Vandaag een gastbijdrage van Nel Ruigrok (Nederlandse Nieuwsmonitor) en Wouter van Atteveldt (VU). Het nieuwsjaar 2010 in de landelijke dagbladen is het jaar dat de staatsrechtelijke, juridische en journalistieke grenzen zijn opgezocht. In de politiek worden staatsrechtelijke grenzen opgezocht. De formatie vindt grotendeels buiten het staatshoofd plaats en resulteert in een coalitie die zelfs met gedoogsteun op de krapst mogelijke meerderheid in de Tweede Kamer rust. In de Senaat is zelfs sprake van een minderheid. De discussie hierover in de partijen beheerst het politieke nieuws in de tweede helft van het jaar. PVV-leider Geert Wilders werd in de Nederlandse dagbladen veruit het meest genoemd, op afstand gevolgd door oud-premier Balkenende, Mark Rutte en Maxime Verhagen. PvdA-leider Cohen en voorganger Wouter Bos deelden de aandacht voor de PvdA-leider in de dagbladen en komen gedeeld op plaats 5 en 6. Voor Halsema en Pechtold hebben de dagbladen duidelijk minder oog, om maar te zwijgen over de overige lijsttrekkers.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Is Assange een journalist? Wie ja zegt, zal zorg hebben over zijn arrestatie. Is Rutger Castricum een journalist? Wie ja zegt, maakt slecht onderscheid tussen nieuwsgierigheid en botte provocatie. Is geheimhouding nuttig en nodig? Is goede smaak en fatsoen nuttig en nodig? Mogen politici en journalisten elkaar gunsten verlenen? Wat moeten we vinden van lekken?
Het zijn de vragen, die worden opgeroepen door Wikileaks, door het onfatsoen van Pownews, door de hypes die door de interactie van politiek en journalistiek worden veroorzaakt. Sommigen vinden het gemakkelijke vragen, maar ik heb er moeite mee. Als dat zich voor doet, pak ik meestal een oude leermeester uit de boekenkast.
Robert Dahl, Amerikaans politicoloog, geeft vijf criteria voor democratie:
1. Effectieve participatie (en participatie die geen effect sorteert?)
2. Gelijkheid bij stemmen (doen we; maar Gore-Bush? Of stemmen in R’dam?)
3. Verwerven van verlicht begrip
4. Finale beheersing van de agenda
5. Insluiten van volwassenen.
De sleutel zit de verwerving van verlicht begrip: politieke gelijkheid kan alleen wanneer de leden van een politiek systeem gekwalificeerd zijn om deel te nemen aan de besluitvorming. Voor die kwalificatie moeten zij voldoende in de gelegenheid zijn om te leren over de onderwerpen waarover wordt beraadslaagd en besloten. Dahl roept Pericles op als getuige, die de gewone burgers, bezig met hun dagelijkse besognes, toch goede beoordelaars vindt van de publieke zaken. (On democracy, p.38/39)
Er is goed en slecht privacynieuws uit Brussel. Hoewel, eigenlijk is er geen nieuws. Brussel is nooit een populair media-onderwerp geweest. Redacties halen er journalisten weg. De enige krant in Nederland die gestructureerd over de EU berichtte, NRC Handelsblad, heeft zijn Europapagina stilletjes uit de krant verdreven. En ook Joris Luyendijk steekt zijn verbazing over de Haagse drukte versus de Brusselse stilte niet onder stoelen of banken.En dat terwijl de afgelopen dagen weer een paar nieuwtjes boven tafel komen, die het belang van goede verslaggeving illustreren. Het nieuws gaat over privacy – en dus over burgerrechten.
Het eerste nieuws is gebracht door Webwereld (hier in de waanlink). In een uitstekend stuk doet Webwereld uit de doeken hoe Amerikaanse bedrijven en overheidsinstellingen een zeer belangrijke transatlantische privacyregeling, Safe Harbor, misbruiken of gewoon negeren. Safe Harbor is een serie afspraken waarbij Amerikaanse bedrijven zich aan Europese richtlijnen voor het gebruik van persoonsgegevens committeren.
Dat is hard nodig. De VS gelden als een ‘derde land’ waar persoonsgegevens onvoldoende beschermd worden. Dat komt mede door een andere opvatting over eigenaarschap van persoonsgegevens. In de EU blijven gegevens altijd van jou. In de VS zijn ze bezit van degene die ze verzameld. Amerikaanse bedrijven kunnen er dus zo’n beetje alles mee doen. Ook aan opsporings- en veiligheidsdiensten geven, zoals volgens Webwereld geregeld gebeurt. Als op basis daarvan een verdenking ontstaat jegens een Europese burger, komt die burger daar pas achter zodra hij op Amerikaanse bodem wordt aangehouden. Als non-citizen, hoef je overigens niet op dezelfde rechten te rekenen als Amerikanen hebben.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Deze gastbijdrage is van Jelmer Mommers en is ook op zijn site te lezen.
Voor de toekomst van internationale online journalistiek zal deze publicatie — net als de Afghaanse warlogs en de video van een schietpartij in Irak — van groot belang blijken. Moet je, in de eerste plaats, toch nagaan dat dit alles op een zondagavond gebeurt. Dat is Wikileaks’ manier om te zeggen dat de journalistiek van de toekomst continu is, online is, over landsgrenzen heen gaat, en gebaseerd is op samenwerking.
Wikileaks’ streven naar transparantie kent geen grenzen. De VS is daar als slachtoffer vanzelfsprekend niet over te spreken. Het is te vroeg (en misschien wel onmogelijk) om definitief te beslissen of deze nieuwe publicatie in de praktijk goed zal zijn voor de wereld – of de wereld beter af is met een zwakker Amerika.
Wellicht bewegen de VS en andere landen na de schrik van vandaag verder weg van hun eigen streven naar transparantie, willen ze hun communicatie nog meer controleren. (De VS heeft al maatregelen aangekondigd om geheime informatie beter te beveiligen.) Dat zou slecht zijn voor burgers, die recht hebben op open informatie.
“Als ik nu een journalist trots met een geheime notitie zie zwaaien denk ik niet meer: wow, wat knap, maar: wat is daar voor onderhandeling aan vooraf gegaan? Zo iemand is voor mij niet meer de grootste held, maar de grootste hoer.”
Joris Luyendijk, zelf ook journalist, bracht een maand door op het Binnenhof en bestudeerde de rituele dans tussen politiek en media. In een interview met de VPRO gids was bovenstaande quote een aardige samenvatting van zijn constateringen aldaar. Ze zijn vastgelegd in het boek “Je hebt het niet van mij, maar…“.
De quote slaat overigens op het feit dat journalisten voor het zogenaamde “lekken” altijd een tegenprestatie (gunstig artikel) moeten betalen.
Overigens trapt Luyendijk voor de lezers van Sargasso wel wat open deuren in. Zijn constatering “…Maar de meeste Kamervragen verwijzen naar berichten in de media…” is natuurlijk oud nieuws.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Wie zijn kinderen tegen de media wil beschermen, kan beter stoppen met twitteren.
Femke Halsema hield deze week een toespraak ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Raad voor de Journalistiek. Het Nederlandse journaille kreeg hier en daar een pluim, maar er was ook kritiek over de huidige staat van de media. Ze hekelde vooral de personalisering van het nieuws, en gaf daarbij het voorbeeld van de overdreven aandacht voor haar eigen kinderen. Daarnaast was ze kritisch over de grens tussen roddel en hard nieuws.
Elke nieuwsgebeurtenis wordt eindeloos gerecycled en herkauwd, tot vermoeiens toe. De grenzen tussen amusement, talkshows en harde journalistieke informatie vervagen: meer dan nu gebeurt, zouden journalisten wat kritischer mogen zijn op deze vervagende grenzen en hun lezers en kijkers het onderscheid helder mogen aangeven.
Één rol blijft mijns inziens altijd onderbelicht als politici praten over de media. En dat is die van henzelf. Politici werken zelf aan mee aan de personalisering. Politiek gaat tegenwoordig over presentatie en beeldvorming, en nauwelijks nog over de inhoud. De presentatie en gevatheid in debat worden bekeken en beoordeeld, de standpunten niet. De huidige generatie politici hebben dat voornamelijk aan zichzelf te danken. We worden doodgegooid met Femke Halsema’s op televisie, radio en internet die meer dan eens meepraten over trivialiteiten bij Pauw en Witteman of DWDD. Heeft de politiek nog wel recht van spreken over moraliteit van de media als ze zelf zo graag de spotlights opzoekt?
Het lijkt slim geformuleerd van VVD-kamerlid Anouchka van Miltenburg in het Nederlands Dagblad (PDF, pagina 4) ‘Het is de bedoeling dat de nieuwssites van de omroepen verdwijnen’, zegt Van Miltenburg. ‘Kranten moeten proberen op internet geld te verdienen, terwijl de omroepen dat soort beperkingen niet hebben. Het is oneigenlijke concurrentie.’ Ja, het malle internet toch. En dan nu een les media anno 2010 voor het kabinet.
‘Er wordt bezuinigd op de publieke omroep zonder de kwaliteit aan te tasten,’ zegt het regeerakkoord van VVD en CDA. ‘De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) krijgt een taakstellende bezuiniging en reduceert bureaucratie, management en coördinatie in de verhouding met de omroepen en laat hen meer ruimte. De NPO beperkt zich tot audiovisuele taken.’ De term ‘audiovisueel’ is in eerste instantie al een sof; dat was de natuurkundeles uit 1981 met een overheadprojector en een bandrecorder ook. Anouchka van Miltenburg bevestigde tegen het Radio 1-journaal de lezing van de oplettende journalist van het Nederlands Dagblad dat daarmee bedoeld wordt dat de toenemende online rol van de omroepen moet worden ingeperkt.
Laat ik duidelijk zijn; het is helemaal niet gek om de publieke omroep te hervormen. Ik ben er een voorstander van dat de pijlers van een publieke omroep cultuur/verstrooiing, educatie en actualiteit zijn. Toen ik afgelopen zondag de zoveelste BNN-presentatrice zag bungeejumpen en zich laven aan de alcohol op een popfestival, stelde ik voorzichtig dat dit soort televisie zijn beste tijd heeft gehad. Hervormen, prima. Je moet de publieke omroep alleen niet willen vervormen.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.