Kunst op Zondag | Bij associatie

Denkt u wel eens bij het zien van een kunstwerk dat u de naam van de kunstenaar meent te weten en heeft u het dan toch mis? Mij overkwam dat bij het zien van één van de wandkleden die momenteel bij de Textiel Biënnale 2019 in Museum Rijswijk is te zien. Het gaat om dit wandkleed: Paul Yore - Let Us Not Die From Habit, 2018. De naam had ik  fout, de associatie lijkt logisch. Paul Yore’s “sociaal commentaar” op de samenleving heeft namelijk wel wat overeenkomsten met die van Grayson Perry (in 2017 in Kunst op Zondag aan bod geweest). Grayson Perry - Map of Truths and Beliefs, 2011. Dat kan gebeuren als meerdere kunstenaars eenzelfde concept hanteren.

Door: Foto: Joan (cc)
Foto: Marta Estella (cc)

Kunst op Zondag | Textiel

Hoewel het goed gaat met museumbezoek in het geheel, moeten de kleinere musea toch de eindjes aan elkaar zien te knopen. Uit onderzoek van het NRC, vorig jaar, bleek dat de helft van de kleinere musea hun financiële situatie als kwetsbaar of slecht inschat. En uit de ConjunctuurWijzer van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed blijkt dat de kleinere musea voor dit jaar weinig verandering in de negatieve trends verwachten.

Tijd dus om die musea eens wat meer te bezoeken. Het Museum Rijswijk is goed voor een jaarlijks bezoek aan de papier en textiel biënnales. Nu is er, tot 24 september, de textiel biënnale, met 24 kunstenaars uit 14 landen.

Textiel, van welke soort en in welke hoedanigheid dan ook, is één van de materialen die we hier eerder al zagen bij mixed media kunst. Textiel op zichzelf wordt vooral als mode- en designmateriaal gezien, minder als puur kunst.
Op deze biënnale valt borduur-, naai- en weefwerk te zien die het traditionele handwerk ver te boven gaat.

Het is hier al vaker gesteld: de plaatjes halen het niet bij de werkelijkheid dus ga dat zien, ga dat zien.
In de grote zaal van het Museum Rijswijk kunstwerken van onder andere:

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: See-ming Lee (cc)

Kunst op Zondag | Assemblage

Onze exercitie in materialen werd onderbroken door bommenwerpers en Boekenweek. We pakken de draad weer op en komen met het beloofde vervolg op de gemengde technieken, annex ‘mixed media’..

De vorige keer lag de nadruk op collages. Knip- en plakwerk, om al doende het platte vlak enige diepgang te geven. De drie dimensionale variant heet assemblage.

De essentiële vraag bij gemengde technieken is natuurlijk: waarom is het voor een specifiek kunstwerk van belang verschillende materialen en technieken te gebruiken? Als dat belang er niet is, is zo’n kunstwerk dan niet meer dan een aardig fröbelwerkje?

Ach, daar gaan we weer, zullen sommigen kreunen. Waarom toch altijd enig belang gezocht, terwijl de wereld aan belang ten onder gaat?

Welnu, dat belang kan ook puur de esthetiek van een kunstwerk zijn. Of louter de expressie. Het hoeft geen belang te zijn in de zin van ‘aan iets anders dan aan kunst gerelateerde betekenis’.

De theorie zegt dat in assemblages vaak gebruik wordt gemaakt van ‘gevonden voorwerpen’. De ‘objets trouvé’, bekend geworden door de pisbak van Marcel Duchamp. Maar door de jaren heen is het principe meer losgelaten en worden onderdelen speciaal voor een bepaald werk door de kunstenaar gemaakt.

Foto: Steven Zucker (cc)

Kunst op Zondag | Gemengde technieken

Zoals vorige week beloofd komen we terug op ‘mixed media’. Gemengde technieken, reageerde een van onze vaste lezers, toen ik het over gemengde materialen had.

Subtiel of essentieel verschil? Je kan zeggen: elk materiaal heeft een eigen techniek om bewerkt te worden. Maar het kan uitmaken of een wollen draad op een canvas gelijmd, geniet of geborduurd wordt.

En dat is dan het aardige van ‘mixed media’: materialen, vaak nog herkenbaar in hun oorspronkelijke hoedanigheid, worden iets geheel nieuws als je ze maar combineert met andere materialen. Eigenlijk is elk ‘mixed media’ werk een collectief van materiaal en techniek.

In die zin zou ‘mixed media’ een statement kunnen zijn. Om maar wat te voorbeelden: verf is niets zonder hout, steen heeft geen identiteit zonder verf, textiel kan niet zonder ijzer, met aal krijg je paling.

Kunst zou kunst niet zijn als onder ‘mixed media’ een zeer divers scala aan werken moet worden verstaan. Geen eenduidig label, geen strak afgebakend genre.

De collage kunnen we wel de oervorm van ‘mixed media’ noemen. Knip- en plakwerk, uitgevoerd op een plat vlak. Zo goed als hetzelfde is het genre ‘gemengde techniek op canvas’. Pablo Picasso en Georges Braque staan te boek als de godfathers van de collage.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Ali Eminov (cc)

Kunst op Zondag | Mixed media

Via uiteenlopende vormen van gebakken klei, kwamen we vorige week ineens bij staal terecht. En dat brengt ons, hoe kan het ook anders, weer bij ‘mixed media’.

Het is natuurlijk prachtig als een kunstenaar met slechts één soort materiaal een krachtig kunstwerk kan maken. Minder is vaak meer. Maar de kunstenaar die alles weet te zeggen in één enkel gebaar, gevat in één enkele vorm, van één enkel soort materiaal, moet nog geboren worden.

We komen nog op ‘mixed media’ terug. Nu eerst wat schoten voor de boeg.

Carel VisserMoeder en kind, 2001 (divers metaalafval, gevonden voorwerpen, gegoten in brons)
cc Flickr Dietmut Teijgeman-Hansen photostream moeder en kind van Carel Visser – Westersingel

Sarah SzeCorner Plot, 2006 (o.a., baksteen, divers meubilair)
cc Flickr Matt Hobbs Corner Plot by Sarah Sze

Peter van LoonDe Waagschaal der globale rechtvaardigheid, 2009 (betonijzer, elastiek, papier)

Mark Jenkins – Winner Takes All, 2010 (o.a. cement en textiel)
cc Flickr Mark Jenkins Winner Takes All 2010

Tom Sachs – Big Tits, 2014 (porselein, baseball knuppel, elektronica).
cc Flickr Rocor photostream Tom Sachs Big Tits, 2014. Porcelain, mixed media. YBCA

Gen rechtenvrije afbeelding kunnen vinden, maar kan ‘Long term parking’ (beton en metaal) van Arman toch niet ongenoemd laten.

Met de term ‘mixed media’ kun je alle kanten op en dat gaan we de komende weken dan ook doen. Dan met wat meer beschouwing.

Foto: Edna Winti (cc)

Kunst op Zondag | Wapeningsstaal

In de vorige aflevering was het de vraag of cement bakstenen bij elkaar houdt, of dat cement gevoeglijk door baksteen op de plaats wordt gehouden. We wrikten het cement van de baksteen los en exposeerden kunst van louter cement of beton.

We zagen vooral gegoten of gespoten beton. Eenmaal uitgehard is daar niets meer tussen te krijgen. Een andere methode om beton in vorm te krijgen is het spul storten rond betonijzer, in vaktermen ‘wapeningsstaal’ genoemd.

Gewapend beton zien we volop om ons heen, soms in fraaie staaltjes architectuur, maar daar gaan we het niet over hebben. We houden het vandaag bij wapeningsstaal an sich. Uiteraard kunt u de getoonde kunst niet voorbij gaan zonder op de bijbehorende links te klikken.

Peter van LoonZingring, 1999. Betonstaal, h. 160 x 60 x 120 cm.

Arny NadlerWhelm, 2010. Steel reinforcing bar, 11.5 x 50 x 25 feet.
© Arny Nadler Whelm, 2010

Detail van Arny Nadler’s ‘Whelm”.
© Arny Nadler Whelm, 2010 detail

Wieke Terpstra – drieluik ‘Ars Longa, Vita Brevis’, bestaande uit ‘Arti‘ (2009), ‘Gemeentemuseum’ (2011) en ‘Pulchri’ (2011).
© Wieke Terpstra - Ars longo,vita brevis

Ai WeiweiStraight, 2008 – 2012. 90 tonnes of steel reinforcing bars, salvaged from the 2008 Sichuan earthquake.
cc Flickr B failing-angel Straight, 2008-12 Steel reinforcing bars

Ai WeiweiForge, 2012. Twisted rebar salvaged from schools destroyed by the 2008 Sichuan earthquake.
cc Flickr brownpau Ai Weiwei's Forge

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Leo Reynolds (cc)

Kunst op Zondag | Cement

Waarschijnlijk werd iedereen in de vorige aflevering zo getroffen door de schoonheid van baksteen dat niemand opmerkte dat zonder cement bakstenen niet meer dan een hoop brokken zijn.

Wie kan metselen, kan kunst met bakstenen maken. Cement overtreft zelfs de baksteen. Dat lijkt me de verklaring waarom men vaak de baksteen laat vallen en liever beton stort.

Er zijn subtiele verschillen tussen cement, beton en metselspecie. Maar omdat in alle gevallen cement het onmisbare element is, vandaag dus cement gerelateerde kunst.

Nancy HoltSun Tunnels, 1973-1976.
cc Flickr Retis photostream Nancy Holt, Sun Tunnels, 1973-1976

Dark Star Park – 1984.
cc Flickr Ron Cogswell photostream Dark Star Park by Artist Nancy Holt -- Rosslyn (VA) August 2012

Donald Judd15 untitled works in concrete, 1980-1984.
cc Flickr Nan Palmero photostream Donald Judd Concrete Art
cc Flickr Nan Palmero photostream Donald Judd Concrete Art

Anish KapoorBetween shit and architecture, 2011. (Zie ook dit een lees eens dat).
cc Flickr Palagret photostream Anish Kapoor, Cement Works

Michael BeutlerLand art Polder Peil, 2013.
cc Flickr Aad Born photostream Landart Wilhelminapolder Polder Peil Goes DSCI6839

Catinka KerstenEn iedereen hield de adem in tijdens die fractie van eeuwen, 2014.
cc Flickr FaceMePLS photostream Beelden in Leiden (BiL) En iedereen hield de adem in tijdens die fractie van eeuwen (2014), Catinka Kersten (1988).

Niet van cement of beton, maar van hout en staal, mogen toch de betonmolens en cement truck van Wim Delvoye hier niet ontbreken.
cc Flickr United Geekdom of GNU/Linux photostream Wim Delvoye Concrete Mixer

cc Flickr United Geekdom of GNU-Linux photostream Wim Delvoye Concrete Mixer


cc commons.wikimedia.org Brüssel Quai au Foin.Cement Truck.20130518.jpg

Natuurlijk kunt u de zaal niet verlaten, zonder eerst nog even binnen te lopen bij Andrew Clausen (schildert met cement. Minimale maar zeer concrete kunst), bij de van cement gegoten minimensjes van Isaac Cordal en in Oldenzaal, waar de door Machteld Kuiper ontworpen betonnen dames een ode aan Hermanna Molkenboer-Trip lijken te zijn. Het is niet alles grijs is wat beton is.

Foto: Nuala (cc)

Kunst op Zondag | Baksteen

Op amper te doorgronden wijze zijn we vorige week van porselein op baksteen beland. Baksteen is stukken robuuster dan porselein en dat zal dan ook de reden zijn waarom baksteen wordt gebruikt om dingen te maken die staan als een huis.

Om allerlei goede redenen kan baksteen eigenlijk niet meer. Dat wil zeggen: de originele klomp klei. Geen nood: er zijn bakstenen van alternatief materiaal.

Uiteraard kan in puin gesloopt baksteen en ander bouwmateriaal gerecycled worden tot nieuwe bakstenen. Het kan luchtiger: piepschuimen bakstenen, ja zelfs de sigarettenpeuken van de straat en smog in baksteen. En willen we helemaal “netjes” bouwen dan alleen nog met de “slimme baksteen”.

Wie nog betere bakstenen ideeën heeft kan een gooi doen naar de Brick Award 2018 (prijs voor bijzondere keramische architectuur).

Bakstenen reliëfs zijn al zo oud als het baksteen zelf. In Irak probeert men het oeroude Babylon te restaureren. Het moet een stad met veel baksteen zijn geweest. Met op de gevels reliëfs zoals deze.
cc Flickr ECA Cultural Heritage Center Ishtar Gate relief, Babylon Dragon bas-relief dating to the 6th century B.C. on the Ishtar Gate

Ze wisten het misschien zelf niet, maar Henry Moore en Brad Spencer zijn zonder meer schatplichtig aan die Babylonische reliëfs.

Henry MooreWall Relief No. 1, 1955. Gesloopt in 2010, terug geplaatst in 2015.
cc commons.wikimedia.org Rotterdam kunstwerk Wall Relief no.1

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Ad Bercht (cc)

Kunst op Zondag | Per Kirkeby

Porselein verhoudt zich tot baksteen als appels tot peren. Als u dit begrijpt, ben ik blijkbaar duidelijk geweest. Begrijpt u dit niet, dan snapt u niet wat ik bedoel.

Eerst de feiten:
Aantal steenfabrieken: 32, waarvan 17 in buitenlands bezit. Jaarlijkse productie: 1.188 miljoen WF (= Waalformaat), waarvan metselbaksteen: 881 miljoen WF = 74%, straatbaksteen: 307 miljoen WF = 26%.
Jaarlijkse productie in tonnen kg. : 1.585.800. Omzet: € 272 mln.
Uitvoer metselbaksteen: 325 miljoen WF (37% van de jaarlijkse productie)
Invoer metselbaksteen: 34 miljoen WF (6,8% van het jaarlijks binnenlands gebruik)

Dan de kunst.


Bekend van bakstenen bij museum Boymans van Beuningen, in de tuin van het museum Kröller Müller en op de Emmasingel in Groningen: de Deense schilder, beeldhouwer en architect Per Kirkeby, die na een hersenbloeding zichzelf weer moest zien te vinden (fraai vastgelegd in de documentaire Man Falling – hier de trailer).

Vindarnas tempel in Gothenburg – Zweden (1992)
cc commons.wikimedia.org Per Kirkeby Vindarnas tempel

Sculptuur bij station in Humlebæk – Denenmarken (1994)
cc Flickr Jacob Christensen photsotream Humlebæk, Per Kirkeby Sculpture

Sculptuur bij Deutsche nationalbibliothek, Frankfurt – Duitsland (1996)
cc commons.wikimedia.org Deutsche nationalbibliothek

Opera per Torino – Italië (2005)
cc Flickr Luciano Torino, Largo Orbassano, Opera per Torino di Per Kirkeby

Bekijk ook Kirkeby’s bakstenen in Bremen (Verkehrs-Turm,1988) en Antwerpen (Middelheim, 1993).

Volgende week gaan we wat dieper in op dat wonderlijke rechthoekige brok klei.

Foto: Roberto C. Madruga (cc)

Kunst op Zondag | Porseleinkast

Het is in deze tijden erg prettig geen gezeik te krijgen als je breekbaar porselein, even breekbaar keramiek en scherven Chinees porselein tentoon stelt. Gewoon de vrijheid nemen een beetje elitair bezig te zijn, nietwaar? En passant (tenslotte zijn we allemaal onderweg) wijzen we op het broodje aap verhaal dat een porseleinkast geen geschikte habitat voor olifanten is.

Onder het motto ‘Liberté, elitairé et fragilité’ vandaag meer gein met porselein (*.*)

In één rechte lijn van Duchamp naar Jeff Koons porselein.

Michael Jackson and Bubbles (1988).
cc Flickr Håkon H photostream Jeff Koons - Michael Jackson and Bubbles (1988)

Wezensvreemd en toch eigenaardig:

Jason Briggs – detail van Nut, porselein, haar, rubber (2004).
cc Flickr jason briggs photostream Nut (detail)

Soldaten als gebakken sprookjesfiguren:

Kim SimonssonSoldier I en Soldier II (2009).
cc Flickr Jussi Mononen photostream #15 From the Kim Simonsson exhibition Golden Deer at the Retretti art museum.

En voor u reageert: zonder doorklikken komt u nergens. Gaat u ook eens langs bij Maria Rubinke, Rose Coogan en Shary Boyle. Verlaat ons niet voordat u ook hebt gekeken naar het werk van Laurent Craste, Gillian Flenming en Juliette Clovis.

Waarmee we de laatste weken voldoende hebben bewezen dat porselein veel verder reikt dan pisbak, kop en schotels.

(*.*) Gelieve hier niet op te reageren. Let er maar niet op. Ik ben de weg kwijt. Moet hier ergens liggen, maar kan ‘m nu zo gauw even niet vinden.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Volgende