Waarom lezen?

Waarom zou je boeken lezen? Daarover las ik dit weekeinde twee volkomen tegenovergestelde beschouwingen – een van een schrijver en een van twee populaire media psychologen. De schrijver was Christiaan Weijts in zijn column in De Groene (€) vraagt hij zich af hoe het komt dat moderne romanciers schrijven alsof het modernisme nooit heeft bestaan. Woolf, Proust, Joyce, het zijn 'onnavolgbare eilanden' gebleven, terwijl bijvoorbeeld de beeldende kunst sinds Matisse en Picasso onherroepelijk veranderd is. Hoe komt dat? Misschien, schrijft Weijts, wordt de literatuur niet werkelijk als kunstvorm gezien. Er worden sinds het kubisme nog steeds "landschappen en bloemstukken" geschilderd, maar die worden niet meer als kunst gezien. Terwijl het realisme in de roman ook na Paul van Ostayen nog steeds "op het plankje literatuur" wordt geplaatst. Maar waarom zou dat dan zo zijn? Dat vertelt Weijts niet.

We willen van nature aardig zijn

Als je het nieuws een beetje volgt en de wereld over wat langere tijd bekijkt, dan zou je tot de conclusie kunnen komen dat we een stelletje hardvochtige, vechtende en corrupte klootzakken zijn.

Greed is good. War is inevitable. Whether in political theory or popular culture, human nature is often portrayed as selfish and power hungry.

De boodschap in deze video zal je dan wellicht vreemd overkomen: “We willen van nature aardig zijn”. Psycholoog Dacher Keltner betwist de bovenstaande opvatting over de menselijke natuur en probeert een antwoord te vinden op de vraag waarom we sociale vaardigheden als empathie, mededogen en dankbaarheid hebben ontwikkeld.

We’ve all heard the phrase ‘survival of the fittest’, born from the Darwinian theory of natural selection. Keltner adds nuance to this concept by delving deeper into Darwin’s idea that sympathy is one of the strongest human instincts — sometimes stronger than self-interest.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Savio Sebastian (cc)

De God-serving bias en het halleluja-effect: wat de kerk u te bieden heeft

ACHTERGROND - Gelovigen hanteren een effectief psychologisch mechanisme om de eigen religieuze overtuigingen in stand te houden.

Om 8.15 staan ze er, en rond 17.45 ook. Met zijn tweeën, keuvelend, de handen warmend aan een beker koffie. Hordes forenzen lopen voorbij, de trap op, het station in. Niemand pakt een foldertje ‘Wat leert de Bijbel echt?’ In de paar weken dat ik nu regelmatig op station Sloterdijk kom, heb ik niemand zien praten met deze Brengers van het Woord. Hun doorzettingsvermogen fascineert me. Waarom besteden ze zoveel tijd aan verspreiding van hun boodschap (of de hoop daarop)? Wat willen ze de voorbijstromende massa vertellen?

Mogelijk heeft religie evolutionair voordeel opgeleverd, maar ik vroeg me vooral af of geloof wat te bieden aan een individu.

Een rondje Googlen levert alvast mooie beloftes op: de site van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap meldt dat ‘1200 wetenschappelijke studies’ aantonen dat religieuze mensen sneller herstellen na ziekte en minder antidepressiva nodig hebben.

Opmerkelijk is de zin: ‘Ook academische wetenschappers houden zich intussen bezig met de verhouding tussen geloof en gezondheid.’ Als academische wetenschappers pas nu geïnteresseerd zijn in deze vraag, welke wetenschappers deden die 1200 studies dan? Ik ben niet geneigd het NIK op haar woord te geloven.

Er wordt meer wonderlijks geclaimd: New Yorkse vrouwen met een onvervulde kinderwens voor wie werd gebeden, werden twee keer zo vaak zwanger als vrouwen die aan hun lot werden overgelaten. De vrouwen wisten niet dat er voor hen gebeden werd. Ik kan alleen maar hopen dat ongevraagd biddende vrouwen geen effect hebben op vrouwen zonder kinderwens…

Foto: copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

De waanzin die religie heet

OPINIE - In de tweede helft van de vorige eeuw leek religie definitief op zijn retour. Samen met Fukuyama’s ‘eind van de geschiedenis’ was ook de georganiseerde godsbelevenis een gepasseerd station. Exit de hocus pocus van wonderbaarlijke verschijningen en blinde gehoorzaamheid aan onzichtbare machten die onzinnige handelingen en rituelen vereisen om gunstig gestemd te worden.

Niets van waar. Religie is ‘hot’, alom en vooral dwingend aanwezig.

In het Midden Oosten proberen bebaarde, gemaskerde en met Kalasjnikovs zwaaiende boze mannen een heus middeleeuws kalifaat te vestigen, waar de rechten van wie niet tot de eigen groep hoort systematisch vertrapt worden en vrouwen onzichtbare, tweederangs burgers zijn.

Maar ook in de Verenigde Staten timmeren christenfundamentalisten naarstig aan de weg. Daar vinden we meer neoliberale varianten van het geloof. De religieuze component lijkt vooral ingegeven door de financiële behoeften van de predikant en de belangen van de conservatieve en ultrarijke elite. Van buiten ziet het er soms uit als Disneyland, maar die façade verbergt extreme dwingelandij en ultieme bekrompenheid. Volgelingen deinzen niet terug een abortuskliniek op de korrel te nemen, of een daar werkende arts om te leggen.

Qua intellectuele bagage hebben deze christenen net zoveel te bieden als hun islamitische tegenhangers. Alles wat er te weten valt – zo meent in ieder geval de fundamentalist – staat in enkele eeuwenoude obscure en cryptische geschriften. De schrijvers hiervan heten geïnspireerd te zijn door goddelijke influistering. Nadat deze eenmaal op papier was gezet, is het oorverdovend stil geworden. Eeuwenlang hebben wij taal noch teken vernomen. Dit weerhoudt gelovigen niet, ondanks het ontbreken van nieuwe aanwijzingen, overal de goddelijke aanwezigheid te zien.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Duopolie

Duopolie | De psychologie van het ijswater

COLUMN - De Ice Bucket Challenge (IBC) heeft in recordtijd de wereld veroverd. Voor wie het gemist heeft: in de IBC gooien mensen een emmer ijswater over zich heen en dagen anderen uit om hetzelfde te doen, om de aandacht te vestigen op de ziekte ALS. De actie groeide in korte tijd uit tot een enorme hype op sociale media waaraan ook vele beroemdheden meededen. Een dertig jaar oude versie van de IBC helpt de psychologische aantrekkingskracht van het fenomeen te verklaren.

In 1984 publiceerden de psychologen George Quattrone en Amos Tversky de resultaten van een experiment waarin deelnemers eerst een trainingssessie op een hometrainer moesten afwerken. Daarna kreeg de helft van de proefpersonen te horen dat mensen met een sterk hart na een trainingssessie een langere tolerantie hebben voor kou. De andere helft kreeg juist te horen dat een sterk hart een kortere tolerantie impliceert. De deelnemers werden gevraagd hun arm in een emmer ijswater te steken om hun hartconditie te testen. De deelnemers in de groep die dacht dat kou-tolerantie een signaal was voor een sterk hart hielden hun arm veel langer in het ijswater dan de deelnemers in de andere groep.

De ijswatertest was verzonnen, en zelfs als ze zou werken was ze slechts een diagnostische test van je hartconditie: Natuurlijk kan je de conditie van je hart niet beïnvloeden met behulp van een emmer water. De proefpersonen wilden dus blijkbaar voornamelijk zichzelf overtuigen van het feit dat ze een sterk hart hebben door de test (onbewust) te manipuleren.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Anders nog iets? | Dr. Phil is een held!

COLUMN - Met deze column ga ik waarschijnlijk een aantal mensen tegen het hoofd stoten. Ik ga het namelijk hebben over een held. Een God. Een fenomeen! En elk fenomeen heeft zijn voor- en tegenstanders. Dat is normaal. Zo ook het Amerikaans fenomeen Dr. Phil. Er zijn hele volksstammen die weglopen met Zijn helende adviezen en innemende kwaliteiten. Er zijn ook hele volksstammen die weglopen bij de eerste aanblik van deze Dr. Phil en bij het horen en zien van alle bullsh*t die deze populaire, selfmade Dr. uitkraamt. Ik hoor bij de laatste groep.

Dat deze Dr. Phil een held is, moge duidelijk zijn. Hij brengt massa’s mensen in ver- en ontroering tijdens Zijn live-consulten, die grotendeels plaatsvinden in het Amerikaanse tv-heiligdom der tv-heiligen: de Harpo studio’s van Zijn buddy for life, Oprah Winfrey.

Het is haar schuld dat we al zo’n tien jaar opgezadeld zitten met deze goedbedoelende praatwaterval, Dr. Phil. En ik heb een slecht voorgevoel. Ik vermoed dat we voorlopig nog niet van Hem af zijn. Want mocht Dr. Phil ooit niet meer weten wat Hij de hulpeloze en wanhopig om vergiffenis smekende Dr. Phil-o-fanatics moet voorliegen, dan hebben we het geluk dat men hier in Nederland een kei is in het herhaald uitzenden van kijkcijferwonderen (lees: Dr. Phil).

Ik heb Hem nooit gemogen, die Dr. Phil. Hij is niet echt. Fake. Té – “Yes, we can!” – Amerikaans. Ik kan me dan ook niet voorstellen, dat er mensen zijn die hun hele hebben en houwen op (inter)national tv gaan uiten. Een man en vrouw die ruzie maken omdat het tandpastadopje niet op de tube tandpasta zit, komen echt niet door de strenge screening van het programma.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: @Doug88888 (cc)

Uit de hand gelopen nut

ACHTERGROND - Angst voorkomt dat mensen zich in al te gevaarlijke situaties begeven. Maar soms leveren onze angsten meer problemen op dan nut. Hoe gaan psychologen daarmee om?

Veel mensen zijn bang voor spinnen, muizen of onweer. Logisch, creepy-crawly animals en blikseminslag kunnen immers gevaarlijk zijn. Angst is nuttig: het vertelt ons dat we moeten vechten of vluchten en heeft dus een duidelijke evolutionaire waarde. Soms loopt dit nut uit de hand. Dan heeft iemand grote hinder van een angst terwijl deze angst eigenlijk irrationeel is. Prof. dr. Marcel van den Hout legde in de lezingenreeks Waanzin uit wat de oorzaken zijn van angststoornissen en hoe ze te behandelen zijn.

Blootstellen

Een persoon met een fobie zal tot het uiterste gaan om het object van zijn of haar angst te vermijden. Zo blijft iemand met pleinvrees liever de hele dag thuis dan zich in de openbare ruimte te begeven. De angst houdt zichzelf daardoor in stand.

Hoe valt een angststoornis dan te genezen? Volgens Van den Hout is de meest effectieve behandeling ‘exposure-therapie’, ofwel blootstelling. Een persoon met pleinvrees merkt dan dat er geen afgrijselijke ramp gebeurt als hij een uitgestrekt plein oversteekt. Zo leert hij dat zijn angst ongegrond is.

Foto: James Cridland (cc)

Conformisme is handig beleidsinstrument

ACHTERGROND - Psychologisch en neurowetenschappelijk onderzoek laat zien hoe en waarom mensen zich laten beïnvloeden door het gedrag van anderen. Deze kennis over de werking van het brein kan helpen bij het bepalen van overheidsbeleid.

Een belangrijke rol van de overheid is om burgers ertoe te bewegen om gezonde, sociale en duurzame keuzes maken. Straffen en belonen is een veelgebruikte methode om tot zulk gedrag te motiveren. Iemand die te laat is met het invullen van z’n belastingformulier krijgt een boete en het inleveren van gloeilampen wordt beloond met een korting op spaarlampen. De dreiging van een straf of de verleiding van een korting resulteert echter niet per definitie in gedragsverandering en werkt soms zelfs averechts.1 De reden hiervoor is dat belonen of straffen de intrinsieke motivatie voor moreel gewenst gedrag doen afnemen. Dit is goed te zien in een studie in een kinderdagverblijf in Israël.2 Deze opvang besloot om ouders een boete te geven iedere keer als zij hun kind te laat ophaalden. Echter, in plaats van een vermindering van het aantal telaatkomers, leverde deze interventie een toename van het aantal kinderen op dat te laat werd opgehaald. De relatief kleine boete veranderde de intrinsieke norm van de ouders om op tijd te komen. Voor hen betekende de boete slechts dat op tijd komen eigenlijk niet zo belangrijk is: ze kunnen hun te late aankomst immers afkopen.

Slim gebruikmaken van de menselijke neiging zich te conformeren

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Marco Calabrese (cc)

Wat voor eerste indruk geef je?

ACHTERGROND - Iedereen is in staat om een rake typering van een onbekende te geven. In het Personality Lab van de Universiteit van Californië – Berkeley zijn onderzoekers nagegaan wat de waarde is van een eerste indruk. Het blijkt dat een foto al meer dan genoeg informatie geeft, als je tenminste weet waar je op moet letten.

We vormen ons direct een beeld van iemand op basis van haarkleur, kleding of opvallende gelaatstrekken. Zo weten we van Frans Bauer dat hij nog nooit een vlieg kwaad heeft gedaan. Stiekem kennen we hem dan ook een beetje van De Bauers, zijn eigen reality soap van een paar jaar geleden. Maar het dagelijks leven van Harry Piekema is nog nooit op tv geweest. Toch maakt hij een dusdanig betrouwbare indruk dat sommigen denken door een echte filiaalmanager te worden toegesproken.

Een kale schedel of juist net iets te glad gekamd haar wekken kennelijk vertrouwen. In combinatie met pretoogjes, een brede vriendelijke grijns en een zacht glooiend buikje wordt zelfs een irritante reclamespot van een bekende supermarktketen nog een beetje draaglijk. Maar zeggen deze en andere uiterlijke kenmerken ook echt iets? Is de buitenwereld gelijk op de hoogte over wat je stemt en hoe jij bent als persoon zodra ze de foto op jouw profielpagina gezien hebben?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Vorige Volgende