Moorddadige identiteiten

Amin Maalouf is in 1949 geboren in Libanon. Sinds zijn ouders in 1976 vluchtten voor het religieus geweld in hun land woont hij in Frankrijk. Zoals zoveel immigranten kreeg hij vervolgens jarenlang de vraag voorgelegd met welk land hij zich het meest verbonden voelde. Maalouf verklaarde dan altijd zijn liefde voor beide landen als onderdeel van zijn identiteit. 'Identiteit valt niet op te delen, noch in helften, noch in derden, noch in hokjes. Ik heb niet meerdere identiteiten, ik heb er slechts één, opgebouwd uit al die facetten die me hebben gevormd, volgens een unieke dosering die bij iedereen anders is.' Dit schreef hij meer dan twintig jaar geleden aan het begin van zijn boek Moorddadige Identiteiten dat nu opnieuw is uitgebracht in de serie Davidsfonds Essays. Een terechte heruitgave van een nog steeds actueel betoog van een ervaringsdeskundige over de heilloze weg van identiteitspolitiek. Met een hartstochtelijk pleidooi voor diversiteit en humanisme. Maalouf schreef zijn verhaal in de nadagen van de burgeroorlog in Joegoslavië en van de genocide in Ruanda. Hij ziet mensen in reactie op de voortschrijdende mondialisering terugvallen op hun eigen gemeenschap of religie met alle risico's op gewelddadige conflicten. Zoals in zijn geboorteland waar de maatschappij cultureel en institutioneel is opgedeeld in streng van elkaar gescheiden religieuze groepen. Dat 'tribalisme' ziet hij in het westen groeien. En het zet hem aan het denken over de betekenis van identiteit en diversiteit. Identiteit is volgens Maalouf het individuele resultaat van tal van achtergronden, invloeden en groepen waartoe een mens behoort. Waar het mis gaat is als mensen één aspect van de individuele identiteiten in hun gemeenschap als uitgangspunt nemen voor een tribale identiteitspolitiek. Met verwijzing naar de titel van zijn essay zegt Maalouf dat het reduceren van identiteit tot één enkele achtergrond er voor zorgt dat mensen een partijdige, sektarische, intolerante, overheersende, soms suïcidale houding aannemen en hen niet zelden in moordenaars verandert of in volgelingen van moordenaars. Migranten ondervinden al snel de nadelen van de ideologie achter de identiteitspolitiek, schrijft Maalouf uit eigen ervaring: 'Als er maar één achtergrond is die meetelt, als er perse moet worden gekozen, wordt de migrant als het ware gespleten, verscheurd, veroordeeld om ofwel zijn land van herkomst te verraden, ofwel het land waar hij woont, een verraad dat hem onvermijdelijk vol bitterheid, vol woede zal verteren.' Hier ligt de basis voor angst (om afgewezen te worden), woede, frustratie en conflict. Het is allemaal erg herkenbaar wat Maalouf aankaart. Het tragische is dat er sinds hij dit twee decennia geleden opschreef bijzonder weinig van is geleerd, integendeel, de enkele achtergrond is een uitgangspunt geworden van een dominant politiek discours dat mensen verdeelt en tegen elkaar opzet. Het nieuwe komt van elders Eind jaren negentig was Moorddadige identiteiten een waarschuwing. Nu geldt de waarschuwing nog steeds maar met des te meer kracht. We kunnen nu nog beter dan twintig jaar geleden begrijpen wat er gebeurt en waarom dat gebeurt. In plaats van de veelbesproken religieuze grondslag van conflicten tussen het westen en de islamitische wereld wijst Maalouf op eenzijdige moderniseringsprocessen die  zich over de gehele wereld hebben afgespeeld. Het grote verschil tussen het westen en de rest van de wereld is dat die modernisering uit het westen komt, iets van onszelf is, en dat het nieuwe overal elders van buiten komt. Voor iedereen, behalve voor de bevolking in het westen, Europa en de VS, heeft modernisering altijd betekend dat mensen een deel van zichzelf moesten opgeven, vrijwillig, maar ook vaak gedwongen. Dat is vaak gepaard gegaan met een gevoel van vernedering en verloochening - met een identiteitscrisis als gevolg. Als mondialisering ervaren wordt als eenzijdige 'amerikanisering' roept dat verzet op. Als steeds meer onderlinge verschillen wegvallen gaan we met des te meer fanatisme de bestaande verschillen verdedigen. Sociale verandering Verdedigt Maalouf hiermee het conservatisme, de hang naar lokale tradities, in niet-westerse landen? Mij lijkt het vooral van belang dat hij wijst op kenmerken van sociale processen die we overal tegenkomen in een veranderende omgeving. De acceptatie van het nieuwe daalt naarmate gevoelens van 'capitulatie en zelfnegatie', al dan niet met opzet aangewakkerd, gaan domineren. Iets dergelijks zagen we in het boek Falend Licht van Krastev en Holmes over de populariteit van illiberale leiders in Oost-Europa. Het is, om nog dichter bij huis te komen, een voedingsbodem voor vreemdelingenhaat en nationalisme. Wat Maalouf ons leert, en dat geldt anno 2021 nog steeds, is dat je dit soort processen niet kunt negeren zonder conflicten op te roepen - in extremo gewelddadig terrorisme. En dat is wel wat er is gebeurd, helaas, sinds hij zijn boek schreef. In Frankrijk, in andere Europese landen, in de Verenigde Staten. Het is daarom jammer dat Moorddadige identiteiten, dat je ook kunt zien als reflectie op het einde van de Koude Oorlog, zoveel minder belangstelling heeft gekregen dan Fukuyama's Het einde van de geschiedenis en de laatste mens en Huntingdons's Botsende beschavingen. Wederkerigheid Wat stelt Amin Maalouf tegenover de botsende beschavingen? Tegenover zijn constatering dat elke gemeenschap die in een verandering 'de hand van de vreemdeling ziet' de neiging heeft om afstand te houden zet hij het principe van wederkerigheid. Wederzijdse erkenning en onderling respect zijn de sleutels voor een vreedzame omgang tussen mensen met verschillende identiteiten. 'Het zou voor iedereen mogelijk moeten zijn om met opgeheven hoofd, zonder angst of wrok aanspraak op zijn achtergronden te maken'. Hegemonie voedt wrok en verleidt degenen die zich niet erkend voelen om weg te kruipen in de slachtofferrol. Zonder aan universele waarden te willen tornen pleit Maalouf voor een wederzijdse erkenning van diversiteit als uitgangspunt voor een vreedzame samenleving. Ieder van ons zou moeten worden aangemoedigd zijn eigen diversiteit te accepteren, zijn identiteit te zien als de som van zijn verschillende achtergronden, in plaats van haar te verwarren met één enkele achtergrond die is verworden tot een soort opperwezen en een middel om andere uite te sluiten, en om soms oorlog mee te voeren. Taal Nee, Maalouf heeft geen concrete adviezen die we onmiddellijk praktisch kunnen toepassen om identiteitsgebonden conflicten in te dammen. Vanuit zijn Libanese achtergrond ('een voorbeeld hoe het niet moet') reflecteert hij in algemene zin op de grote trends van de huidige tijd. Voor een beter begrip daarvan zijn deze zeer vlot leesbare beschouwingen absoluut de moeite waard, ook na twintig jaar. Eén wat meer concreet advies wil  ik tot slot nog wel noemen. Meer dan religie is volgens Maalouf taal identiteitsbepalend. Iemand die veertig jaar in Israël zou wonen zonder een voet in de synagoge te zetten, zou zichzelf daarmee niet meteen naar de marge van de samenleving verbannen; je kunt niet hetzelfde zeggen van iemand die er veertig jaar zou wonen zonder Hebreeuws te willen leren. En terwijl godsdienst exclusief wil zijn is taal dat niet. Je kunt naast Hebreeuws Arabisch en andere talen spreken, maar tegelijk meerdere godsdiensten aanhangen is voor afzonderlijke religieuze gemeenschappen niet aanvaardbaar. Het veiligstellen van linguïstische diversiteit verdient volgens Maalouf daarom meer aandacht. Hij pleit gegeven de onvermijdelijke opmars van het Engels voor drie talen: de identiteitverschaffende taal, Engels en een tweede vreemde taal. [boeklink]9789002269332[/boeklink]

Foto: Abhi Sharma (cc)

Dit Amerika

RECENSIE - Laat ik beginnen met een waarschuwing. Wie ‘Dit Amerika’ van Jill Lepore koopt op basis van de ondertitel, ‘Pleidooi voor een betere natie’, komt bedrogen uit. Want dat pleidooi ontbreekt. Het boekje is wellicht een pleidooi te noemen, maar dan wel een warrig pleidooi voor heel iets anders. Namelijk dat de Amerikaanse liberal historici de geschiedenis van de Verenigde Staten niet langer moeten negeren. Want zoals de door Lepore geciteerde historicus Carl Degler 35 jaar geleden al opmerkte: als zij geen nationale geschiedenis meer willen schrijven, omdat dat idee hen tegenstaat, dan zullen anderen dat gaan doen. En dan zijn historici (en de hele Verenigde Staten) nog verder van huis.

Lepore’s pleidooi is in wezen een warrige beschrijving van hoe Amerikaanse historici of gewoon denkers van diverse pluimage zijn omgegaan met begrippen als natie en nationalisme. Het is geen gemakkelijk leesvoer. Lepore schrijft nogal ploeterend,  zoals we al wisten dankzij haar vorig jaar verschenen, vuistdikke geschiedenis van de Verenigde Staten, ‘Deze waarheden’. Daar komt bij dat ze veel te veel als bekend veronderstelt, en veel te vaak bronnen citeert zonder dat de lezer enig idee krijgt waaróm dat boek en dat citaat nu juist hier opduikt. Ze hanteert de omgevallen-boekenkast-stijl, kortom. En het gebodene maakt alles bij elkaar nu niet bepaald een doordachte indruk.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Qute du Jour | Het echte gezicht van het nieuwe “nationalisme”


Vorige week kwam in Rome een internationaal gezelschap van conservatieve nationalisten bijeen voor de conferentie “God, Honor, Country: President Ronald Reagan, Pope John Paul II, and the Freedom of Nations”.
In The Atlantic betoogt Anne Applebaum dat er  een belangrijk verschil is tussen de vroegere nationalisten als Reagan en Thatcher en de huidige ‘neo-nationalisten’. Bijvoorbeeld:

Hungary … is the best illustration of what happens when you dismiss universal values, repress journalists and academics who produce facts, undermine courts and the rule of law: When you get rid of all of those things, you are just a few short steps away from corruption and tyranny. This is the real face of the new “nationalism,” however carefully it is hidden behind an intellectual facade or dressed up as the successor of Reagan and John Paul II. You can see why it appeals to men like Netanyahu or Trump

Foto: Daniel Thornton (cc)

De missie van Viktor Orbán

ELDERS - De Hongaarse premier wil een nieuwe conservatieve beweging op gang brengen in Europa.

Voordat hij dezer dagen zijn Europese collega’s ontmoet bij de onderhandelingen over het nieuwe EU-budget heeft Viktor Orbán klip en klaar duidelijk gemaakt waar hij staat. Hij schreef een Memorandum aan de Europese Volkspartij (EPP), waarin hij stelt dat de Europese christendemocraten hun conservatieve kernwaarden hebben opgegeven, migratie omarmen en het traditionele gezin in de steek laten. De EPP heeft zijn partij Fidesz vorig jaar als lid geschorst, maar nog geen besluit genomen over een royement. Volgens Orbán glijdt de EPP langzaam maar zeker af van haar oorspronkelijke christelijke waarden en schuift ze op richting uiterst links:

We namen afscheid van het gezinsmodel op, gebaseerd op het huwelijk van één vrouw en één man, en gaven ons over aan de genderideologie. In plaats van de geboorte van kinderen te stimuleren, zien we massamigratie als de oplossing voor ons demografisch probleem.

En:

“In plaats van op te treden tegen het communisme en het marxisme, dat een pijnlijke erfenis achterliet in Europa, juichen we Fidel Castro en Karl Marx toe,”

Een nieuwe partij

Als de EPP niet verandert moet er een nieuwe conservatieve beweging komen volgens Orbán. Ter oriëntatie nam hij onlangs ook deel aan een conferentie in Rome met conservatieve nationalisten uit de Verenigde Staten en Europa, waaronder uit Nederland Baudet en het Amsterdamse gemeenteraadslid Boomsma van het CDA. De teneur van de conferentie moet Orbán, de voornaamste gast, zeer hebben aangesproken. De sprekers riepen op tot een culturele strijd tegen ‘liberale internationalisten’ die alles willen vernietigen wat de conservatieven proberen te verdedigen: natiestaten en hun culturen, eigenheid, schoonheid, het christendom. Die globalisten met hun „progressieve hegemonie” moeten aangevallen worden, zegt de Amerikaanse conservatief Christopher DeMuth. ‘Ze zitten overal, waarschuwt hij – in de media, in de politiek en op de universiteiten.’

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | 3Onderzoekt: haat

COLUMN - ‘Als je niets hebt om trots te zijn, heb je altijd nog je vaderland’, schreef Arnon Grunberg ooit (of woorden van gelijke strekking, want ik heb de tekst niet paraat en mijn geheugen is niet bepaald feilloos). In de eerste aflevering van 3Onderzoekt: haat liep Johan Eikelboom mee met een krantenbezorger die zichzelf patriot noemde. Hij bleek in staat in een duizelingwekkend tempo regionale krantjes in brievenbussen te doen, maar verder had hij niet zoveel om enige eigenwaarde aan te ontlenen. Behalve dus zijn liefde voor zijn vaderland. En zijn haat jegens moslims.

Met nazisme had hij niks, daarover wilde hij duidelijk zijn. Achter hem hing een white power kruis. Daarnaast twee foto’s. Van een afgebrande moskee in Vianen. Hij glimlachte. Hij wist dat hij de presentator hiermee shockeerde. Eikelboom wist niet zo goed hoe hij moest reageren, leek het. Hij probeerde het een beetje weg te lachen. De moskee was volledig afgebrand, dit was een geslaagde daad van verzet geweest vond de krantenbezorger. 

De krantenbezorger was Christelijk opgevoed. Johan Eikelboom ook. Ze konden elkaar de hand schudden. Eikelboom zocht naar common ground. Het Christendom had hem geleerd dat iedereen gelijk was. Het Christendom had de krantenbezorger geleerd dat God iedereen anders had geschapen. Hij vond het verschrikkelijk dat zijn cultuur, die van het blanke Christelijke Europa, aan het afbrokkelen was. Zijn strijd gaf zijn leven zin, zijn haat gaf zijn leven zin. Hij was met iets bezig dat veel groter was dan het rondbrengen van krantjes.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

De nieuwe Nederlandse ziekte: wit nationalisme

Volgens Foreign Policy leidt Nederland aan een nieuwe ziekte: wit nationalisme. En het lijkt erg op de Amerikaanse Alt-right beweging.

Liberated from European bureaucrats, Muslim immigrants, and feminists alike, it is the culture war of the American alt-right cloaked in the garb of European intellectual history.

Wit nationalisme = fascisme? Lijkt me vrij duidelijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Economisch realisme zal nationalisme verslaan

Anatole Kaletsky meent dat het nationalisme in de hedendaagse politiek het op den duur zal verliezen van ‘economisch realisme’

Nationalisme will go bankrupt schrijft hij op Social Europe

 

Almost wherever we look – at the United States or Italy or Germany or Britain, not to mention China, Russia, and India – an upsurge of national feeling has become the main driving force of political events.

What, then, explains the sudden dominance of nationalism? There is not much positively patriotic about the new nationalism in Italy, Britain, or even the US. Instead, the upsurge of national feeling seems largely a xenophobic phenomenon, as famously defined by the Czech-American sociologist Karl Deutsch: “A nation is a group of people linked together by a common error about their ancestry and a common dislike of their neighbours.” Hard times – low wages, inequality, regional deprivation, and post-crisis austerity – provoke a hunt for scapegoats, and foreigners are always a tempting target.

Maar volgens Kaletsky is the xenophobic effort to blame economic hardship on foreigners doomed to failure.

In the months or years ahead, voters in the US and Italy will learn the same lesson. There, too, scapegoating foreign influences, whether through trade or immigration, will do nothing to lift living standards or address the sources of political discontent.

Foto: FaceMePLS (cc)

Tien oplossingen voor wat?

ANALYSE - Immigratie en de Nederlandse identiteit, dat zou het thema zijn van de bijeenkomst van De Nederlandse Leeuw, afgelopen vrijdag in de Broodfabriek in Rijswijk. En iedereen was welkom.

Maar ergens onderweg moet er iets mis zijn gegaan. Niet alleen haakten veel ‘linkse’ spraakmakers af; en allerlei politici ook, inclusief, op het laatste moment, Thierry Baudet.

Afgelopen weekend presenteerde de organisatie ook nog ‘De 10 oplossingen voor de multiculturele samenleving’. De Nederlandse identiteit had blijkbaar plaatsgemaakt voor: de multiculturele samenleving. Een begrip dat ter rechterzijde al decennialang angst en walging oproept.

Het multiculturele drama, volgens Paul Scheffer (alweer 17 jaar geleden). Het project dat in Duitsland zeven jaar geleden gescheitert (mislukt) werd verklaard. Is dat dan nog te redden? Voor welk probleem zijn nu nog ‘oplossingen’ te bedenken? En: was dat écht de bedoeling van de discussie in Rijswijk?

Maar goed, laten we ze eens langslopen.

1) Stop met het gebruik van ons leefniveau als maatstaf voor de rest van de wereld

De organisatie heeft haar best gedaan om de ‘oplossingen’ abstract te formuleren. Woorden als ‘buitenlander’ en ‘islam’ komen in de oplossingen niet voor. (Moskee wel, maar heel braaf samen met kerk.) Het gevolg van deze ‘abstrahering’ is natuurlijk wel dat er verwarring kan ontstaan over wat er nu precies wordt bedoeld.

Over de naam “Macedonië”

Indrukwekkend weer om te zien. Twee landen dreigen een langjarig, slepend en zinloos conflict tussen hen op te lossen… en extreem-nationalisten springen in de houding om dit te voorkomen. Er zou eens wederzijds begrip en goede wil van kunnen komen!

The front-runner in the anti-compromise camp in Macedonia is Macedonian Human Rights Movement International, MHRMI, which is based in Canada.

In Greece, the Greek Federation of Cultural Associations of Macedonians, and some other diaspora movements, have announced protests and launched a petition against any UN-sponsored compromise name that would include the term “Macedonia”.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: steve_w (cc)

Akzo Nobel als nationaal belang

In 2007 verkocht Akzo Nobel zijn medische poot Organon in Oss voor elf miljard euro aan het Amerikaanse Schering Ploug, dat later opging in MSD. Drie jaar later al was sprake van ontslag van alle 2.200 werknemers, waarvan de helft in de R&D werkzaam was. Het ging eerst niet door, later grotendeels alsnog. Wat vandaag rest aan R&D in Oss is Pivot Park, een ‘biotoop’ voor startups in de geneesmiddelen waar MSD nog een klein aandeel in heeft. De productiefaciliteiten van Organon zijn inmiddels doorverkocht aan het Zuid-Afrikaanse Aspen Pharma en zijn toeleverancier voor anderen geworden, zonder grote noodzaak zelf te innoveren.

Kortom, toen Akzo een vijandig bod kreeg van zijn branchegenoot PPG, doemde het spookbeeld onmiddellijk op: patenten inleveren bij het nieuwe moederbedrijf, eigen R&D afbouwen en productie ten dienste stellen van anderen. Geen appetijtelijke toekomst voor een trots bedrijf, dat de boot in niet mis te verstane woorden afhield.

Ook minister Henk Kamp van Economische Zaken betoonde zich geen voorstander: ‘Gelet op de wijze waarop PPG de overname wil financieren en gezien de overlap in activiteiten is te verwachten dat het streven naar kostenreductie zal leiden tot het ter discussie komen van het hoofdkantoor in Amsterdam, de onderzoekscentra in Deventer en Sassenheim en de staffuncties in Arnhem.’

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Volgende