Hoe oud is de Koran?

Eind jaren zeventig schreef de Amerikaanse historicus John Wansborough het boek ‘Quranic Studies’, waarin hij betoogde dat de koran in de vorm zoals we die nu kennen, samengesteld was in de negende eeuw, ruim twee eeuwen na de dood van Mohammed. De vroege islam zou dus nog geen koran of in ieder geval geen koran hebben gehad die af was. Zijn boek heeft geleid tot nogal wat navolging, voornamelijk vanwege de nieuwe methoden die hij toepaste op de koran: methoden die gangbaar waren in het onderzoek naar de geschiedenis van antieke teksten en theologische gereedschappen om de betekenis en functie van religieuze teksten te achterhalen. Die methoden worden nog steeds toegepast en uitgedragen door wetenschappers als een nieuwe en vruchtbare weg van koranonderzoek, ook nu we weten dat Wansboroughs datering onjuist is. Daarnaast was er ook veel kritiek, vooral uit islamitische hoek en vooral over die datering. Een koran uit de negende eeuw spreekt namelijk alles wat moslims geloven tegen. Niet alleen zou daarmee het directe verband tussen de openbaringen van Mohammed en de optekening ervan op losse schroeven komen te staan, ook wat binnen de islam bekend is over hoe de koran tot stand gekomen is, is niet te rijmen met een datering in de negende eeuw.

Door: Foto: Koranmanuscript (Universiteit Leiden) copyright ok. Gecheckt 21-11-2022
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Een kwestie van hermeneutiek

, door

Zijn de Bijbel, de Koran en Mein Kampf één pot nat? Wie vorige week de discussie tussen Gert-Jan Segers, Gerard Spong en Natascha van Weezel bekeek, zou bijna denken van wel.

Ter discussie stond of Mein Kampf verboden moest blijven. Spong meende van niet, maar Segers (christen) en Van Weezel (Joods) vonden het idee dat Mein Kampf straks in dikke stapels bij de Bruna ligt maar een griezelig idee.

Daar haalde de redactie van Pauw een aardige troef uit de mouw. Want stonden de Bijbel en de Koran niet eveneens vol met haatdragende passages en oproepen tot geweld jegens homo’s en ongelovigen?

Acteur Porgy Franssen droeg een aantal passages voor waar de honden inderdaad geen brood van lusten. Waarna Spong er fijntjes op wees dat men dergelijke passages in Oeganda wel degelijk aanvoert om homo’s op te jagen en ter dood te brengen. Peter R. de Vries viel hem bij: ook in de VS kwam het verzet tegen homo- en vrouwenrechten vooral van de kant van christelijke fundamentalisten.

Duidelijke zaak, zo lijkt het: wie Mein Kampf wil verbieden, kan er weinig tegenin brengen als men ook de bijbel of de koran wil verbieden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Adam Rifkin (cc)

Rondzingende verhalen

, door

ACHTERGROND - In mijn KTB-cursus – over de onderlinge verbanden tussen de bijbel, de koran en de wijdere wereld waarin beiden zijn ontstaan – gebruik ik een aan Salman Rushdie ontleende metafoor om mijn cursisten uit te leggen hoe die wijdere wereld eruit zag: een Zee van Verhalen. De bijbel vormt in die Zee van Verhalen een eigen baai, net als de koran en net als een boel andere – veel minder bekende – verhaaltradities die in het Midden Oosten een rol spelen en gespeeld hebben. Wie dat wilde, kon uit de Zee van Verhalen iets plukken dat in zijn kraam te pas kwam. Soms werd een verhaal uit een andere traditie gekopieerd. Veel vaker werd op een bestaand verhaal gevarieerd: details werden verder uitgewerkt, soms werd de hele pointe van een verhaal veranderd of zelfs omgedraaid.

Voor dat verschijnsel heeft Carel ter Linden de prachtige term ‘rijmende verhalen’ gemunt. Rijmende verhalen werden gemaakt voor een publiek dat verondersteld werd het rijm te herkennen. Een simpel voorbeeld: baby Mozes werd door zijn moeder niet voor niets in een biezen arkje gelegd. De eerste verteller van het verhaal ging ervan uit dat de toehoorder zich zou realiseren dat hier iets werd verteld dat rijmde op de ark van Noach.

Er was een – buitenbijbels – verhaal over Jezus die uit klei vogeltjes maakte en die vervolgens tot leven wekte. Iets wat natuurlijk alleen God zelf kon en dat was het punt ook. Dat verhaal werd in de koran opgenomen, maar met een twist: Jezus kon zoiets alleen met Gods verlof, zoals hij ook alleen zieken kon genezen en doden tot leven kon wekken met Gods verlof. Wie het oorspronkelijke verhaal kende, herkende de boodschap meteen: dat een mens dingen kon die alleen God kon, wilde nog niet zeggen dat hij God wás, daar zat Gods verlof nog tussen.

Foto: lets.book (cc)

Extra ecclesiam

, door

ACHTERGROND - Wetenschapsfilosoof Maarten Boudry vraagt in de Belgische krant De Morgen van 13 september aan gematigde moslims voortaan geen beroep meer te doen op de koran wanneer ze hun afkeuring van gewelddadige geloofsgenoten willen onderbouwen. Hij richt zelfs een ‘smeekbede’ tot hen, omdat ze op die manier het uitgangspunt delen van hen die ze bestrijden.

U speelt niet alleen op het schaakbord van de jihadi’s, met hun spelregels, het is alsof u zichzelf drie pionnen toebedeelt en uw tegenstander tien koninginnen.

Bij elk dispuut halen fundamentalisten immers het boek boven dat u beiden eerbiedigt als goddelijke autoriteit, en weten zij de beste papieren voor te leggen.

Aldus Boudry. Het is een iets vriendelijker formulering van een oud thema: de koran als islamitische Mein Kampf, waarin ondubbelzinnig en tot in detail alle gruwelijkheden zouden zijn voorgeschreven die moslimzeloten overal ter wereld plegen. Wie met behulp van datzelfde boek anderen tot vreedzaam gedrag wil aanzetten, faalt natuurlijk al bij voorbaat. Dat idee is het gevolg van een denkfout waar atheïsten en andere seculieren de laatste tijd steeds vaker met een forse klap in tuinen: ze luisteren alleen naar fundamentalisten.

Die lezen heilige teksten namelijk letterlijk – ‘wat er stáát’ – en dat is makkelijk te volgen. Ze beroven de teksten doorgaans ook van hun context, of voorzien ze van een totaal nieuwe. Seculieren zijn van die context vaak in het geheel niet op de hoogte en gaan dus maar af op wat ze verteld wordt. Het verhaal van de fundamentalist is ook goed verifieerbaar aan de hand van die bronnen die eenvoudig toegankelijk zijn voor de absolute, en dus ook de seculiere leek. Beide groepen hebben – met andere woorden – geen kaas gegeten van exegese en theologie en de veel ingewikkelder verhalen van gediplomeerde exegeten en theologen kunnen ze maar nauwelijks volgen. Boudry hoort bij de groeiende groep seculieren die slechts één interpretatie van de heilige schrift aanzien voor wat er in diezelfde schrift ook echt ‘stáát’.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Post-Atheïst

Post-Atheïst | Borreltafelfeitjes

, door

COLUMN - De meeste mensen die in de woestijn omkomen, sterven de verdrinkingsdood. Wie in, of in de buurt van een woestijn woont, weet dat, maar voor de gemiddelde westerse toerist is het een opmerkelijk borreltafelfeitje. Dat borreltafelfeitje speelt een rol in de correcte vertaling van het vierde vers van Psalm 124: was de HEER niet voor ons geweest, toen de mensen zich tegen ons keerden, zo heet het in vers 2 volgens de Nieuwe Bijbelvertaling,

Dan had het water ons meegesleurd,
de stroom ons overspoeld.

Die stroom wordt nogal divers vertaald: een stroom (Staten), een stroom dien niemand tegenhield (psalmberijming 1773), een vloed (Leidse), een stortvloed (Canisius), een wilde beek (NBG ’51), de baaierd (psalmberijming 1967), de kolkende stroom (Ida Gerhardt), de bergstroom (Willibrord), de golven (Groot Nieuws), die vloed (Nuwe Vertaling) in floed (Nije Fryske), de stroom (NBV), een bergbeek (Naardense), een woeste stroom (Herziene Staten).

Het Nederlands heeft voor het woord dat hier in het Hebreeuws staat, geen begrip beschikbaar. Er staat נַחַ&#1500, nachal, en dat woord duidt een zogenaamde wadi aan, een droog dal in een aride landschap dat zich uitsluitend met water vult wanneer dat beschikbaar is, dan wel de waterstroom die de wadi plotsklaps kan vullen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 28-09-2022

Schriftroof

, door

ACHTERGROND - Volgens onbevestigde berichten zouden in Jemen, in de hoofdstad Sana’a, oude koranmanuscripten zijn gestolen, waaronder één van circa 1300 jaar oud. Tot vandaag kan ik er maar drie nieuwsberichten over vinden, één van de Ahlul Bayt News Agency, één van The Voice of Russia en één van National Yemen. Niet bepaald bronnen waar je je wereldnieuws vandaan haalt. Maar als het klopt wat hier wordt bericht, dan zou dat wereldnieuws moeten zijn. Nieuws dat vergelijkbaar is met de diefstal van een originele Gutenberg-bijbel of een fors deel van de Dode Zeerollen.

De koran kon pas in zijn definitieve vorm worden opgeschreven nadat Mohammed was overleden. Zolang hij nog in leven was, kwamen er immers steeds teksten bij. De profeet overleed in 632 en dat wil zeggen dat de koran dit jaar op zijn hoogst 1381 jaar oud is. Een koran van circa 1300 jaar oud behoort dus tot de zeldzame korans die nog uit de eerste eeuw van de islam stammen. Alleen al daarom zou de diefstal ervan een ramp zijn. Maar er is meer aan de hand.

Het zou heel goed om de Codex Sana’a I kunnen gaan. Dat hoeft niet per se – het nieuws is nog aan alle kanten onbevestigd – maar deze codex is een goed voorbeeld om de omvang van deze diefstal mee te schetsen. Het gaat om in de jaren zeventig in een opslagplaats in de oude moskee van Sana’a aangetroffen koranmanuscripten. In de opslagplaats zijn duizenden oude korans en koranfragmenten aangetroffen, gezamenlijk bekend als de Sana’a manuscripten. Maar juist over Codex I is nogal wat te doen geweest. De datering betreft namelijk de tekst waarmee het perkament als eerste is beschreven. Die tekst is later weggeschraapt en het perkament is daarna hergebruikt voor de tekst die nu nog zichtbaar is. Met kwartslampen kan de verwijderde tekst echter weer zichtbaar gemaakt worden, zoals u op de afbeelding kunt zien. Een dergelijk manuscript heet palimpsest.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 27-09-2022

Jezus was een moslim

, door

Dit verhaal van me is een paar jaar geleden gepubliceerd in NRC Handelsblad en kwam ik onlangs weer eens tegen. Het leek me nog steeds actueel.

Jezus is niet gekruisigd. Jezus is 120 jaar geworden. Jezus was een moslim. Islamitische groeperingen hebben zo hun eigen ideeën over een bij uitstek christelijke figuur. Wil de echte Jezus opstaan?

Zij hebben Hem niet gedood en zij hebben Hem niet gekruisigd. Daar is de Koran heel duidelijk over. Nog voor de lijdensweg van Christus begon, voordat zijn schouders het zware kruis moesten torsen, legde Allah de beeltenis van Jezus over een ander persoon. Allah hief Jezus na deze opmerkelijke persoonsverwisseling tot zich op in de hemel. Daar zal Jezus, of zoals moslims zeggen Isa, tot de dag der opstanding blijven. Zij [de Israëlieten] maakten plannen [voor de kruisiging] en God maakte plannen, maar God is de beste plannenmaker, leert soera drie, vers 54. Sommige moslims denken dat Judas in plaats van Jezus is geëindigd aan het kruis.

Over Jezus spreekt de Koran veelvuldig. Hij wordt 24 keer genoemd, 20 keer meer dan Mohammed. En, belangrijk, Jezus is in de kern moslim. Ondanks de ogenschijnlijke helderheid van het heilige boek geven verschillende groepen moslims een geheel eigen invulling aan de rol die Jezus in het geloof heeft gespeeld.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Het ontstaan van de islam (2/2)

, door

Zoals ik al aangaf, meende ik dat het onderzoek naar de historische Mohammed een doodlopende weg was. Aan de ene kant is veel van de kritiek op de gerationaliseerde legende die moest doorgaan voor een wetenschappelijk beeld, volledig terecht: de bronnen zijn inderdaad laat, de aanwezigheid van christelijke soldaten in de islamitische legers schreeuwt om een verklaring, en de overlevering van de Koran is – zonder wetenschappelijke uitgave – onduidelijk.

Tegelijk zijn de voorgestelde alternatieven nog erger dan de kwaal, en helpt het ook al niet dat sommige arabisten vooral politiek bedrijven. (In het tweede deel van De historische Mohammed schiet Hans Jansen bijvoorbeeld over zijn doel.) Ik meende daarom dat we niet langer konden achterhalen wat er echt is gebeurd in Mekka en Medina in de eerste helft van de zevende eeuw.

Ik was echter te somber, zo heb ik ontdekt. Ik las zojuist Fred Donners vrij recente boek Muhammad and the Believers, dat we mogen beschouwen als het equivalent van E.P. Sanders’ The Historical Figure of Jesus: een no-nonsense boek over een religieuze vernieuwer dat, zelfs als niet elke geleerde het met elk aspect eens zal zijn, een gerespecteerde basis wordt voor verdere discussie. Ik ben onder de indruk van Donners boek.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Koeweitse (ex-)politica wil seksslavinnen voor behoeftige mannen

, door

Knettergek is het voorstel van de Koeweitse (ex-)politica Salwa al Mutairi om mannen, op basis van de Koran, seksslavinnen te gunnen. Met deze stellingname nemen we als linkse kosmopolieten Geert Wilders alvast wat wind uit de zeilen want de geblondeerde volksmenner zal dit nieuws ongetwijfeld gaan gebruiken om meer angst- en haat te zaaien rond de Islam.

Salwa al Mutairi is een oud-parlementskandidaat in kielekiele Koeweit. Niet zo heel belangrijk dus maar via de internets heeft iedere gek een podium en zodoende heeft haar Youtube betoog over seksslavinnen inmiddels de (internationale) media bereikt. Wat is het probleem? Rijke Koeweiti worden verleid door de schoonheid van hun buitenlandse huishoudsters, deze vrouwen zouden hier zelfs tovenarij voor gebruiken. Vervolgens gaan de mannen vreemd en vreemdgaan is haram. Wat is de oplossing? Salwa sprak met een paar islamitisch geleerden die beweren dat het gebruiken van een seksslavin niet haram is. Deze slavin moet een gevangene zijn uit een land dat is veroverd door een islamitisch land. Volgens de geleerden zou Tsjetsjenië in aanmerking komen voor het leveren van 100% halal seksslavinnen aan behoeftige Koeweiti. Salwa pleit vervolgens voor het opzetten van speciale kantoren om in deze diensten te voorzien.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende