Goed volk | De Jodenzeug

Het verschijnsel lijkt de laatste tijd wat afgenomen. Je kunt een kaart immers maar één keer uitspelen. Maar Nederland discussieerde nog niet zo lang geleden over de vraag of de verwijdering van standbeelden. Standbeelden van lieden die werden beschouwd als nationale helden. Zo moest J.P. Coen verdwijnen uit Hoorn, gezien 's mans naar hedendaagse maatstaven niet bepaald brandschone verleden. Er valt iets te zeggen vóór zo'n verwijdering. Een standbeeld is een eerbetoon en als al teveel mensen daar aanstoot van te nemen, werkt het eerder verdelend dan inspirerend. Er valt ook iets tégen te zeggen. Het handhaven van zo'n steen des aanstoots is immers een waarschuwing dat iets deel uitmaakt van onze geschiedenis. Zoals je niets aan het verleden kunt toevoegen, zo kun je het ook niet wegpoetsen. Dit dilemma speelt in verhevigde mate bij de discussie over de Judensau.

Door: Foto: © Sargasso logo Goed volk
Foto: BNN-Vara Khalid en Sophie. foto Annemieke van der Togt. copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Tegen wil en dank, uitleg bij talkshow Khalid

COLUMN - Woensdag 30 maart keek ik naar Khalid van Khalid en Sophie en wist niet wat ik zag of liever hoorde.
Een vader en dochter werden bevraagd over hun gastvrije opvang van niet alleen een Oekraïens gezin maar ook negentien (fok-)poedels. Inderdaad wel bijzonder. Want hoe krijg je negentien poedels vanuit een belaagd Oekraïne naar Nederland vroeg ik me nog af.
De vader beëindigde het gesprek met een voor Khalid misschien onverwacht relaas over hoeveel het wel kostte om joden naar huis te brengen; één Jood kostte wel 135 euro en hij had alleen maar AOW.

Er werd niets toegelicht. Khalid wist nog snel na de inbreng van de man iets te roepen over hoe geweldig toch de inspanningen waren van vader en dochter om vervolgens met een grijns een filmpje aan te kondigen van de nazi sympathisant en goochelaar Kalanag, die volgens K. zo favoriet was bij Hitler.
De combinatie van een prijs op het hoofd van een Jood in combinatie met een filmpje over een man die zo favoriet was bij Hitler, werd mij wat te veel. Ik waande me even in een ander tijdsgewricht.

Wat was hier aan de hand vroeg ik me af, nadat ik mijn ergste verontrusting aan BNN/Vara had kenbaar gemaakt, waarop ik overigens een vriendelijke mailtje kreeg over hoeveel mails deze omroepvereniging al sowieso had te verwerken en dat het dus even kon duren voor ik  antwoord zou krijgen.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Gary Oldman houdt wel/niet van Joden

Steracteur Gary Oldman illustreert fraai hoezeer filosemitisme en antisemitisme twee kanten van dezelfde medaille zijn.

In een interview met Playboy Magazine beweerde hij over Mel Gibsons antisemitische tirade uit 2006, dat Mel vooral de fout had gemaakt lelijke dingen te zeggen over Joden terwijl Joden Hollywood beheersen.

Schelden op vrouwen, homo’s en minderheden moet namelijk gewoon kunnen, vindt Oldman, aangezien vrouwen, homo’s en minderheden zelf net zo goed schelden op anderen. Maar alleen als je blank, heteroseksueel of man bent wordt je er door de politieke correctheid op afgerekend. Hoe oneerlijk!

Mel Gibson is in a town that’s run by Jews and he said the wrong thing because he’s actually bitten the hand that I guess has fed him – and doesn’t need to feed him anymore because he’s got enough dough.

He’s like an outcast, a leper, you know?

But some Jewish guy in his office somewhere hasn’t turned and said, “That f***ing kraut” or “F*** those Germans,” whatever it is? We all hide and try to be so politically correct. That’s what gets me.’

Daags nadat er de voorspelbare ophef over Oldman’s opmerkingen ontstond, ging hij door het stof in een brief aan de Anti-Defamation League (min of meer de Amerikaanse variant van het CIDI). Boodschap: ik ben geen antisemiet, ik houd juist enorm van Joden!

Foto: Stijn Hazen (cc)

Jezus, de hoerenzoon

RECENSIE - Bij de vertaling en heruitgave van een eeuwenoud schotschrift

‘Toen de klokken van de kathedralen luidden voor het kerstfeest, en in de huizen van burgers de christelijke vreugde overheerste, haalde in het donkere getto de vervloekte jood het Toledot-boek tevoorschijn en, terwijl de gelovigen bogen voor de zoon van de maagd, las hij vol bittere hoon over mamser ben ha-nidda.’

Aldus de Duitse auteur Erich Bisschoff in 1896, bij zijn vertaling van de Toledot, de geschiedenis van de mamser ben ha-nidda, de bastaardzoon geboren tijdens nidda, wat wil zeggen dat zijn moeder ook nog eens onrein was (ongesteld tijdens de conceptie). Een grotere schande was ondenkbaar. En deze mamser waar de joden tijdens Kerstnacht stiekem over lazen… was Jezus Christus.

Bisschoffs duistere aantijging dat de joden met Kerst massaal een boekje lazen waarin Jezus werd zwartgemaakt weerspiegelt natuurlijk de oude antisemitische mythe dat de joden in het geheim voortdurend bezig waren het christendom te ondermijnen. Ze vervloekten de christenen, ontvoerden christelijke kinderen om hun bloed te drinken, en lazen dus met Kerst allemaal de Toledot. In feite gaat het hier om een marginale tekst (of verzameling teksten). Oeroud, dat wel, en in vele versies bewaard gebleven (Bisschoff vertaalde een Jiddische versie) maar verder nauwelijks bekend, ook niet in joodse kring. En toch ontplofte menige christen van verontwaardiging wanneer hij een exemplaar van deze tekst in handen kreeg (en kon lezen). Luther bijvoorbeeld las de Teoledot en schreef daarna een fel antisemitisch pamflet, Vom Schem Hamphoras (1543), waarin de joden afgeschilderd worden als duivelsgebroed dat uitgeroeid moet worden. (De Nazi’s hebben nog hun best gedaan deze tekst op te nemen in het schoolcurriculum.)

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Toename antisemitisme

ANALYSE - In het nieuws vandaag een rapport vanuit de Europese Commissie over antisemitisme in de EU. Negen op de tien mensen met een Joodse achtergrond geven aan dat antisemitisme in de laatste vijf jaar is gegroeid. Dat duidt op een stevig probleem. Maar er zijn de nodige kanttekeningen te maken bij dit onderzoek.

Vooraf voor de duidelijkheid: de kanttekeningen zijn niet bedoeld om antisemitisme te bagataliseren of goed te praten. Antisemitisme past niet in Nederland of elders en dient bestreden te worden. Maar voor de bestrijding is het wel nodig dat de onderbouwing klopt.

Uit het onderzoek halen we figuur 2:


Ook vanuit Nederland wordt aangegeven dat 90% een stijging van antisemitisme ervaart in de laatste 5 jaar. En daar ontstaat de verwarring. Want twee gerenommeerde onderzoeken naar antisemitisme die dit jaar hun recente cijfers hebben gepubliceerd, laten deze trend niet zien.

Het Verwey-Jonker Instituut:

Het CIDI:

Ook uit de cijfers van het Openbaar Ministerie valt, los van de uitschieter in 2017, geen trend op te maken.

Dat roept de vraag op waar de beleving van groeiend antisemitisme dan vandaan komt. Twee zaken kunnen daarbij een rol spelen. Als eerste een afnemende wil om meldingen te doen. Gegeven rapportages zijn op basis van werkelijke meldingen of zaken. Maar als men dat niet meer doet, dan kan een ontwikkeling niet goed in beeld gebracht worden. Zover bekend zijn er geen specifieke cijfers over afnemende meldingsbereidheid bij deze groep.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De ‘joods-christelijke’ cultuur bestaat niet

 

In Trouw reageert C. Verhoef op de aankondiging van rabbijn van de Kamp om zijn CDA-lidmaatschap op te zeggen. Hij ergerde zich aan de stelling van Buma over de ‘joods-christelijke’ grondslag van de Nederlandse samenleving.

Verhoef:

Terecht merkt rabbijn Van de Kamp op dat de ‘joods-christelijke samenleving’ niet bestaat. CDA, CU en PVV maken te pas en te onpas gebruik van de aanduiding ‘joods-christelijke samenleving’, c.q. ‘cultuur’, ‘erfgoed’, ‘gedachtegoed’, ‘waarden en normen’. In de media en de kerken komt men eveneens veelvuldig deze terminologie tegen. Ook het christelijk onderwijs gaat ten onrechte uit van de ‘joods-christelijke traditie’.

Men noemt dan waarden als liefde, eerlijkheid, gerechtigheid, trouw, vrijheid, rechtvaardigheid, gelijkheid, behulpzaamheid, bescheidenheid, barmhartigheid, gerechtigheid enzovoort. Dit zijn echter geen exclusief joodse, noch christelijke waarden. Zij bestonden al eeuwen vóór er joden en christenen waren. Het zijn de fundamentele waarden van vrijwel elke beschaving. Ze zijn van alle tijden en alle plaatsen. Universeel.

Delen van de Bijbelboeken Exodus en Deuteronomium zijn ontleend aan de veel oudere wetten van koning Hammurabi van Babylon. Hele paragrafen van zijn wet kan men letterlijk in de wet van Mozes terugvinden. De Tien Geboden lijken een soort geheugensteuntje te zijn geweest van basisprincipes, die rechtsgeleerden al in de tijd van Hammurabi uit het hoofd leerden.

Ook in het christendom vinden wij weinig authentieke gedachten. Veel nieuwtestamentische morele richtlijnen zijn ontleend aan het Griekse denken. De deugden uit de klassieke oudheid stellen de menselijke waardigheid voorop en bepalen mede het ethisch denken in onze samenleving. De cultuurvermenging in de Oudheid is een proces van eeuwen geweest. De gulden regel ‘Behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden’ is afkomstig van de Chinese wijsgeer Confucius en komt, aldus Karen Armstrong in haar boek ‘Compassie’, in alle religies voor.

Jodendom en christendom zijn niet meer dan een doorgeefluik geweest.

Daarentegen hebben wij veel waarden, zoals individuele vrijheid, zelfbeschikking, emancipatie, democratie en seksuele vrijheid eerder ‘op de kerk veroverd’ dan aan de kerk te danken. Het zijn de verworvenheden van het seculiere denken, van Verlichting, rationalisme en humanisme. De gelijkheid van man en vrouw hebben wij verworven via liberalisme en socialisme.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

De kanarie in de kolenmijn vliegt een voorspelbaar rondje

Hanneke Groenteman op zoek naar antisemitisme: zo laat zich het format van het nieuwe EO-programma ‘De kanarie in de kolenmijn‘ samenvatten.

Volgens mij hadden de makers daar eigenlijk Esther Voet bij bedacht: het programma is in ieder geval op haar lijf geschreven, en Voet is een vaste EO-commentator in dat radioprogramma van Tijs van den Brink. Maar Esther had vermoedelijk andere dingen te doen. Hoe dan ook kwam Groenteman in een kant en klaar programma terecht, zo onthulde ze zelf.

Alle interviews waren aldus al geregeld, het draaiboek lag al klaar. Aflevering twee ging over antisemitisme in Engeland. De promo maakte de kijker alvast lekker bang met een paar stevige uitspraken over de gruwel die Jeremy Corbyn heet. Hij en zijn kliek hadden het antisemitisme de Labourpartij in geloodst.

De gruwel die Corbyn heet

Nou ja, dat was althans de mening van een prominente Joodse Labour-senator in the House of Lords. Labour was altijd een partij geweest waar Joden zich veilig konden voelen, maar dankzij Jeremy Corbyn was die tijd nu voorgoed voorbij. Anderen dachten dat het wel over zou waaien, maar ‘baron’ Parry Andrew Mitchell wist wel beter.

Hij wilde nog net niet zeggen dat hij Corbyn vanuit de grond van zijn hart haatte – zeker niet nadat hij de Corbynista’s een vurige haat jegens alles wat met Israël te maken had, inclusief Joden, had toegezegd – maar dat hij Corbyn een foute man vond, was wel duidelijk.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Verloren Oudheid

Verloren Oudheid | Wie waren de Arameeërs?

COLUMN - In mijn vorige columns heb ik de Arameeërs al enkele malen genoemd. Deze losse groep herdersstammen afkomstig uit het huidige Syrië verspreidde zich tussen 1100 en 600 v. Chr. over het gehele Nabije Oosten. Als gevolg hiervan werd hun taal de voertaal van de regio. Dankzij de belangrijke positie van het Aramees ontstond in het Nabije Oosten een soort overkoepelende Aramese etniciteit waar bijna alle Semitische volken van de regio in op leken te gaan. Hoe is deze overkoepelende etniciteit ontstaan? Een lesje etnische identiteit in de Oudheid…

Oorsprong van de Arameeërs
De naam ‘Aram’ is waarschijnlijk afgeleid van het proto-Semitische woord voor ‘hoogland’. Een geografische aanduiding dus. Het is dan ook geen verrassing dat we deze naam al vanaf het derde millennium hier en daar in inscripties aantreffen. Pas rond 1100 v. Chr. raakt de naam ‘Arameeër’ echter geassocieerd met een volk. In deze periode van grote volksverhuizingen begonnen de nomadische herders die voorheen op de Syrische steppe hadden geleefd zich te verspreiden naar de steden van Syrië en Mesopotamië. De Assyriërs noemden hen ‘Ahlamu’, wat zoveel betekent als ‘zwervers’. Een deel van deze Ahlamu – de Ahlamu van het hoogland – kwamen bekend te staan als de Arameeërs. Deze Arameeërs vestigden tussen 1100 en 800 v. Chr. enkele middelgrote koninkrijken in Syrië, waaronder Bit Adini (Beth Eden), Hamath (Hama) en Damascus. Het laatste koninkrijk was een van de grootste rivalen van het oude Israël.

Foto: Pedro Ribeiro Simões (cc)

Miskoop

COLUMN - Omdat ik momenteel een cursus aan het voorbereiden ben over islamitisch Spanje, kocht ik een tijd geleden in mijn favoriete antiquariaat een boek dat daarover leek te gaan: The Mezuza in the Madonna’s Foot van Trudi Alexy. Oral histories exploring 500 years in the paradoxical relationship of Spain and the Jews, zegt de ondertitel. Ik verwachtte iets aan te treffen over de geschiedenis van joden in Spanje na 1492, toen de katholieke majesteiten Ferdinand en Isabella besloten alle joden Spanje uit te jagen.

Mijn nieuwe aanwinst bleek een miskoop, maar en wel hele gelukkige. Over Spaanse joden die ervoor kozen in Spanje te blijven, hetzij als converso, het zij als marrano (jood in het geheim) trof ik wel wat aan, maar bedroevend weinig. Het boek gaat voornamlijk over Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog via het Spanje van Franco een veilig heenkomen zochten en daar in groten getale ook in zijn geslaagd. De auteur was er – als kind – één van.

Zij schetst in haar boek een beeld van de vluchtroute via Spanje door middel van interviews met gevluchte Joden, met mensensmokkelaars en hulpverleners. En passant probeert ze een antwoord te geven op de vraag hoe het mogelijk was dat de bevolking van een land met zo’n enorm vijandige houding tegenover Joden hen toch hielp toen dat nodig was en daarvoor zelfs druk weerstond van bondgenoot Nazi Duitsland om zich anders op te stellen. Dat antwoord komt niet heel goed uit de verf, maar de verhalen zijn een genot om te lezen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Schelden en terugschelden

COLUMN - Wat doe je, als christelijke auteurs je beschuldigen van zo’n beetje alle delicten uit het Wetboek van Strafrecht en speciaal voor jou zelfs nog een misdrijf verzinnen? Ga je rustig uitleggen dat het allemaal berust op een misverstand? Nee natuurlijk. Dat kost teveel tijd en zou bovendien de indruk wekken dat je iets te verdedigen hebt. Dus scheld je terug. Dat is nu zo. Dat was vroeger zo.

De christelijke polemiek tegen de joden begint al in het Nieuwe Testament. De gemeenschap waarvoor Johannes zijn evangelie schrijft, had een pijnlijke breuk met een joodse gemeenschap achter de rug en de evangelist ziet er geen been in ‘de’ joden aan te duiden als duivelskinderen. In de loop van de tweede eeuw worden de verwijten nog grover. Bisschop Melito verwijt de joden – opnieuw: ‘de’ joden – het misdrijf der ‘theocide’, de godsmoord. Het is geen frisse lectuur.

Kanttekening één: dit zijn de meningen van de schrijvende klasse. Tussen de regels door valt te lezen dat gewone gelovige hun eigen plan trokken. Als Johannes Chrysostomus, de latere patriarch van Constantinopel, rond 390 niet minder dan acht preken op de joden afvuurt, doet hij dat omdat er in zijn gemeente christenen waren die aanschoven in de synagoge. Ook zijn tijdgenoot Augustinus noemt mensen die volgens hem christenen waren maar zichzelf beschouwden als joden. De gewone gelovigen hadden zo hun eigen ideeën.

Volgende