Een gevaarlijke aberratie?

Hieronder volgt een gastbijdrage van Wouter ter Heide. De kredietcrisis heeft de voorspelling over het einde van het kapitalisme weer eens op de (wereld-)agenda gezet. Door de financiële wereld wordt deze visie veelal afgedaan als een gevaarlijke aberratie, een bedreigende psychische afwijking. Een diskwalificatie die er van uitgaat dat in ons denken economie en democratie onlosmakelijk aan elkaar gekoppeld zijn, dus als een soort natuurlijke twee-eenheid fungeren. De vraag is of dat wel zo is. Kan het niet zo zijn dat hier sprake is van een gekunstelde in plaats van een natuurlijke verstrengeling in ons denken? En mocht dát zo zijn, zou het dan ook niet zo kunnen zijn dat het juist die gekunsteld- of onnatuurlijkheid is, die (sinds mensenheugenis) het slechtste in de mens naar boven brengt en debet is aan de vermaledijde tweedeling, waaronder de (wereld-)samenleving (sinds mensenheugenis) gebukt gaat? Kortom, om de mondiale kredietcrisis te bezweren, wordt het tijd voor een publieke of brede maatschappelijke discussie over de vraag of de cerebrale koppeling ‘democratie en economie’, een gekunstelde of een natuurlijke is. Democratisch gesproken zal het publieke antwoord op deze (kern-)vraag, die ons allen(!) aangaat, begrijpelijkerwijs richtinggevend zijn voor de aanpak van de ‘Moeder aller Crises’. Voor de realisatie van één en ander ligt hier voor de publieke omroep een uitgelezen taak weggelegd.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kredietcrisis doet China kapitalisme omarmen

Terwijl in het Westen de kredietcrisis aanleiding is voor grondige twijfel over het (fundamentalistische) kapitalisme lijkt in het communistische China de crisis juist tot een omarming van het kapitalisme? Dit blijkt uit een voorzichtig communiqué van de top van de Chinese communistische partij over over de impact van de financiële crisis (IPS).

In Beijing ziet men in dat de rol van China als ‘fabriek van de wereld’ het land kwetsbaar maakt als die wereld opeens door geldproblemen haar producten niet meer koopt. Om dit te voorkomen moet de binnenlandse consumptie worden aangewakkerd en zal voor boeren landbezit worden toegestaan. De term ‘privébezit’ wordt hierbij omzichtig vermeden want zelfs de meest vooruitstrevende hervormers zijn er als de dood voor dat er opnieuw iets zou kunnen ontstaan als een klasse van grootgrondbezitters. Die zijn immers resoluut uitgeroeid onder het autoritaire bewind van Mao. Men praat liever over een pachtperiode van 30 tot 70 jaar in plaats van landbezit.

De industriële sector in China brak twintig jaar geleden al met de communistische lijn en dat heeft het land in een vlucht naar voren gebracht. Een gevolg van deze snelle industriële ontwikkeling was een ontvolking van het platteland, de achtergebeleven boeren zijn echter ook qua inkomen sterk achtergebleven. Meer inkomen voor boeren na het toestaan van privébezit pachtrecht zal de levensstandaard op het platteland verhogen en de binnenlandse consumptie bevorderen. Op die manier hebben de Chinese fabrieken ook meer afzetmogelijkheden in eigen land.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De groene kansen van de kredietcrisis

Deze week kwam het rapport “The Economics of Ecosystems and Biodiversity” [.pdf] wederom in de belangstelling te staan. Hierin wordt gesteld dat de jaarlijkse kosten van ontbossing (en vernietiging van andere ecosystemen) de kosten van de financiële crisis ‘klein bier’ doen lijken. “At between $2 trillion and $5 trillion per year it dwarfs the cost of the current financial crisis which economists gauge at about $1.5 trillion” (DerSpiegel).

Ondertussen ontstaat er wel het idee dat nu overheden voor miljarden moeten bijspringen om de bankwereld overeind te houden dit ten koste zal moeten gaan van beleid op klimaatverandering en duurzame energie. De Financial Times kopte vorige week nog “EU: saving the economy or saving green dreams?”. Ontkenners van climate change en peakoil verkneukelen zich nu al bij het idee dat de financiële crisis groene ambities van de politieke agenda zal stoten. Maar het tegendeel zou wel eens waar kunnen zijn.

De eerste reflex van politici zal waarschijnlijk zijn om te snijden in (zogenaamd kostbaar) beleid op duurzame energie en klimaatverandering. Maar nu het roofkapitalisme haar einde nadert is er juist meer ruimte voor verduurzaming en dat besef zal op den duur ook bij beleidsmakers doordringen (BlogActiv.eu). Het roofkapitalisme dat verantwoordelijk is voor de enorme overshoot in consumptie stond verduurzaming altijd in de weg. Flitskapitaal vloog van oliepalm plantage naar kopermijn terwijl de natuur en lokale bevolking berooid achterbleven. De ecologische en maatschappelijke schade werd nooit meegerekend in de prijs. Vraag naar goederen werd gecreëerd met geleend geld, net zo goed dat ontwikkelingskosten van nieuwe ontbossende en vervuilende projecten werden gedekt met geleend geld. Investeren en projectontwikkelen: gewoon omdat het kan! Het leek een aardig zichzelf versterkend concept als je geen oog had voor de grenzen van wat onze aarde aankan. Nu de motor achter het roofkapitalisme is weggevallen zal ons economisch handelen weer gebaseerd moeten worden op de werkelijke economie en dat biedt perspectieven voor verduurzaming. Of zoals oud Wereldbank econoom professor Herman Daly zegt: “To keep up the illusion that growth is making us richer we deferred costs by issuing financial assets almost without limit, conveniently forgetting that these so‐called assets are, for society as a whole, debts to be paid back out of future real growth.” (TheOilDrum).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Graag excuses van de Chicago School of Economics

Poster van Milton Friedman in San Francisco (Foto: Flickr/juicyrai)

Een van de plekken waar men zich dezer dagen wel eens achter de oren zal krabben, is de Zweedse Rijksbank, die de Nobelprijs voor Economie uitreikt. Tenslotte heeft dit instituut op grote schaal meegewerkt aan de imagocampagne van de Chicago School of Economics door talloze van haar medewerkers een medaille op te spelden.

Deze school vormt het ideologische bolwerk van het fundamentalistische kapitalisme, dat momenteel zo spectaculair aan het instorten is, met Milton Friedman in de rol van Karl Marx, de stichter van een andere weinig flexibele economische denktrant. Ze zijn allebei dood, dus we kunnen ze de zotheid van hun ideeën niet meer onder de neus wrijven. Maar waar veel ex-communisten openlijk hun fouten beleden hebben, mag van de Chicago School of Economics nu hetzelfde verwacht worden.

Bij alle rumoer mag overigens niet uit het oog verloren worden dat de reële economische situatie in landen met een staatsgeleide economie nog altijd vele malen slechter is dan in het westen, en dat dit door de kredietcrisis ook niet zal veranderen. De vrije markt is een logische consequentie van de democratie, omdat beide het beslissingsrecht van individuen voorop stellen. Dat leidt inderdaad tot een race waarin iedereen het uiterste uit zijn vrijheden probeert te halen. De rol van de staat is het beschermen van de zwakkeren die in deze race tenonder dreigen te gaan, niet het frusteren van de race zelf.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Quote van de Dag: Kapitalisme

“Het idee dat de absolute macht van de markt niet mag worden ingeperkt door enige regel, of door politieke inmenging, was waanzin. Het idee dat de markt altijd gelijk heeft was een waanzinnig idee.”

Aldus president Sarkozy van Frankrijk, die vindt dat de manier waarop het wereldwijde kapitalisme werkt, grondig tegen het licht moet worden gehouden. Hangen de liberalen en markt-adepten in de touwen?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendquote – Keerpunt

“Het communisme is 20 jaar geleden aan zichzelf ten onder gegaan, en volgens mij gebeurt dat nu met het fundamentalistische kapitalisme” (Volkskrant)

Herman Wijffels, vertrekkend bewindvoerder bij de Wereldbank, ex-chef van de Rabobank, CDA-denker en formateur signaleert een historisch keerpunt. Niet alleen is het ‘Wall Street kapitalisme’ met de huidige kredietcrisis op de vuilstort van de geschiedenis belandt, ook de neoconservatieve fase in de Amerikaanse samenleving is volgens hem voorbij. Hij ziet nieuwe kansen voor een rechtvaardigere wereld nu roofkapitalisten een kopje kleiner zijn gemaakt en Amerika zich met Obama eindelijk gaat richten op de 21ste-eeuw. CHANGE!

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kapitalistisch activisme in de jaren ’80

“When Duyvendak lied nobody died…”

Nu we toch bezig zijn de bezem door de jaren ’80 te halen, waarom dan ook niet eens de handel en wandel van de Smaakmakers op Rechts onder de loep nemen? Vorig jaar werd Frans van Anraat in hoger beroep veroordeeld voor oorlogsmisdaden, hij kreeg 17 jaar. Zoals u wel weet leverde deze Hollandse handelaar de Iraakse dictator Saddam Hussein de grondstoffen voor zijn gifgasaanvallen waarbij duizenden Koerden en Iraniërs omkwamen. Oorlogscorrespondent Arnold Karskens zei over hem: “Van Anraat is de grootste Nederlandse oorlogsmisdadiger ooit. Er wordt geschat dat hij 120.000 slachtoffers heeft gemaakt, doden en gewonden. Dat is veel meer dan Nederlandse SS’ers voor hun rekening hebben genomen”.

Maar wie hield Van Anraat in die roerige jaren ’80 steeds de hand boven het hoofd? De VVD-er Frits Bolkestein vervulde als staatssecretaris voor Buitenlandse Handel aan het ministerie van Economische Zaken (EZ) op z’n minst een dubieuze rol. Tot op heden is deze rol nooit terdege onderzocht. Toch zijn er legio aanwijzingen dat er door de opstelling van zijn ministerie er onnodig veel slachtoffers zijn gevallen. Wanneer wordt hiervoor verantwoording afgelegd?

De toenmalige Nederlandse ambassadeur in Irak, Meindert Schorer verstuurde al in 1982 gecodeerde berichten naar Den Haag dat hij aanwijzingen had dat Saddam gifgas inzette tegen Iraanse troepen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa) wilde daarom snel 21 stoffen die als basis voor gifgas konden dienen op een vergunningenlijst. EZ wilde echter de handelsbetrekkingen met het olierijke Irak op peil houden en de Saddam niet tegen de schenen schoppen. Er volgende een jarenlang getouwtrek tussen BuZa en EZ waarbij Bolkestein steeds tégen exportbeperkingen streed. Door het dwarsliggen van Bolkestein traden de exportbeperkingen pas in werking op 5 februari 1985.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende