Amol iz gewen a majse

Een liedje dat eerst het verlangen uitspreekt naar de rust van de sabbat (Sjabbes), in het volgende couplet naar die van de religieuze feestdagen (Jontev), tenslotte naar vrede: het gaat van klein naar groot en van het specifiek Joodse naar het algemeen menselijke.

Het wordt her en der toegeschreven aan Mordechaj Gebirtig, maar dat gebeurt misschien alleen omdat het zo’n mooi liedje is en Gebirtig zo’n groot liedcomponist. In het Gebirtig-boek van Manfred Lemm, om maar een gezaghebbende uitgave te noemen, komt dit liedje niet voor. Gebirtigs poëzie is trouwens nadenkelijker en beschrijvender, verhalender dan die van dit liedje.

Er hoort een voorspel bij dat soms instrumentaal wordt uitgevoerd, soms vocaal maar zonder betekenisdragende woorden. (Men zingt dan klanken als “Ja-ba-ba-ba-baj”).

Enkele mooie uitvoeringen:

Van de Nederlandse zangeres Niki Jacobs en haar band Nikitov. Zij  slaat nieuwe wegen in door elementen van de niet-Jiddische populaire cultuur over te nemen, met zeer overtuigende resultaten.

Een aanstekelijk vrolijke uitvoering door Theodore Bikel. Hij is een van de grote zangers geweest die in de twintigste eeuw het Jiddische lied veel bekendheid hebben gegeven, ook onder niet-Joden. Ook in dit liedje toont hij zijn kracht door iedere sentimentaliteit te vermijden. Hij is 87 en nog steeds actief, zie zijn site.

In de komende weken presenteer ik op Sargasso een serie Jiddische liederen. Ik geef teksten met vertalingen, links naar filmpjes of geluidsopnamen en kort commentaar op de uitvoeringen. Vadnaag Broederl, lechajim.

De auteur van dit lied is Mordechaj Gebirtig (1877-1942). Hij was een van de belangrijkste scheppers van het Jiddische lied. Hij was een arme meubelmaker in Krakau en schreef zijn liederen ’s avonds na een dag achter de werkbank. Hij schreef in het begin alleen voor zijn vrouw en kinderen en dacht niet aan verdere verspreiding van zijn liederen, maar toch werden ze al snel heel bekend in de Jiddisch sprekende wereld. U zult in deze serie wel meer van en over Gebirtig kunnen lezen en beluisteren.

De zanger wil de toehoorder ertoe brengen, afscheid te nemen van de nuchterheid en het rijk te betreden van de roes. Daar heersen de vrolijkheid en de dans. Zorg, pijn, melancholie bestaan er niet meer.

Niet iedereen zal deze roes uit lijfelijke ervaring kunnen navoelen. Maar het verlangen naar een wereld van absoluut, ongestoord genot waar de moeilijkheden van het “echte” leven nog maar een verre herinnering zijn- wie heeft dat nog nooit ervaren? Dat maakt de tekst ook aansprekend voor mensen die niet of weinig drinken.