De Europese canon (16-20)

In de alweer vijfde aflevering in de reeks over de Europese canon gaan we kijken naar de overgang van Middeleeuwen naar Nieuwe Tijd. De Grote Ontdekkingen Periode: Vanaf 1419 Vanaf 1419 organiseerden de Portugezen systematische verkenningstochten langs de westelijke kust van Afrika. Die werden steeds ambitieuzer. Bartolomeu Dias passeerde in 1488 Kaap de Goede Hoop, Vasco da Gama bereikte in 1497 India. In de tussentijd was Columbus namens de reyes católicos de Atlantische Oceaan overgestoken. Rond 1500 begonnen de Europeane nte begrijpen dat Columbus niet in India was aangekomen, zoals hij dacht, maar een nieuwe wereld had ontdekt. [caption id="attachment_350573" align="aligncenter" width="348"] Vroege kaart van Amerika[/caption] We spreken van “de grote ontdekkingen”, namelijk de ontdekking van de al bestaande handelsnetwerken rond de Indische Oceaan en de Caribische Zee. Maar de grootste ontdekking was dat er een nieuwe wereld was, met bewoners die niet stonden vermeld in de Bijbel. De vraag naar hun herkomst speelt nog altijd, maar rond 1500 was er een veel belangrijkere vraag: wat was de informatie uit de Bijbel nog waard? [caption id="attachment_350575" align="aligncenter" width="400"] Collegium Trilingue, Leuven - foto Jona Lendering[/caption] Humanisme Periode: Rond 1516 De vraag naar de compleetheid van de Bijbel kwam niet uit de lucht vallen. Al een eeuw waren er geleerden, ze zogeheten “humanisten”, die probeerden antieke teksten zo wetenschappelijk mogelijk te bestuderen. Erasmus van Rotterdam paste de nieuw ontwikkelde technieken toe op de Bijbel. Om christenen in contact te brengen met het Woord van God, ontdaan van alle onvolkomenheden die kopiisten er (ondanks alle goede intenties) in het voorgaande anderhalve millennium in hadden laten sluipen, publiceerde hij in 1516 een nieuwe, zo betrouwbaar mogelijke editie van het Nieuwe Testament. Dat betekende echter ook dat hij botste met de christelijke traditie. Erasmus vernieuwde ook het onderwijs: hij was betrokken bij de oprichting van het Collegium Trilingue in Leuven, waar behalve het Latijn en het Grieks ook het Hebreeuws werd bestudeerd. Feitelijk was de bestudering van de Romeins-Grieks-Oosterse Oudheid nu een van de kerntradities van Europa. [caption id="attachment_350576" align="aligncenter" width="240"] Luther (Catharijneconvent, Utrecht) foto Jona Lendering[/caption] Reformatie en Contrareformatie Periode: De zestiende eeuw Kritiek op de kerk is zo oud als de kerk, maar rond 1400 was deze scherper dan ooit. Sinds 1378 waren er namelijk twee pausen, sinds 1409 zelfs drie, en allemaal beweerden ze de ware patriarch van Rome te zijn. Uiteindelijk organiseerden twee pausen en de keizer het Concilie van Konstanz (1414-1418), dat zichzelf bevoegd verklaarde regels voor de kerk op te stellen. De hervorming van de kerk was dus al een actueel thema toen Martin Luther in 1517 zijn stellingen publiceerde, weigerde die terug te nemen en een schisma ontketende. Al snel waren er naast de lutheranen ook wederdopers en calvinisten, terwijl er ook binnen de kerk van Rome hervormingen waren. Alles draaide uiteindelijk om de wetenschappelijke bestudering van de Bijbel en de mate waarin men eerdere tradities wilde aanvaarden. We spreken van de Reformatie en van de Contrareformatie, en deze twee processen, wortelend in een eerder verlangen naar hervorming, markeren de overgang van de Middeleeuwen naar de Nieuwe Tijd. [caption id="attachment_350577" align="aligncenter" width="276"] Een zestiende-eeuwse munt als gevelsteen (Zandhoek 14, Amsterdam) foto Jona Lendering[/caption] Kapitalisme Periode: 1531 Alternatieven: Venetië, de Prijsrevolutie In het antieke en middeleeuwse wereldbeeld kende men geen economische groei. De rijkdom van de een ging automatisch ten koste van de ander. Wie een bedelaar iets toestopte, gaf hem geen aalmoes, maar gaf alleen maar terug wat altijd al van hem was geweest. Een koopman moest dus uitkijken dat hij niet teveel winst maakte, want dat zou zijn onsterfelijke ziel in gevaar brengen. Tegelijk was duidelijk God wel handel had gewild, want anders waren de natuurlijke hulpmiddelen wel gelijkmatig over de aarde verspreid geweest. In de vijftiende eeuw begon men anders tegen handel te kijken en ontstond een vroege vorm van kapitalisme. Wie een jaartal zoekt, zou 1531 kunnen noemen, toen Antwerpen zijn Handelsbeurs kreeg. Als je een eerder begin wil, denk dan aan Venetië. Je zou ook kunnen wijzen op de Prijsrevolutie van de zestiende eeuw: door de aankomst van enorme zilvervloten uit de Nieuwe Wereld was zilver niet langer schaars, verloor het aan waarde en werden zilverstukken voor het eerst handzame betaalmiddelen. De economie monetariseerde en dat bevorderde weer de handel. [caption id="attachment_350578" align="aligncenter" width="300"] Simon Stevin, Public domain, via Wikimedia Commons.[/caption] Wetenschappelijke Revolutie Periode: Vanaf 1543 In 1584 stelde Simon Stevin, die daarvoor de toren van de Nieuwe Kerk in Delft was beklommen, vast dat een loden en een houten bal even snel vielen en dat het aloude idee dat zware voorwerpen sneller vielen dan lichte, onjuist was. Het is maar een van de vele experimenten waarmee Europese geleerden de natuur onderzochten. Had men aanvankelijk de inzichten van de oude Joden, Grieken en Romeinen nog hoog aangeslagen, voortaan gold de eigen waarneming als doorslaggevend. Onderzoekers als Tycho Brahe en Andreas Vesalius kwamen met nieuwe ideeën, mannen als Stevin werkten die verder uit, Johannes Kepler voegde de wiskunde toe, en uiteindelijk vatten geleerden als Isaac Newton alles samen in grote, overkoepelende theorieën. Wie een jaartal zoekt, kan aan het begin van de Wetenschappelijke Revolutie 1543 noemen, toen Vesalius en Copernicus hun boeken publiceerden, of kan kiezen voor 1666, toen de Académie des sciences werd opgericht en wetenschap tot overheidstaak werd gemaakt. Ik kies voor 1584, om een blunder te compenseren van het Rijksmuseum van Oudheden, dat in 2022 een expositie had over belangrijke wetenschappelijke boeken, en het presteerde Simon Stevin te negeren en de Wetenschappelijke Revolutie te illustreren met een boek van een of andere Italiaan, waarvan de naam me even niet te binnen wil schieten. De Europese canon … … gaat ook morgen weer verder, en er is een verantwoording. U blijft op de hoogte van deze reeks (en van alle blogjes) via het WhatsAppkanaal. Dit artikel verscheen eerder bij Mainzer Beobachter.

Door: Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag
Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (11-15)

In deze vierde aflevering van mijn reeks over de Europese canon belandden we in de tijd die we, afhankelijke van het gekozen perspectief, kunnen aanduiden als het herfsttij der Middeleeuwen of de vroege Renaissance.

Scholastiek

Periode: Late Middeleeuwen

De filosofie van de Late Oudheid, waarin het christendom zijn boodschap moest uitdrukken, staat bekend als het Neoplatonisme. Ook in de Arabische wereld was deze stroming lange tijd dominant, maar gaandeweg ontdekte men het belang van Aristoteles.

Scholastiek onderwijs (Benozzo Gozzoli), via Wikimedia.

Europa volgde. Aanvankelijk was men sceptisch over het aristoteliaanse denken, maar in de dertiende eeuw wist Thomas van Aquino, profiterend van de vertalingen van Willem van Moerbeke, de christelijke theologie uit te leggen in de termen van Aristoteles’ filosofie. Daarmee was hij de grote representant van de laatmiddeleeuwse filosofie, de scholastiek. Zo werd Aristoteles in heel Europa de “meester van alle wijzen”, zoals Dante hem typeert. In de Arabische wereld bleef Aristoteles’ populariteit daarentegen beperkt; de commentaren van Ibn Rushd waren invloedrijker in Latijnse vertaling dan in het Arabische origineel.

Illustratie uit de Hamburgse stadsrechten met Hanze-handel, via Wikimedia.

De Hanze

Periode: 1356

Alternatief: Ommelandvaart

In de loop van de veertiende eeuw begonnen de landen van Noordwest-Europa steeds vaker hun voedsel te importeren uit de gebieden ten oosten van de Elbe, zoals Pruisen en Polen. Dit had vérstrekkende gevolgen. De westerse steden ontgroeiden hun ommeland en zagen hun macht toenemen. Op het platteland kon men zich toeleggen op andere producten, waarop meer rendement viel te behalen. In het oosten profiteerden rijke tussenhandelaren, die later zouden opgaan in de lage adel. De boeren zagen zich echter gedwongen voor de westerse markt te produceren. De regio neigde naar monocultuur; innovatie werd gewantrouwd; de ooit vrije boerenklasse verloor steeds meer rechten.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (6-10)

Voilà: de derde aflevering van de reeks over de Europese canon. Nu we de Late Oudheid en de verantwoording hebben gehad, kunnen we beginnen met de Volle Middeleeuwen.

Democratisch bestuur

Periode: vanaf ca. 1000

Alternatieven: Althing, Magna Carta, Staten-Generaal, Defensor Pacis.

Priester Hendrik, een van degenen die de rechten van de Hollandse boeren hielp overbrengen naar oostelijk Europa

Het principe was simpel, daar in de landen langs de Noordzee: wie water deert, die water keert. Dat gaf iedereen een verantwoordelijkheid in de landverdediging en dus een stem. Nu was dat wat bewerkelijk en daarom kwamen er waterschappen en hoogheemraadschappen. Het was het begin van de representatieve democratie. Later namen de bewoners van de Lage Landen hun rechten mee naar het oosten, toen ze voorbij de Elbe nieuwe gronden ontgonnen.

Ik zou hier ook de IJslandse Althing, de Engelse Magna Carta, de eerste Staten-Generaal en de Defensor Pacis hebben kunnen noemen, maar de verspreiding van het rechtenpakket van de Lage Landen richting Oost-Europa geeft de doorslag. Het zou niet lang bestaan, zoals we nog zullen zien.

Het graf van Hendrik IV in Spiers

Investituurstrijd

Periode: 1075-1122

Vanouds stelden de wereldlijke heersers bisschoppen aan, die ook wereldlijke taken uitvoerden en aanzienlijke macht bezaten. Het was niet vreemd dat de kerkelijke verplichtingen er weleens bij inschoten en er was kritiek. In de loop van de elfde eeuw zwol die steeds verder aan, tot uiteindelijk paus Gregorius VII in 1075 de verhoudingen op scherp zette en koning Hendrik IV van Duitsland excommuniceerde nadat die een bisschop had aangewezen voor Milaan. De Duitse rijksgroten eisten dat de koning die excommunicatie ongedaan maakte, wat hij deed door een boetetocht te maken naar de paus, om vervolgens een nieuwe paus aan te wijzen die hem tot keizer kroonde.

Foto: Europa satellietfoto Nasa, public domain , via Wikimedia.

De historische canon van Europa (verantwoording)

Voordat we verder gaan met deze reeks over een Europese historische canon, is het zinvol stil te staan bij de wijze waarop ze is samengesteld. Europees, historisch en canon zijn immers begrippen die toelichting vergen.

Een canon voor Europa?

Om te beginnen: een canon dient om op een bevattelijke wijze inzichten over te dragen. Het is een didactisch hulpmiddel, het is wetenschapscommunicatie. Een canon is niet het resultaat van wetenschappelijk onderzoek en de inhoud is niet in beton gegoten. Een canon is slechts een aanleiding tot discussie, een ladder die je na gebruik kunt wegwerpen. Niet méér. Neem canons dus nooit serieus.

De geschiedenis van Europa?

Dan: het gaat over geschiedenis. Hoewel een canon geen wetenschap is, is geschiedenis dat wel. U zult daarom geen individuen tegenkomen, maar wel enkele instituties, een handvol ideologieën, een stuk of wat processen en diverse gebeurtenissen. Het staat u vrij die terug te leiden tot handelingen van individuen (methodisch individualisme, in jargon), maar de geschiedvorsing heeft sinds de negentiende eeuw natuurlijk wel een genuanceerder causaliteitsbegrip ontwikkeld. Het is een wetenschap hè.

Het gaat mij bovendien om vormende krachten, om zaken die agency hebben bij de totstandkoming van het Europese huis. Ik ben geboeid door de evoluerende maatschappelijke structuur, niet door de façade. Daarom presenteer ik wel sociale en economische ontwikkelingen, plus politieke gebeurtenissen die zulke ontwikkelingen richting gaven, maar negeer ik de culturele uiterlijkheden. Dat is mijn keuze. U kunt zeggen dat Europa beter niet sociaalwetenschappelijk bekeken wordt en beter is op te vatten als een losse verzameling cultuuruitingen. Dan is Made in Europe, het mooie boek van Pieter Steinz, iets voor u.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (1-5)

Een tijdje geleden stelde ik een Europese historische canon voor van tweeënveertig vensters en nodigde ik u uit toevoegingen te doen en verbeteringen te suggereren. Tussen vandaag en de Europese verkiezingen van 6 juni zal ik in elf blogjes de uitkomst aan u presenteren: steeds vijf vensters en daarnaast een stukje waarin ik de keuzes verantwoord. Bedenk wel: een canon is een didactisch hulpmiddel, geen in steen gehouwen waarheid. Een canon heeft meer te doen met wetenschapscommunicatie dan met wetenschap. Wie liever een canon van de geschiedwetenschap leest, vindt die hier.

Ter zake nu.

Tijdens keizer Septimius Severus, wiens ereboog u hier ziet, bereikte het Romeinse Rijk zijn grootste omvang (foto Jona Lendering)

Het Romeinse Rijk

Periode: Tot de zesde eeuw / tot 1453

In het krachtige en welvarende Romeinse Rijk, dat rond 202 na Chr. zijn grootste omvang bereikte, woonde ongeveer een derde van de wereldbevolking. Hoe vitaal de toenmalige cultuur was blijkt wel uit het feit dat het imperium bleef bestaan tot 1453 (later meer) terwijl de voornaamste Romeinse talen – het Grieks, het Latijn en het Aramees – nog springlevend zijn.

De voornaamste erfenis, en de reden waarom de Romeinen deel uitmaken van de Europese canon, is echter een andere: bescheidenheid. De Romeinen hadden er geen enkele moeite mee te erkennen dat ze hadden geleerd van andere beschavingen. Ze erkenden het wezenlijk andere. Die bescheidenheid gaven ze door aan het middeleeuwse christendom, dat erkende te staan op de schouders van reuzen, aan de Renaissance en aan het latere Europa. Met een woord van Rémi Brague is bescheidenheid Europa’s “Romeinse weg”.

Foto: EU2017EE Estonian Presidency (cc)

Gezocht wegens gebrek aan respect voor de Russische geschiedenis

De Russische internetkrant Mediazona kreeg een bijzondere database in handen van het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken met 95.994 namen van mensen die gezocht worden. Hun misdaad? Belediging van Rusland en zijn geschiedenis. Prominent op de lijst is de Estse premier Kaja Kallas. Zij wordt gezocht omdat ze alle Russische monumenten uit het land wil verwijderen. Kallas: “Dit is eens te meer een bewijs dat ik het juiste doe: de krachtige steun van de EU aan Oekraïne is een succes en dat doet Rusland pijn.” Ze laat weten dat het programma voor de verwijdering van monumenten die de Sovjet-Unie verheerlijken gewoon doorgaat.

De database is een paar jaar voor de inval in Oekraïne opgezet. Volgens Mediazona belastte het ministerie Alexander Bastrykin met een speciale afdeling die de taak kreeg om misdaden te onderzoeken die verband hielden met de ‘rehabilitatie van het nazisme’ en ‘verdraaiing van de geschiedenis’. De medewerkers zijn voortvarend aan de slag gegaan en identificeerden in de loop van de tijd bijna honderduizend ‘criminelen’, zowel Russen als buitenlanders, voornamelijk inwoners van voormalige sovjet-landen. Aanvankelijk ging het om mensen die verdacht werden van sympathie voor Hitler en de nazi’s. Toen Poetin de oorlog tegen Oekraïne begon om dat land te ‘denazificeren’ kreeg de afdeling het erg druk. Buitenlanders die meevechten met het Oekraïense leger staan nu ook op de lijst, waaronder naast honderd Georgiërs 93 Britten, 23 Israeliërs, 21 Amerikanen ook een Nederlandse vrijwilliger.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

Migratie is van alle tijden

COLUMN - Een van de (vele) misverstanden over migratie is dat het hier om een verschijnsel gaat dat zijn oorsprong vindt in recente ontwikkelingen zoals de globalisering van de economie en de toegenomen communicatiemogelijkheden. Voor de correctie op dit beeld hoef je niet ver te gaan. Maar geschiedenis is helaas voor velen geen bron meer voor een adequate beoordeling van de oorzaak en betekenis van wat er vandaag gebeurt.

In het boek van Richard Evans De eeuw van de macht; Europa 1815-1914, een dikke pil van ruim 1000 bladzijden over de geschiedenis van de 19e eeuw, vond ik twee noties die in het debat over de huidige migratie naar Europa helaas nogal onderbelicht zijn gebleven.

Allereerst het feit dat Europa nog niet zo lang geleden een gebied was waaruit mensen in groten getale emigreerden. Evans schrijft onder de titel ‘De grote uittocht’ dat vrijwel geen enkel deel van Europa gevrijwaard bleef van emigratie van miljoenen mensen. Koplopers waren Ierland en Duitsland. In Ierland nam de bevolking af van 8,5 tot 6 miljoen. Uit Duitsland vertrokken tussen 1820 en 1914 ruim 5 miljoen mensen naar de VS. De VS en Canada waren de belangrijkste bestemmingen. Daarnaast vertrokken ook vele Europeanen naar Australië, Nieuw-Zeeland, Argentinië en Brazilië. De belangrijkste reden voor vertrek was van economische aard, vooral na de ‘hongerige jaren veertig’ toen vooral Ierland geteisterd werd door een aardappelziekte. Voor sommige emigranten, zoals Russische Joden, golden ook politieke en sociale motieven. Daarnaast stimuleerden de verhalen van de eerste groepen emigranten vele familieleden om ook de stap te wagen. ‘Hier kun je verder komen, hier kun je bouwen aan een goede toekomst’. Dat was aanvankelijk een nogal rooskleurig beeld, zoals we bijvoorbeeld kunnen lezen in de sociaal-realistische romans van Upton Sinclair over de vleesfabrieken van Chicago (die overigens opvallend veel lijken op bedrijven die hier en nu in het nieuws zijn vanwege de uitbuiting en slechte woonomstandigheden van de arbeiders). Maar ook op dat punt verschillen hedendaagse Noord-Afrikaanse immigranten nauwelijks van onze voorouders die zich –toen geheel legaal- inscheepten voor de overtocht over de Atlantische Oceaan. Ik maak me geen illusies dat dit besef direct kan leiden tot meer begrip, maar het is wel opvallend dat deze historische vergelijking in het publieke debat zo zelden wordt gehoord.

Foto: Achilles gives Nestor the prize for wisdom. Joseph-Désiré Court, Public domain, via Wikimedia Commons.

Vivat proximus nestor

De huidige nestor van de Tweede Kamer vertrekt. Lang leve de nieuwe nestor. Tenminste….

De heer van der Staaij (SGP) neemt op 6 december definitief afscheid van de Tweede Kamer. Met ruim 9300 dagen als lid van de Tweede Kamer was hij al lange tijd de nestor. Zes jaar lang, bijna net zo lang als een van zijn voorgangers, Bas van der Vlies.

Nou is de nestor in de Tweede Kamer geen officiële rol. Maar de nestor is wel de persoon met de meeste ervaring. En ervaring met het werk van de Tweede Kamer en de kennis over de rechtstaat zijn al lang een steeds grotere uitdaging voor de gezamenlijke leden.
Dubbele grafiek met respectievelijk het gemiddeld aantal dagen ervaring zittende kamerleden en de mediaan van het aantal dagen ervaring, voor alle dagen vanaf 1815. In de naoorlogse periode schommelde het gemiddelde rond de 2500 dagen. Maar sinds de jaren negentig van de vorige eeuw is dit gezakt naar gemiddeld 1700. Met als dieptepunt de dag na start nieuwe Kamer in 2017 met 840 dagen. De mediaan zat na de oorlor rond de 2000. de periode vanaf begin jaren negentig rond de 1200. Met een dip tot 1 in 2017 (meer dan de helft van de Kamer nieuw)

Maar je kan de nestor wel zien als een soort geweten voor de Tweede Kamer. Dus niet geheel onbetekenend. Dus…. wie zal in de nieuwe Tweede Kamer de nieuwe nestor zijn?

Dat is eenvoudig, als hij gewoon met zijn partij weer zetels haalt op 22 november is dat de heer Wilders. Hij is maar vijf maanden later in de Tweede Kamer gekomen dan dhr van der Staaij.
Nou, dat geeft wel een interessant perspectief op “geweten”, gegeven een deel van de interactie van dhr Wilders met de overige leden van de Tweede Kamer.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Roel Wijnants (cc)

Taboe op Bataafse tijd belemmert zicht op geschiedenis van de Nederlandse staat

In november aanstaande bestaat de Grondwet van 1848 precies 175 jaar. Het kabinet ziet de viering daarvan als een goed aangrijpingspunt voor een discussie over de rol van de constitutie in onze samenleving. Dat blijkt uit de brief die Hanke Bruins Slot als minister van Binnenlandse Zaken hierover enige tijd geleden aan de Tweede Kamer stuurde. Erg wonderlijk is, dat de brief geen woord bevat over de Staatsregeling van 1798 die toch onze eerste constitutie was. Ook deze grondwet kent een lustrumjaar, omdat ze juist 225 jaar geleden werd aanvaard. Een gastbijdrage van Jan Postma (*).

OPINIE - De Staatsregeling van 1798 betekende het definitieve afscheid van een republiek met zeven vrij zelfstandige gewesten die werden samengevoegd tot een eenheidsstaat. Een bijzonder fundamentele wijziging van het staatsbestel, die nooit is teruggedraaid.

Ontwerp voor de Staatsregeling van 1798Ontwerp voor de Staatsregeling van 1798

Blijkbaar ligt er nog steeds een taboe op de Bataafse periode in onze geschiedenis. En dat na alles wat over de constitutionele wordingsgeschiedenis in de laatste decennia is geschreven. Ik beperk mij nu tot een citaat, ontleend aan de website Parlement.com:

“De Staatsregeling voor het Bataafsche Volk van 1 mei 1798 is te beschouwen als de eerste Grondwet van Nederland. Voor het eerst was er sprake van een eenheidsstaat, van burgerrechten en -plichten, en van een gekozen volksvertegenwoordiging. Uitgangspunt was de gelijkheid van alle burgers, ongeacht geboorte, bezitting of rang.”

Foto: still uit reportage van Vernissage TV O Barco - The Boat van Grada Kilomba

Kunst op Zondag | Grada Kilomba – De boot

Een uitspraak van de Portugese kunstenares Grada Kilomba:

Als de geschiedenis niet goed wordt verteld, herhaalt haar barbaarsheid zich

‘O Barco / The Boat’  van Grada Kilomba is een installatie van 140 verkoolde houtblokken, die samen de schaduw vormen van een schip waarmee tot slaaf gemaakte Afrikanen naar Europa werden gedeporteerd.

Op achttien blokken zijn achttien regels gegraveerd, die samen het gedicht vormen dat centraal staat in de bijbehorende performance. De regels zijn in zes talen weergegeven (Yoruba, Kimbundu, Creools uit Kaapverdië) Portugees, Engels en Syrisch Arabisch.

Het hele gedicht staat hier (even naar benden scrollen). We citeren de eerste zes regels (de links gaan naar de verkoolde houtblokken met de daarin gegraveerde dichtregel).

One boat one cargo hold
One cargo hold one load
One load one story
One story one piece
One piece one life
One life one body

Het werk ging in 2021 in première bij MAAT (Museum of Art, Architecture and Technology) in Lissabon. Over ‘the making of…’ vertelt Grada Kilomba in deze documentaire.

‘O Barco / The Boat’ is daarna nog uitgevoerd bij het Rijksmuseum Baden-Baden (31 juli 2022, als onderdeel van de expositie ‘Nature and State) en bij het Somerset House in Londen (september  – oktober 2022).

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Vorige Volgende