Woordenboeken als wapens voor de rechter

Er zijn vermoedelijk geen woorden waarover zoveel is geschreven als over Jood. Althans, dat meent Ewoud Sanders, en als er iemand is die dat weten kan, is hij dat – de Nederlandse historicus die het allermeest weet over taal. Sanders is zelf ook al heel lang bezig geweest met het onderwerp. Twintig jaar geleden deed hij al onderzoek naar ‘het beeld van Joden in de Nederlandse taal, hij wilde er zelfs op promoveren. Er waren toen overigens allerlei problemen – het Meertens Instituut in Amsterdam wilde zijn netwerk van informanten liever niet met dit gevoelige onderwerp confronteren – en het onderzoek sneeuwde een beetje onder. Hij promoveerde uiteindelijk op een in de verte verwant onderwerp: kinderverhalen over jodenbekeringen. Maar de vraag wat voor beeld er nu precies opduikt van de Nederlandse kijk op joden als je naar de gebezigde taal kijkt, bleef hem bezighouden. En nu, in tijden waar het antisemitisme weer zoveel reëler is, nam hij het toch weer op. Dat is volkomen terecht, want er blijkt heel veel over te vertellen. De methode Sanders is dat je door de geschiedenis heengaat en onderzoekt in wat voor samenstellingen (jodenkoek, jodenstreek), uitdrukkingen (twee joden weten wat een bril kost) en plaatsaanduidingen (Jeudenhoek) het woord voorkomt, om zo te achterhalen wat voor beeld erop duikt. Eerder paste hij dat toe op het n-woord, en in dit geval werkt het even goed. Je leest Jood met een mengeling van afschuw over de xenofobie – Joden waren lang cultureel, religieus en in zekere zin etnisch de meest afwijkende leden van de bevolking, en veel antisemitisme was dan ook zo’n beetje de vreemdelingenhaat van de gewone man – en het soort vreugde dat grote eruditie en een vaardige pen nu eenmaal opleveren. Een passage over uitdrukkingen over joden en ham (‘hij is er gezien als ham in een jodenkeuken’) wordt bijvoorbeeld als volgt ingeleid: Dat wetsgetrouwe joden geen kamelen, klipdassen en hazen eten, heeft nooit veel aandacht getrokken, maar zeer tot de verbeelding van niet-joden sprak het joodse verbod op het consumeren van varkensvlees. Deze lezer moet toegeven: ook ik heb me nooit bekommerd over de vraag of klipdassenvlees wel wordt goedgekeurd volgens de kasjroet. Het mooiste van Jood is het hoofdstuk over de wederwaardigheden van het woord in Van Dale. De schoolmeester Van Dale baseerde zijn werk op dat van twee joodse lexicografen, Isaac Marcus Calisch  en Nathan Salomon Calisch. Dat stond niet in de weg dat er in de loop van de tijd, en natuurlijk vooral na de Tweede Wereldoorlog, heel veel discussie is geweest over de manier waarop bijvoorbeeld bij ‘jood’ werd vermeld dat het gebruikt werd (of wordt) voor ‘woekeraar’. Uiteindelijk is terecht bij het woord vermeld dat het een scheldwoord is en ervaren wordt als beledigend. Minder terecht is dat er allerlei woorden geschrapt zijn, zoals woekerjood. In 1992 stonden er nog 50 woorden in met jood, inmiddels zijn het er nog maar 23. Sanders betreurt dat: Zeker is dat antisemitisme niet verdwijnt door woorden te schrappen. Je geeft er wel een wapen mee uit handen om het te bestrijden – bijvoorbeeld bij de rechter. Bovendien: een woordenboek dat schrapt vanwege druk van buitenaf ondergraaft z’n autoriteit. Goed, daarom dat het allemaal nu nog veel uitvoeriger gedocumenteerd is dan in een woordenboek ooit zou kunnen. Ewoud Sanders. Jood, de vergeten geschiedenis van een beladen woord. Walburg Pers, 2024.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: kosta korçari (cc)

Een mislukte vredesmissie

RECENSIE - Deze zomer verscheen de biografie van oorlogsverslaggever, avonturier, militair en politicus Jan Fabius (1888-1964) Groter dan het leven door Koen Vossen. Tegelijkertijd verscheen een heruitgave van Fabius’ meest bekende boek: Zes maanden in Albanië. Raymond Detrez las dit boek en dook in de bijzondere geschiedenis van dit kleine Balkanland.

In de jaren 1910-1911 sloten Bulgarije, Griekenland, Montenegro en Servië een militair bondgenootschap met de bedoeling de Osmanen definitief te verdrijven uit de laatste gebieden op de Balkan die ze nog in hun bezit hadden. Over de verdeling van de meeste veroverde, of, zoals ze het zelf zagen, bevrijde gebieden – Epirus, Macedonië, Thracië – bleven de afspraken nogal vaag; alleen over Albanië waren Griekenland, Montenegro en Servië het roerend eens. Griekenland zou heel Epirus (waartoe ook Zuid-Albanië behoorde) annexeren, Montenegro Noord-Albanië met de stad Scutari (Shkodra) en Servië Centraal-Albanië met de havenstad Durazzo (Durrës). Naar wat de Albanezen daar zelf van dachten werd niet gevraagd.

Dat hadden de Albanezen voor een deel aan zichzelf te danken. Ze waren tamelijk goed in het Osmaanse staatsbestel geïntegreerd geweest; Albanese ambtenaren en militairen bezetten in Istanbul vooraanstaande posities. De bewoners van het moeilijk toegankelijke Albanese hooggebergte werden door de Osmaanse overheid gemakshalve ongemoeid gelaten. Maar vooral, de Albanezen zagen in het behoud van de territoriale integriteit van het Osmaanse Rijk de beste bescherming tegen de expansiedrift van hun Griekse en Slavische buren. Ze sloegen pas alarm toen in maart 1878 het Verdrag van San Stefano, dat Rusland na een succesvolle oorlog afdwong van het Osmaanse Rijk, een aantal gebieden met een Albanese bevolking in West-Macedonië en Oost-Albanië toewees aan Bulgarije. Het Verdrag van Berlijn, dat de Grote Mogendheden in juli 1878 sloten, stak daar een stokje voor, maar schonk dan weer andere gebieden met een Albanese bevolking aan Montenegro. De in 1878 gestichte Liga van Prizren, waarmee de Albanezen zich verdedigden tegen de plannen van hun buren, ijverde meer voor lokale autonomie en culturele emancipatie binnen het Osmaanse Rijk dan voor regelrechte onafhankelijkheid. Toen echter in 1912 de beraamde Balkanoorlog uitbrak en de bondgenoten zich opmaakten om Albanië onder elkaar te verdelen bood onafhankelijkheid voor de Albanezen de enige overlevingskans. Ze hadden geluk. Oostenrijk-Hongarije en Italië wilden liever niet dat Servië en Griekenland hun grondgebied zouden uitbreiden. Italië beschouwde Albanië zelfs uitdrukkelijk als behorende tot zijn invloedssfeer. De andere mogendheden waren minder geïnteresseerd, maar hadden blijkbaar geen bezwaar. En zo gebeurde het dat de Conferentie van London eind juli 1913 besliste dat de lijn Midye-Enez, respectievelijk aan de Zwarte en de Egeïsche Zee, voortaan de westelijke grens van het Osmaanse Rijk zou vormen en dat er “Albanees vorstendom” werd gevestigd. Verder moesten de Balkanlanden zelf maar uitzoeken hoe ze de buit zouden verdelen – met de Tweede Balkanoorlog, onder de voormalige bondgenoten, als gevolg.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: smurf-figure-bunch-of-flowers-blue-115424-pixabay

Apeshit over een smurf

COLUMN - Toen ik de blauwe man bij de openingsceremonie van de Olympische Spelen zag, moest ik lachen. Een smurf in drag! Een moderne IJdele Smurf…wat een lollige aanvulling van het queerfeestje, dat dit onderdeel van de hele toestand duidelijk was.

Twee dagen later blijkt half Nederland apeshit te gaan, omdat ze dachten een persiflage op het schilderij Het Laatste Avondmaal van Da Vinci te hebben gezien. En dat dit een flagrante, opzettelijke bespotting van het christendom was. Hè? Om te beginnen is Jezus niet blauw, en ook niet  naakt. Hij zit aan een tafel (zonder voeten, want op die plek is ooit een deur ingebouwd), met zijn 12 apostelen, die allen op hun eigen manier geschokt reageren op de aankondiging dat 1 van hen Jezus zal verraden. Hoe kom je erop dat dit tafereel ook maar enigszins overeenkomt met wat we vrijdagavond zagen?

En hoe kom je erop dat de Fransen het ook maar in hun hoofd zouden halen welke religie dan ook bij zo’n wereldwijd bekeken evenement zouden betrekken?? Iemand ooit gehoord van de laïcité? Nog los van het feit dat ze uiteraard niemand voor het hoofd zouden stoten; dat zou wel heel dom zijn. Nee, de dommen hier zijn de radicaal-rechtse en aartsconservatieve schreeuwers!

Foto: Emory Allen (cc)

Uit angst voor de opstand

RECENSIE - In de jaren zestig kreeg BVD-medewerker Marinus de Meijer het verzoek om de geschiedenis van de voorgangers van de geheime dienst vast te leggen. De Meijer zat vlak voor zijn pensioen en hij was de enige van zijn collega’s die de vooroorlogse inlichtingendiensten uit eigen ervaring kende. Voor de oorlog was hij medewerker van de inlichtingendienst van de Rotterdamse politie en in die functie had hij veel te maken met de Centrale Inlichtingendienst (CI). Toen de oorlog aanbrak en het hele CI-archief vernietigd moest worden, begroef hij in zijn achtertuin een kist met stapels rapporten over communisten en trotskisten. ‘Mijn archief’ noemde hij dat. Het werd direct na de oorlog de basis voor de cartotheek van de BVD aan de hand waarvan in de Koude Oorlog een groot deel van links Nederland werd gevolgd.

Het rapport van De Meijer was in 1968 klaar, maar het bleef –uiteraard– intern. Het is onlangs alsnog, deels gewit, vrijgegeven na een inzageverzoek aan de AIVD. Medewerkers van de Radboud Universiteit hebben het rapport in leesbare vorm online gezet. Een lofwaardig initiatief.

Het rapport was de aanleiding voor een bundel beschouwingen over het werk van inlichtingen- en veiligheidsdiensten onder de titel Uiterst Vertrouwelijk; achter de schermen van de Nederlandse geheime diensten. Die ondertitel suggereert meer dan waargemaakt kan worden in het geval van een geheime dienst. De auteurs gebruiken de geschiedschrijving van De Meijer om te reflecteren op hedendaagse ontwikkelingen op dit gebied. Maar het is duidelijk dat De Meijer in zijn interne rapportage meer kwijt kon over het verleden dan de experts van nu over het heden. Daarom is zijn rapport interessanter dan veel in zeer algemene en neutrale termen geschreven bijdragen over de huidige praktijk van de geheime dienst.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (46-50)

Vandaag rond ik mijn reeks over de Europese canon af. We bereiken onze eigen tijd en zoals u al kon raden: het is nauwelijks nog Europese geschiedenis. Het oude werelddeel is meer dan ooit opgenomen in een grotere wereld.

De Koude Oorlog

Periode: Vanaf 1948

Alternatief: De Muur

De luchtbrug naar Berlijn, via Wikimedia Commons.

De Verenigde Staten, met een kapitalistisch systeem, en de Sovjet-Unie, met een communistisch systeem, hadden in de Tweede Wereldoorlog de Europese democratieën gered. Italië was van partij gewisseld en bleef autonoom, maar Duitsland en Oostenrijk kwamen onder curatele. Een curatele die moeizaam was doordat de twee supermachten het vaak oneens waren. Eén van de punten waar de fricties konden escaleren was de gedeelde Duitse hoofdstad Berlijn.

Wie er nu komt, ziet overal de herinneringen: Checkpoint Charlie, het monument voor de Luchtbrug waarmee de westelijke geallieerde de door de Sovjets geblokkeerde stad voedden, de resten van de Muur, het raadhuis van Schöneberg waar president Kennedy zijn toespraak “Ich bin ein Berliner” hield. Het onlangs aan de Unter den Linden geopende museum voor de Koude Oorlog heeft geen onverdeeld positieve recensies ontvangen, maar die lijken vooral te komen van mensen die een expositie van voorwerpen verwachten, terwijl dit museum zich richt op een meer actieve betrokkenheid  van de bezoeker.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (41-45)

Overmorgen zijn de Europese verkiezingen en met het oog daarop blog ik deze week over de Europese canon. Vandaag vijf onderwerpen vol geweld, met ergens op de achtergrond de doorbraak van het modernisme. De Eerste Wereldoorlog werd gewonnen door de partijen die het meeste innoveerden, en vernieuwing werd het toverwoord van de twintigste eeuw.

De instorting van het Europese systeem

Periode: 1911-1922

Alternatieven: Eerste Wereldoorlog, Vrede van Versailles

De Eerste Balkanoorlog

Tussen de Europese mogendheden waren altijd fricties en spanningen, maar zolang er koloniën te verdelen waren, was er een bliksemafleider. Toen het verkeerd begon te gaan, was dat dan ook op het laatste stukje wereld dat nog niet was verdeeld: op de Balkan. Het Ottomaanse Rijk was verzwakt, Italië viel het aan in Libië (1911) en in het jaar erop vielen ook Servië, Montenegro, Griekenland en Bulgarije aan. Dat was de Eerste Balkanoorlog. Die duurde bijna acht maanden; de Ottomanen verloren vrijwel al hun Europese bezittingen. De vrede duurde één maand. Toen brak de Tweede Balkanoorlog uit, waarin Servië, Montenegro, Griekenland en het Ottomaanse Rijk zich keerden tegen Bulgarije.

In de zomer van 1914 volgde de Derde Balkanoorlog die, zoals bekend, niet gelokaliseerd bleef tot de Balkan en al snel bekendstond als de Grote Oorlog – en later als Eerste Wereldoorlog. Alle mogendheden raakten betrokken en pas in november 1918 tekende men een wapenstilstand. In de tussentijd was in Rusland de revolutie uitgebroken, die overging in een burgeroorlog, terwijl rond de Egeïsche Zee Griekenland en de Turkse Republiek nog vochten tot 1922.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (36-40)

Met dit negende blogje in mijn reeks over de Europese canon bereiken we de tweede helft van de “lange negentiende eeuw”: Europa als wereldmacht én het einde daarvan.

De vooruitgangsgedachte

Periode: Tweede helft negentiende eeuw

De vooruitgangsgedachte is een thema waarover ik al meer heb geblogd. De filosofen van de Verlichting waren er zeker van dat de mensheid erop vooruitging. Ook geleerden als Turgot en De Condorcet waren daarvan overtuigd, maar ze deden weinig meer dan het presenteren van een hypothese. Die baseerden ze op de klassieke teksten en op de beste etnografische data van hun tijd, maar het idee dat de mensheid van primitieve aaseter via wildeman en barbaar was opgeklommen tot beschaafd mens, was welbeschouwd niets meer dan beredeneerd giswerk.

Het empirische bewijs kwam echter in de tweede helft van de negentiende eeuw, toen de eerste wetenschappelijke archeologen voldoende overzicht hadden van het diepe verleden om te kunnen vaststellen dat er een evolutie was geweest van Steentijd via Bronstijd naar IJzertijd. De samenleving, zo betoogde Oscar Montelius, was complexer geworden en welvarender. De twintigste eeuw toonde mogelijkheden en ethische keuzes die voordien ondenkbaar zouden zijn geweest.

Portret van Oscar Montelius, CC BY 4.0 Stockholms stadsmuseum, Fotograf Okänd

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (31-35)

Het alweer achtste blogje in de reeks over de Europese canon is gewijd aan de eerste helft negentiende eeuw: de contouren van onze eigen cultuur en eigen tijd worden zichtbaar.

De meter

Periode: 1795

Alternatieven: Allgemeines Landrecht, Meridiaan van Parijs

Het SI-stelsel in één oogopslag, via Wikimedia.

Ik eindigde mijn voorvorige blogje met de Verlichting en mijn vorige blogje met de revoluties die Frankrijk en de rest van Europa ondersteboven kantelden. In de decennia rond 1800 werden allerlei verlichte denkbeelden geïntroduceerd. In Pruisen werd bijvoorbeeld het recht gesystematiseerd – het Allgemeines Landrecht, later gevolgd door soortgelijke codificaties elders in Europa.

Er waren allerlei van dit soort rationalisaties. Op voorstel van De Condorcet (die van het Esquisse waarover ik vaker heb geblogd) introduceerde de Académie des sciences bijvoorbeeld ons decimale stelsel van afstandsmaten, variërend van de millimeter tot en met de kilometer. De liter (een kubieke decimeter) en de kilogram (de massa van een kubieke decimeter water) zijn daarvan afgeleid. De basis van dit stelsel om de wereld te beschrijven was de meter, het “tienmiljoenste deel van de helft van de lengte van een meridiaan”. Die vervolgens moest worden opgemeten. Dat was de aanleiding voor het vastleggen van de Meridiaan van Parijs.

Niet elke poging tot rationalisering is gelukt. De dag van tien uren van elk honderd minuten van honderd seconden is ons genadiglijk bespaard gebleven, maar het internationale SI-stelsel maakt communicatie een stuk eenvoudiger.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (26-30)

In de aanloop naar de verkiezingen van 6 juni voor het Europees Parlement, ontvouwt Jona Lendering in elf deeltjes de Europese historische canon. Vandaag deel zeven over het tijdperk van de revoluties, zeg maar de achttiende eeuw.

Het museum

Periode: 1734

De Capitolijnse Musea in Rome gelden als het oudste museum ter wereld, al waren er natuurlijk altijd rijke mensen met mooie verzamelingen, die ze graag aan anderen toonden. De collectie op het Capitool, waar het Romeinse stadhuis staat, gaat terug tot 1471, toen paus Sixtus IV een paar bronzen beelden schonk aan de stad. Daar kwam sindsdien een enorme collectie standbeelden en inscripties bij.

De Capitolijnse Musea

Wat in 1734 nieuw was, was dat de stad het museum open stelde voor het publiek. Kunst was niet langer iets van de eigenaren, maar werd het gemeenschappelijk bezit van de mensheid. Het museum bestond ooit uit één vleugel naast het raadhuis, daar kwam al snel een tweede vleugel bij; in de twintigste eeuw annexeerde het museum een aangrenzend paleis en de laatste uitbreiding is een ondergrondse corridor onder het stadhuis. Het beroemdste stuk op het Capitool is de middeleeuwse wolvin.

Agrarische Revolutie

Periode: c.1735

De agronoom Jethro Tull, via Wikimedia.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (21-25)

Dit is het zesde blogje in de reeks over de Europese historische canon. We zijn aanbeland in de zeventiende eeuw.

Vrede van Westfalen

Periode: 1648

Alternatief: Vrede van Utrecht

Het verdrag dat de Tachtigjarige Oorlog beëindigde (“Yo, el Rey”; Nationaal Archief, Den Haag)

Europa is nooit een religieuze eenheid geweest, en er zijn regelmatig conflicten geweest waarbij godsdienst een rol speelde. Maar nooit was het zo erg als in de eeuw na de Reformatie, een tijd die we weleens aanduiden als die van de godsdienstoorlogen. De Tachtigjarige Oorlog en de Dertigjarige Oorlog gingen echter niet alleen over religie. In dat laatste conflict intervenieerde bijvoorbeeld het katholieke Frankrijk aan de protestantse zijde. (Al eerder had de koning van Frankrijk, die zich omsingeld voelde door de Habsburgers, zich verbonden met het Ottomaanse Rijk.) De Tachtigjarige en de Dertigjarige Oorlog werden beëindigd met de Vrede van Westfalen in 1648.

De onderhandelaars deden hun best een machtsevenwicht te garanderen, waarvan ze meenden dat het de kans op toekomstige oorlog verkleinde. Het principe staat niet vermeld in de officiële verklaringen. Dat was wel het geval toen in 1713 de Vrede van Utrecht de Spaanse Successieoorlog ten einde bracht.

Portret Van Boxhorn, CC BY-SA 2.5 via Wikiemedia.

Modern nationalisme

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende