Niemand anders staat op, dus waarom zou jij dat wel doen? Er is hier sprake van een zogenaamde bystander situation: er gebeurt iets en de omstanders kijken toe zonder hulp te bieden.
Het is een van de vele voorbeelden die prof. dr. Kees van den Bos noemde tijdens zijn lunchlezing in de serie Geloof, hoop en liefde, over zijn psychologisch onderzoek naar sociaal gedrag. Dit onderzoek, dat hij uitvoerde met vele collega’s, spitst zich toe op goed gedrag en ongeremdheid. Zijn algemene conclusie: ongeremd gedrag leidt ertoe dat we het goede doen.
Van den Bos vroeg in een enquête aan zijn proefpersonen om een herinnering op te halen waarbij zij ongeremd gedrag vertoonden. (Wanneer voelde jij je ongeremd en hoe voelde dat toen?) Bijvoorbeeld tijdens de eerste ontmoeting met je schoonmoeder of bij het stellen van een kritische vraag aan een hoogleraar. Het ging om situaties waarbij je je minder van de rest aantrekt en je je eigen plan hebt gevolgd. Na het invullen van de vragenlijst gebeurde er iets in de omgeving van de proefpersonen; er deed zich een bystander situation voor. Wat bleek: mensen die herinnerd waren aan hun eerdere ongeremde gedrag stelden zich behulpzamer op dan de mensen die in dezelfde enquête herinnerd waren aan een ‘gewone’ dagelijkse ervaring. Vertaald naar het voorbeeld van de rennende student: ongeremde mensen zullen sneller geneigd zijn om te helpen met het oprapen van de pennen dan de controlegroep. Ook raapten zij gemiddeld méér pennen op dan de geremde mensen.
Foto:
copyright ok. Gecheckt 07-11-2022
Hitchcock’s onverklaarbaar goede film
, door
Alfred Hitchcocks The Birds is een slechte film. De verhaallijn is mager, er zit nagenoeg geen plot in en alle personages zijn flat characters. ‘En toch heeft de film een verpletterende indruk op mij gemaakt’, aldus sociaal wetenschapper Jaap Bos. Hoe kan dat? The Birds is de grootvader van de horrorfilm, maar eng is hij niet. Er zitten vierhonderd special effects in de film, maar vergeleken met nu doen die wat lachwekkend aan. Waar zit de kracht van de film volgens hem dan in?
Het verhaal in The Birds is vrij bondig samen te vatten. Melanie Daniels, een mooie, rijke dame, heeft een oogje op Mitch Brenner, een advocaat. Ze komen elkaar tegen in een vogelspeciaalzaak en Melanie besluit Mitch op te zoeken in het rustige dorpje waar hij elk weekend heengaat. Mitch logeert daar bij zijn moeder en zusje. Al gauw blijkt de liefde tweezijdig. Tijdens Melanies verblijf in het dorpje vindt er een toenemend aantal incidenten plaats waarbij vogels mensen aanvallen, met name kinderen. De vogels worden steeds agressiever en vallen in steeds grotere groepen mensen aan. Aan het einde van de film beheersen de vogels het hele dorp. Mitch, zijn zusje, moeder en Melanie ontvluchten als laatsten de tirannie van de vogels. Gehavend na een lange strijd tegen de beesten, rijden de vier aan het einde van de film het dorp uit.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Conservatieven zijn luie denkers
, door
Foto:
copyright ok. Gecheckt 28-02-2022
Zijn wij ons brein (11)?
, door
‘Net zoals een zin niet meer is dan een reeks inktstrepen, zo is ook een gedachte niet meer dan een verzameling hersenprocessen, maar je mist wel het essentiële van het verschijnsel als je een zin enkel beschouwt als een reeks inktstrepen en een gedachte enkel als een verzameling hersenprocessen.’ Dit was de les die dr. Menno Lievers ons meegaf in de kerstvakantie. Volgens Lievers is het bestaan van het begrip vrije wil niet afhankelijk van de mogelijkheid een kwabbetje in de hersenen te lokaliseren.
Vandaag is neurowetenschapper prof. dr. Marian Joëls aan het woord. Zij doet onderzoek naar de invloed van stress op de hersenen. Zoals veel mensen uit ervaring weten, kan stress zorgen voor behoorlijk wat lichamelijk ongemak en wordt het veroorzaakt door omgevingsfactoren. Hoe denkt Joëls over de verhouding tussen lichaam en geest?
Niet meer dan genen en omgeving
‘Als bioloog zie ik geen reden om te denken dat er meer is dan de genen en de omgeving die in interactie bepalen hoe onze hersenen worden aangelegd en hoe ze reageren op wat we meemaken. Ik denk wel dat er een inherente toevalsfactor kan zijn in hoe processen verlopen, waardoor het nog niet simpel is te voorspellen hoe alles precies wordt aangelegd en werkt. Maar naar mijn idee kunnen de hersenen en hun werking als een natuurwetenschappelijk proces begrepen worden, al kunnen we dat nu bij lange na nog niet.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Wissen van angst kan samenleving helpen
, door
Professor Merel Kindt ontdekte een methode om nare herinneringen van angstreacties te ontdoen. Een nieuwe aflevering in de serie Intieme Technologie van het Rathenau Instituut.
Uruzgan-veteraan Richard Paats heeft in Afghanistan vreselijke ervaringen opgedaan, onder meer met bermbommen. Terug in Nederland breekt hem nog steeds het angstzweet uit als er naast hem een auto stopt voor een verkeerslicht. Paats angst was functioneel in Afghanistan, maar verhindert een gewoon leven in Nederland.
Mensen als Paats kunnen wij mogelijk een behandeling bieden die zijn ongegronde en verlammende angsten verminderen. Ik denk dat deze behandeling verlichtend kan zijn voor bijvoorbeeld politie-agenten, brandweermensen en slachtoffers van criminaliteit. Niet alleen kunnen we hun leed verzachten, wij kunnen ook voorkomen dat deze mensen arbeidsongeschikt worden. De maatschappij heeft er dus ook baat bij.
In ons lab hebben we aangetoond dat angsten te wissen zijn. Dat deden we door gezonde mensen eerst een angst aan te leren, bijvoorbeeld door een onschuldig plaatje van een spin consequent te laten volgen door een pijnprikkel die vervelend genoeg is om een angstreactie uit te lokken. Na een tijdje roept het plaatje zelf al angst op, dus zonder dat we de proefpersonen pijn hoeven te doen. Dit is angstconditionering. Het idee is dat getraumatiseerde mensen ook een relatie hebben gelegd tussen een situatie (‘een auto die stilstaat naast de jouwe’) en een heftige gebeurtenis (‘de automobilist blaast zichzelf op’).
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Foto:
copyright ok. Gecheckt 02-03-2022
Waarom politici soms feiten ontkennen
, door
Wetenschappelijke kennis mag dan onderhevig zijn aan inflatie, toch komt het soms voor dat onderzoekers onderwerp worden van politieke strijd. De vraag is hoe onderzoekers daarmee om moeten gaan. Op dit moment zijn het vooral de niet-deskundigen die uitmaken wat de ‘waarheid’ is: beleidsmakers en het brede publiek, zegt Sjoerd Karsten, bijzonder hoogleraar Beleid en Organisatie van het Beroepsonderwijs aan de UvA.
Stelt u zich eens voor: u heeft zojuist van een specialist gehoord dat uw ziekte niet te genezen valt. Hoe groot is de kans dat u voor een ‘second opinion’ gaat naar een andere specialist? Hoe groot is de kans dat u (eventueel na het tweede oordeel) gaat ‘shoppen’ in het alternatieve circuit? Nu echter het geval, dat u bij de eerste specialist te horen heeft gekregen, dat alles in orde is. Gaat u dan nog te rade bij een andere specialist? Waarschijnlijk niet. Met andere woorden, er moeten verschillende doktoren aan te pas komen om een overtuigend bewijs te leveren als er iets mis is, maar een enkele volstaat om overtuigd van te zijn van een blijde boodschap.
Een soortgelijk gevoel overkwam mij het afgelopen jaar als beleidsonderzoeker. Samen met mijn collega Henk Blok van het Kohnstamm Instituut leverden we vorig najaar een rapport af over het thuisonderwijs in Nederland; of liever gezegd hoe het kinderen vergaat met een vrijstelling van de leerplicht vanwege richtingbezwaar, zoals dat in het officiële jargon heet. Het gaat om ongeveer driehonderd kinderen.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Zijn wij ons brein (2)?
, door
Vandaag reageert hoogleraar Neurologie Jan van Gijn op de vraag of wij ons brein zijn. Hij is na prof. dr. Willem Koops de tweede in deze kettingreactie over lichaam en geest. Koops legde Van Gijn de vraag voor: ‘Meent u dat een natuurwetenschappelijk uitgangspunt, of beter een Cartesiaans georiënteerde methodologie voor de studie van het menselijk gedrag, zich noodzakelijkerwijs dient te oriënteren op hersenstudies? Of simpeler: denkt u dat er naast de neurologie een zinvolle plaats is voor de psychologie?’
Al ons denken en handelen vloeit voort uit activiteit van zenuwcellen in de hersenen. Daar gaat Jan van Gijn van uit. Zenuwcellen zetten zuurstof en glucose om in elektrische en chemische signalen en al die signalen samen bepalen het gedrag van een individu. Maar dit betekent niet dat bestudering van de activiteit van hersenweefsels ons kan leren hoe denken en handelen tot stand komt. Dit is vooralsnog niet mogelijk omdat hersenen simpelweg te complex zijn. Het is een praktische onmogelijkheid, geen theoretische. Voor onderzoek van gedrag is psychologie onmisbaar. ‘Eenvoudige testjes kunnen neurologen zelf leren uit te voeren, maar een volledig psychologisch functieprofiel testen en interpreteren is werk voor neuropsychologen.’ Gedrag ontstaat dankzij materie, maar kan daar niet uit worden afgeleid.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.