Kunst op Zondag | Literatuur

De Boekenweek is losgebarsten. Een goede gelegenheid om de trilogie over kunst en boeken (deel 1 over strips, deel 2 over kunstenaarsboeken) af te sluiten met de vraag of literatuur kunst is. De media wekken de indruk dat kunst en literatuur twee verwante, maar verschillende grootheden zijn. Bijna elke krant heeft wel een wekelijkse katern onder de noemer ‘Kunst & Literatuur’. Alle visuele kunstdisciplines worden op één hoop gegooid, proza en poëzie op de andere. Terwijl lezen toch ook kijken is. Uitgevers huren illustratoren, grafici, fotografen en soms ook schilders in om het boek aan de mens te brengen. Leidraad lijkt te zijn dat bij een eerste druk alleen titel en naam van de auteur op de omslag genoeg is, mits de auteur grote bekendheid geniet. Bij herdrukken, en zodra het boek in vergetelheid dreigt te raken, lijken beeldende covers echter het boek tot kunst te moeten verheffen. Zo gaat dat met klassiekers, zoals bij boeken van Harry Mulisch. Zo gaat dat ook met Nelleke Noordervliet, die dit jaar het Boekenweek-essay schreef.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De eerste woorden

Schrijvers mogen nooit vergeten dat de inleiding altijd een onderdeel van de tekst is. Misschien lijkt dit vanzelfsprekend, maar afgelopen zaterdagavond kwam ik er achter dat niet iedereen er zo over denkt. Ik was in de houtzaagmolen ‘De Ster” in Utrecht om te luisteren naar schrijvers die graag voorlezen uit eigen werk. Het concept van de ‘Vorlesebühne’ is opgepikt in Berlijn, de stad waar tientallen voorleespodia floreren. Het thema in Utrecht was dit keer: ‘De inleiding’. Ik verwachtte de mooiste zinnen, de allereerste woordenstroom die de auteur op papier had gekregen bij het schrijven van een boeiend verhaal.

Nu is de Vorlesebühne in Utrecht vooral bedoeld voor absurdistisch proza, dus dat ze een lange inleiding gingen geven op de inleidingen die daarna zouden volgen, dat had ik wel verwacht. Maar het verrassende was: er kwamen geen inleidingen, tenminste geen inleidingen zoals je die van een prozaschrijver mag verwachten. De voordrachtjes bestonden uit huishoudelijke mededelingen, terzijdes, rondvragen, samenvattingen en wat verder ter tafel komt; het hele instrumentarium uit de cursus vergadertechnieken trok aan mij voorbij. Soms dacht ik even dat er toch een inleiding werd voorgelezen, maar later bleek het een voorwoord te zijn. Een geslaagde poging was het sprookje van de sierlijke slurfjes. Een sprookje is eigenlijk één lange inleiding, een aaneenschakeling van fictieve feitelijkheden die je allemaal moet weten om de kern van het verhaal te snappen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

REALITY, the making of | pt. 02: Old Spice

realitybanner2
Aflevering 2: Old Spice

Wat voorafging: Dian is bij Mark en Travis op auditie voor een ‘multimediale realityproductie’ geweest, alwaar zij een camera rectaal kreeg ingebracht om te kijken of zij wel voldoende Cleanema heeft gedronken. Cleanema, een drankje waarmee ontlasting volledig geur- en reukloos wordt, is hoofdsponsor. De voorrondes zijn inmiddels achter de rug. Dian zit nu met haar mede-kandidaat Monica in café-restaurant Dauphine.

‘Ik had eerst helemaal niet door wat ze nu precies van me wilden. Er waren een paar vragen, een paar psychologische tests en that’s it. Wat denk jij, Dian: kip of vis?’
‘Hmm?’
‘Welk gerecht zal ik nemen?’
‘O… sorry. Ik ben afgeleid. Daar, is dat Guy zelf of een look-a-like? Ze hebben in dat geval zijn haarlijn perfect nagebootst. Ik zou het mobiele nummer van de grimeur moeten hebben als het hem niet is.’
Monica draait zich voorzichtig om. ‘Mijn god, ik zie het verschil ook niet. Hij lijkt wel veel op het typetje.’
‘Nee, hij is het echt. Hij komt hierheen.’

‘Dames.’ Guy komt aan ons tafeltje zitten en wenkt de ober. ‘Business lunch?’
‘Zoiets,’ zegt Monica. ‘Ik heb ook net auditie gedaan.’
‘Auditie?’ Guy kijkt met een mengeling van interesse en verbazing, alsof ze er niet toe in staat zou kunnen zijn. ‘En waarvoor?’
‘Een nieuw crossmediaal project, ik kan er nog niet teveel over zeggen,’ zegt Monica  ontwijkend, terwijl Guy heus wel weet waar dit over gaat. Ik neem een slokje van mijn bubbeltjeswijn.
‘Toe maar.’ Guy pulkt aan zijn manchetknoop. Hij wrijft daarna met zijn hand over zijn gladde zonnebankbruine wang, om te voelen of zijn Wilkinson goed werk heeft gedaan. Guys handen zijn perfect, alsof ze zo uit het wassenbeelden museum komen. ‘Toch niet toevallig voor Lucifer Producties?’ Hij trekt zijn wenkbrauwen hoog op.
Ik zet mijn glas neer. Ik kijk
Guy lacht naar Monica. ‘Dus het is waar? Jij bent de derde kandidaat?’
‘En hier aan tafel zit kandidaat nummer vier,’ zeg ik en kijk vrolijk naar Monica, die duidelijk minder gelukkig is met mijn opmerking.
Guy kijkt van Monica weer naar mij. ‘Dames, wat vertellen jullie me nu? Wat een toeval. Te mooi om waar te zijn. Ik loop even Dauphine binnen voor een lunch en we hebben gelijk een match.’
‘Ik zag al in de Metro aangekondigd staan dat jij mee ging doen,’ zegt Monica. ‘Van ons is nog niets zeker.’
‘Hoe het ook zij, het worden twee mannen, twee vrouwen, wedden?’ zegt Guy en bestelt bij de ober een wodka. ‘Netjes in balans. Daarbij heb ik Joods bloed, heeft Troy iets Surinaams en zijn jullie ook verschillend. Ik zie het wel gebeuren.’
‘Het zou te gek zijn,’ zegt Monica. ‘Maar ik wil echt voorzichtig zijn…’
‘Jullie worden het. Allebei. Wedden?’

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

REALITY, the making of | pt. 01: De cijfers van mijn lichaam

realitybanner2
Aflevering 1: De cijfers van mijn lichaam

Ik sta in het midden van de grote ruimte. Het lijkt op een laboratorium met die witte muren, luxaflex voor de ramen, meetapparatuur en felle tl-verlichting.
Achter het bureau zitten Mark en Travis in doktersuniform. Beiden hebben een laptop en een map voor zich. Travis draagt voor de gelegenheid een bril met een dik montuur. Mark en Travis kijken elkaar kort aan. Travis knikt.
Mark komt achter het bureau vandaan. Hij rijdt de grote halogeenlamp mijn kant op. Als hij ongeveer twee meter van me vandaan staat, gaat de lamp aan.
Ik voel de hitte op mijn naakte huid.
‘Dian.’ Travis’ stem galmt door de ruimte. ‘Draai je om.’
Ik doe wat me gevraagd wordt.
Als ik het gekraak van Marks latex handschoenen hoor, gaat er een rilling over mijn rug.
‘Ontspan,’ zegt Travis vaderlijk. ‘Buig voorover. Leg je handen plat op de tafel.’
Ik spreid mijn vingers en leg ze op het koude aluminium tafelblad. Ik zie mijn eigen contouren weerspiegeld in de tafel; mijn reflectie is wazig en bekrast. Ik hoor het slurpend geluid van een plastic slang in water. Twee gestrekte latexvingers duwen mijn billen opzij. Een koude gel wordt op mijn anus gesmeerd.
Dan, in één mechanische beweging, wordt de metalen katheter ingebracht. Ik had de geruchten gehoord van andere kandidaten, ik had erover gelezen op internetfora. Maar hiervan kun je vantevoren geen voorstelling maken. Ik kreun en voel dat ik moet poepen. Nog voor ik erover heb kunnen nadenken hoe vernederend dát zou zijn, zie ik het reusachtige beeld van mijn endeldarm. Geprojecteerd op de muur.
‘Ontspan,’ zegt Travis nogmaals rustig. ‘We zien nog enkele resten fecaliën. Heb je ontbeten vanochtend?’
Ik kan nauwelijks nadenken. ‘Een cracker,’ zeg ik kreunend. ‘En een Marlboro Li… auauw…’
Ik hoor Travis iets op de laptop tikken.
‘Hoelang drink je al Cleanema?’
‘Twee weken.’
‘Voor het ontbijt, de lunch en het avondeten?’
‘Jahaa…’ zeg ik enigszins geërgerd. ‘Kan dat ding eruit…’
Travis tikt nog wat in en zegt dan: ‘Ja. dank je, Dian. Mark, haal hem er maar uit.’
Als een koude, langwerpige drol verdwijnt de katheter weer. Mark ruikt aan de metalen pin. ‘Bijna geurloos,’ rapporteert hij aan zijn collega. Hij trekt zijn handschoenen uit.
‘Je mag je omdraaien,’ klinkt het door de speakers.
Ik doe weer wat me gevraagd wordt. Mijn armen heb ik nu onhandig voor mijn borsten gevouwen.
‘Armen naast je lichaam, Dian.’
Met een koude huidplooidiktemeter onderzoekt Mark mijn borsten, billen, armen, dijen, schaamlippen en vermeldt de resultaten, zoals vroeger de nieuwslezer de waterstanden op de radio opdreunde. Dan duwt hij met zijn wijsvinger op mijn venusheuvel en trekt een lijn naar beneden. Het gebeurt zo hard en plastisch, dat ik me niet eens geïntimideerd voel.
‘Beharing volledig afwezig?’ vraagt Travis – nu niet in de microfoon – voor de zekerheid aan Mark. Mark knikt. ‘Mooi. Dian, je mag je kleren weer aantrekken.’ Travis klapt zijn laptop dicht en zet zijn bril af. ‘Mondgeur slaan we over, dat geloof ik wel. Je moet je dosis van Cleanema verhogen naar 300 miligram per glas, goed? Dan is je ontlasting over twee weken volledig transparant en geurloos en kan je wat mij betreft naar de eerste voorronde komen.’
‘Echt?’ Ik voel eerst opluchting, dan een kick. ‘Ik mag dus…?’
‘Ja. Wat mij betreft wel. Judith, de marketingmedewerker van Cleanema, neemt contact met je op.’
Ik krijg een badjas aangereikt van een assistente.
‘Nog één vraag. Je zou op de kop af de 19.243.223e Nederlandse kandidaat uit de geschiedenis zijn die aan een Nederlandse mediaproductie meedoet…’
Ik onderbreek hem. ‘Zóveel?’
‘Ja, gerekend vanaf 6 november 1919, toen om acht uur ’s avonds een Friese ingenieur een muziekprogramma uitzond. alle panels, quizzen, realityshows, eenmalige radio-interviews, filemeldingen, one-hit-wonders, lokale tv-zenders en talentenjachten meegerekend. Herhalingen en internetfilmpjes niet meegerekend. Nu is mijn vraag: wat heb je ons te bieden?’
Ik stamel. ‘Ik… sta volledig tot jullie beschikking?’
‘Voor een realityproductie doe je alles?’
‘Nou, er zijn grenzen…’
‘Op dit moment woeden er over de hele wereld oorlogen. Daar gebeuren de gruwelijkste dingen. Het zijn handelingen van mensen die zich daar van tevoren geen voorstelling van hadden kunnen maken. Hoe denk je daarover?’
‘Ik weet niet…’ Ik kijk Travis vragend aan en zoek naar woorden. ‘Ik kijk niet zo vaak het Journaal…’
Travis glimlacht en kijkt naar Mark.
‘Wat heeft oorlog ermee te maken?’ vraag ik.
‘Ik plaagde je wat. We zien je terug bij de audities, Dian. Ga maar naar huis. En vergeet niet te oefenen met schaatsen, hè?’
‘Schaatsen?’ vraag ik verontwaardigd. ‘Dit is toch geen Sterren dansen op het Ijs?’
Travis en Mark lachen. ‘Grapje,’ zegt Mark.
Het is het eerste wat Mark zegt, na de cijfers van mijn lichaam.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Reality, the making of

dianbanner1Sargasso presenteert ’s lands eerste populistische blog-roman: Reality, the making of
Schrijver Thomas van Aalten gaat er eens goed voor zitten, het komende jaar. Op Sargasso zal hij wekelijks een stuk proza schrijven waar de lezers invloed op kunnen uitoefenen.
Hoofdpersoon in Reality, the making of is de 17-jarige Dian. Ze maakt deel uit van talentenjachten en actualiteitenrubrieken, danst tussen abseilende politici en doet grappig als tafelgast. Ze omringt zich met b-artiesten, miljonairs en vj’s, maar altijd in aanwezigheid van zoemende camera’s. Vage stemrondes en eliminaties maken deel uit van het verhaal zonder duidelijk is wie, waarom en hoe.

In een anti-utopische setting is Dian het onderwerp van een bizarre realityformule. Voorstellen voor toekomstige spelletjes en bizarre weekopdrachten voor Dian kunnen via de comments gepost worden, maar desgewenst ook via post@thomasvanaaltenPUNT nl. Wekelijks zal Thomas van Aalten de lezer trakteren op nieuwe content. Het eerste deel wordt geplaatst nu vrijdag 6 maart.

Reality, the making of wordt de eerste populistische blog-roman in Nederland, en zal om die redenen niet de invloedrijke namen van J.G. Ballard, Anthony Burgess en Jean Baudrillard noemen, maar gewoon Patty, Wendy, Gerard, Matthijs, Paul, Jan-Peter en Henk-Jan.

Reality, the making of is een samenwerking tussen Sargasso en Thomas van Aalten en bevat elementen van tientallen jaren entertainment-, actualiteiten- en massacultuur.thomaskln

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.