Geslaagde Coup van Rechts?

Ruim 3 maand na de Tweede Kamer-verkiezingen van 9 juni hangt het eerste kabinet Rutte van VVD en CDA met gedoogsteun van Wilders' PVV nog steeds boven de markt. Of dit kabinet er werkelijk komt, en of het in dat geval lang stand zal houden daargelaten: de intenties van Rutte, Verhagen en Wilders zijn duidelijk. Zij zetten alles op alles om het meest rechtse kabinet ooit te verwezenlijken. Zelfs als dat betekent dat men gedoogsteun van de reactionaire christenbroeders van het SGP moet accepteren. Vlak na het kortstondige stranden van de onderhandelingen op 3 september, waarbij de PVV van Wilders het vertrouwen in het CDA opzegde, liet Rutte zich ontglippen dat VVD, CDA en PVV op een onderhandelingsresultaat afstevenden waarbij "rechts Nederland de vingers zou aflikken". Dat zette de toon: in deze PVC-combinatie is Rutte naar eigen inschatting in staat een zeer groot deel van het VVD-verkiezingsprogramma te realiseren. Geen wonder dat Paars Plus, ondanks de goede persoonlijke verhoudingen, flagrant mislukte. Het CDA was al lang gepolst over een kabinet over rechts en verloren zoon Geert Wilders, die binnen zijn PVV geen enkel tegengeluid hoeft te duchten, was beschikbaar en werd in de armen gesloten.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Proeve van Bekwaamheid?

Amerikaanse soldaten ontmantelen landmijn//Wikicommons

EenVandaag berichtte afgelopen zaterdag dat de kiezer vindt dat na het mislukken van de onderhandelingen van de PVC-coalitie – inderdaad: erg slecht voor het milieu – Paars Plus weer de meest logische optie is. Mark Rutte gaat echter doodgemoedereerd verder op de ingeslagen koers: geen millimeter afwijken van het VVD-verkiezingsprogramma en de relatieve zwakte van andere partijen uitbuiten om er zoveel mogelijk van te verwezenlijken. Ogenschijnlijk nauwelijks beschadigd door twee mislukte formatierondes, ligt het initiatief 3 maanden na de verkiezingen nog steeds bij de voorman van de rechtsliberalen. Maandagavond kwam de volgende logische stap, middels een brief aan de koningin, waarin Rutte onomwonden stelt dat hij het best gekwalificeerd is om een ‘proeve van een regeerakkoord’ te schrijven.

De strategie van Rutte blijkt vooralsnog uiterst effectief. De potentiële landmijn Paars-Plus werd simpelweg gedemonteerd door geen enkele concessie te doen inzake de hypotheekrenteaftrek, rekeningrijden en de geplande ‘bezuinigingen zonder lastenverzwaring’. De piketpaaltjes werden door Rutte zo dicht bij het VVD-program in de grond gejensd, dat een compromis vrijwel onmogelijk was. Doordat Cohen’s PvdA hiermee niet in kon stemmen, was meteen de optie van een middenkabinet VVD-PvdA-CDA van de baan. Exit Cohen.

In de tweede ronde, met CDA en PVV kreeg de bijkans door de VVD doodgeknuffelde verloren zoon Wilders van Mark Rutte alle ruimte om zich te blijven profileren op zijn stokpaardjes, zo lang hij maar zou instemmen met 18 miljard megabezuinigingen en de verregaande ontmanteling van de verzorgingsstaat. Bezuinigingen waarvan met name alle anonieme Henken & Ingrids de wrange vruchten zullen plukken. Ruttes grootste misrekening tot nu toe lijkt te zijn dat hij de onderschatte in hoeverre een niet netjes ingekapselde Wilders vooral aan de (protestantse) linkerflank van het CDA tot grote gewetensnood zou leiden.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Stekkerdans

Verhagen (Foto: Flickr/roel1943)

De deur gaat open, het licht weer aan. Als drie bedremmelde schooljongens staan de onderhandelingsleiders van VVD, CDA en PVV knipperend in het schelle licht van de schijnwerpers van het verzamelde journaille.

Haastig probeert Maxime, die enigszins een verfomfaaide indruk maakt, een grote rode stekker met slordig afgeknipte kabel op opzichtige wijze in de handen van Geert te frommelen. De PVV-leider is niet erg onder de indruk, en plaatst een knietje in de schaamstreek van Maxime en tovert fluks uit zijn mouw twee complete stekkerdozen, die hij met achteloos gemak in de colbertjes van Mark en een nog zachtjes nakreunende Maxime laat verdwijnen. De uiteinden bungelen voor iedereen zichtbaar rond de liesstreek van de voormannen van de liberalen en christendemocraten, die schaapachtig grijnzen.

Geert debiteert pontificaal dat een partij die geen raad weet met zijn dissidente kamerleden, natuurlijk niks te zoeken heeft in een regeringscoalitie. Tijdens deze woorden werpt Maxime een smalende blik richting zijn liberale evenknie: “Kun je in je zak steken, Mark,” bijt hij hem toe.

Een driftig fronsende Mark bestudeert ondertussen ingespannen zijn manchet- knopen. Het vestigt eens te meer de aandacht op de knokkels van diens rechter- hand, waarop duidelijke schaafplekken zichtbaar zijn. Is het slechts inbeelding, of staat de geprononceerde haviksneus van Maxime nog iets verder naar rechts dan voorheen? Ook de kin van Geert lijkt niet geheel ongehavend. Wanneer de camera inzoomt, valt in minuscule lettertjes het motto van Mark’s zegelring op de krachtige kinnebak van de PVV-leider te lezen: Exitus acta probat.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Een Bijzonder Meerderheidskabinet

Alles lijkt er op dat er een “bijzonder meerderheidskabinet” komt. En daar is nog wel wat debat over: een minderheidskabinet, dat past toch niet in het huidige bestel. Maar eigenlijk zijn er wel meer “bijzondere meerderheidskabinetten” geweest. Een recent voorbeeld is het tweede kabinet Balkenende (2003-2006).

In een traditioneel meerderheidskabinet is er een sterke mate van overeenstemming in het stemgedrag van de coalitiepartijen: ze stemmen samen voor de wetsvoorstellen van de regering, en stemmen samen tegen moties en amendementen van oppositiepartijen. In een minderheidskabinet bestaat de mogelijkheid dat er in verschillende stemmingen verschillende meerderheden gevonden worden: er is dus niet een blok van coalitiepartijen dat altijd tegenover een blok van oppositiepartijen staat.

Nadat de formatie tussen PvdA en CDA mislukt was, zijn er drie mogelijkheden onderzocht, de VVD, het CDA en of wel D66, dan wel de LPF, dan wel de  CU en de SGP. Uiteindelijk werd gekozen voor de eerste mogelijkheid. Maar die andere twee mogelijkheden waren parlementaire meerderheden waar ook op punten grote overeenstemming was. Gedurende de parlementaire periode kwamen de relaties tussen D66 en de coalitiepartners CDA en VVD steeds sterker onder druk te staan.

D66 was het eens met VVD en CDA over de hervorming van de verzorgingsstaat, maar op onderwerpen als migratie en het milieu was de overeenstemming tussen deze partijen minder groot. Dan komen de CU, de SGP en de LPF in het beeld. Want zelfs als D66 anders dan haar coalitiepartners stemden, dan konden CDA en VVD rekenen op de LPF, de ChristenUnie en/of de SGP voor een meerderheid. Zo konden voorstellen van de linkse oppositiepartijen tegen gehouden worden en konden voorstellen van het CDA en de VVD toch doorgang vinden zelfs zonder D66. Het bestaan van alternatieve meerderheden stond, bijvoorbeeld, minister Verdonk toe om aan te blijven zelfs nadat D66 het vertrouwen in haar had opgezegd. Een crisis waarbij de grenzen van het staatsrecht werden opgezocht. Gedurende de gehele periode functioneerde het kabinet eigenlijk als een minderheidskabinet. 

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Levert de VVD straks wel de premier?

Mark Rutte (Foto: Wikimedia Commons/Nick van Ormondt)

Wat voor coalitie het ook wordt straks, de VVD zit met een interessant probleem: in een coalitieregering worden de belangrijke posten vaak verdeeld onder de grootste deelnemende partijen, waarbij de premier uiteraard de belangrijkste post bekleed. Deze post wordt bijna traditioneel aan de grootste partij gegund, in dit geval de VVD dus. Maar tijdens de campagne lag de nadruk stevig op de economie, waardoor de VVD ook zeer duidelijk kandidaat is om de post van Financiën op te vullen.

Het probleem is dat het twintig jaar geleden was toen er voor het laatst een premier en minister van Financiën van dezelfde partij werden benoemd. Dat was in het tweepartijenkabinet Lubbers II, waarin het CDA twee keer zo groot was als de VVD.

De vraag is of een drie- of vierpartijenkabinet dit ook toelaat, zeker gezien de relatieve grootte van de verschillende partijen. Het lijkt er dan ook op dat de VVD kan kiezen. Of de partij levert de premier, of de minister van Financiën.

Waarvoor zal de partij kiezen?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ruttes Droom: Paars+, dualisme en 76 rechtse zetels

De verkiezingsuitslag heeft mooie ironische kanten. Er wordt nu onderhandeld over een paars+ kabinet. Achter gesloten deuren, langszaam en gestaag en grotendeels op initiatief van Hare Majesteit. De partijen die het hardst beloofden dat er een snelle formatie zou komen (VVD), dat de formatie transparant zou zijn (GroenLinks) en dat de Koningin een kleinere rol moest hebben tijdens de formatie (D66) moeten snel terug komen op hun afspraken over het politieke proces.

Ook een uitermate ironisch aspect van de verkiezingsuitslag kunnen we zien als we kijken naar de brief van de informateur Herman Tjeenk-Willink en in het bijzonder de bijlage. De (voormalige) informateur pleit net als Halsema eerder voor een kort coalitieakkoord, met name gericht op financiële kwesties. Buiten dat coalitieakkoord zijn zaken dan vrij voor de Kamer om zelf te beslissen, zonder dat dat de coalitie in gevaar mag brengen.

Dat lijkt me in principe een goed verhaal: het monisme ondermijnt het politieke vertrouwen, omdat partijen worden gedwongen hun beloften te breken, en zorgt ervoor dat beleidskeuzes het resultaat zijn van politieke uitruilen en niet van inhoudelijke overwegingen. Een dualistischer bestuur zorgt ervoor dat beleid dichterbij de voorkeuren van kiezers zullen liggen.

Dat is een mooie roze bril, maar politiek gaat om uitkomsten. En een kort financieel regeerakkoord gecombineerd met een rechtse meerderheid betekent dat GroenLinks en de PvdA zich moeten committeren aan relatief rechts bezuinigingsprogramma in het coalitieakkoord. Daarin zal weinig ruimte zijn voor onderwerpen als milieu. En juist op die onderwerpen die buiten het coalitieakkoord vallen bestaat een meerderheid van 76 zetels van VVD, PVV en CDA.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Rol koningin in formatieproces achterhaald

Tweede Kamer (Foto: Arnoud Boer)

Wederom een nieuwe informateur. De eerste heeft nauwelijks zijn hielen gelicht, of Nederland stoomt alweer door naar nummer twee. Koningin Beatrix benoemde zaterdag de vice-voorzitter van de Raad van State om een volgende ’tussenstap’ te zetten. Herman Tjeenk Willink is de naam, ook wel de ‘onderkoning’ van Nederland genoemd. Lid van de PvdA, maar het gaat hier volgens Beatrix niet om ‘een politieke keuze’.

Geloofwaardigheid staatshoofd in het geding
Hoe geloofwaardig blijft de koningin? De totstandkoming van een kabinet in Nederland blijft een schimmig proces. Deze formatie is met de uitslag van de PVV politiek nog veel gevoeliger dan de spreekwoordelijke prinses op de erwt. VVD’er Rosenthal deed Beatrix al geen plezier. Hij liet de majesteit – en de rest van Nederland – in verwarring achter met een advies waar de verkiezingsuitslag niet in terug te lezen valt. Daarnaast maakt hij een politieke keuze voor een kabinet over rechts of over links onmogelijk. Om die reden nodigde ze vermoedelijk niet Roemer (SP) en Wilders (PVV) uit op haar werkpaleis Noordeinde in Den Haag. Dit maakt haar politiek uitermate kwetsbaar.

Vijf ‘middenpartijen’ sluiten elkaar niet uit. Maar dat sluit andere keuzes voor een kabinet ook niet uit. Een meerderheidskabinet over rechts of over links is wel degelijk mogelijk. Maar de koningin wil blijkbaar met de vijf middenpartijen recht-door-zee. Ze gaat namelijk mee in het advies van Rosenthal, omdat ze geen politiek wil bedrijven. Het is echter ironisch dat ze juist datgene doet waar ze bang voor is. Door mee te gaan met dat deel van het advies van informateur Rosenthal, bedrijft ze juist politiek. Ze negeert daarbij opvallenderwijs het advies om een VVD- en PvdA-informateur aan te wijzen. Beatrix komt met een omzichtige stap. De uitleg van de nieuwe informateur is dat zonder overeenstemming over de procedure elke stap van de koningin kan worden uitgelegd als een politieke keuze. Hetzelfde geldt echter nu voor deze ’tussenstap’. Waarom in het ene geval wel Rosenthal volgen en in het andere niet?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Being Maxime Verhagen

De formatie is voor mij echt een puzzel. Ik zou wel kunnen bepalen wat de partijen echt zouden moeten willen. Maar die partijen hebben een eigen opvattingen, een eigen wil en kunnen zelf actie ondernemen. Dat maakt het nog ingewikkelder te voorspellen. Zo maakte gister Maxime Verhagen een kabinet van CDA/VVD/PVV onmogelijk. Wat zou hij daarmee willen?

Er zijn nu drie serieuze opties voor een meerderheidskabinet. Peroxide, Paars+ en Nationaal. Dat zijn maar drie van de 1023 mogelijkheden, volgens Louwerse. Maar in de politicologie geldt dat partijen “bounded rational” zijn: alleen de mogelijke coalities die als zodanig door de actoren worden erkend worden overwogen. Wat zouden de partijen willen?

Inhoudelijk is de peroxide coalitie voor het CDA, de VVD en de PVV de eerste voorkeur. Toch heeft het CDA daar de stekker uit getrokken. En nu blijven er dus twee reële opties over: een Paars+ kabinet en een nationaal kabinet. Die laatste mogelijkheid wordt door de PvdA alweer uitgesloten en Paars+ is voor de VVD een moeilijke optie.

Inhoudelijk was peroxide misschien de beste optie, maar politiek strategisch leek me dit voor noch de VVD noch de PVV een echte mogelijkheid. De PVV wil volgens mij niet in het kabinet: electoraal is dat een gevaar omdat het voor populistisch rechtse partijen moeilijk is om regeringsverantwoordelijkheid te combineren met een anti-establishment retoriek. Daarnaast is het organisatorisch voor Wilders moeilijk te bolwerken om zowel een fractie als een smaldeel in een kabinet onder duim te houden. Ook Rutte zal geen kabinet willen dat gebaseerd is op Hero Brinkman, de uitslag van de verkiezing van de provinciale staten en de CDA-loyalisten. Ik had verwacht dat deze twee partijen met elkaar een Game of Chicken aan zouden gaan. Geen van beiden wilde deze coalitie maar geen van beiden wilde ook de partij zijn die zou breken. Wilders wilde de linkse Rutte de schuld geven van de breuk, en dat wilde Rutte ten alle tijden voorkomen. Maar het was Verhagen die het vuile werk voor Rutte en Wilders opknapte.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wachtgeld moet, maar moet ook anders

Sinds gisteren zijn er weer een heel stel nieuwe werkelozen: kamerleden die niet zijn herkozen of vrijwillig het pluche achter zich lieten. En zoals altijd wordt er geklaagd over wachtgeld. Dat het überhaupt bestaat is voor velen al een doorn in het oog. Maar wachtgeld heeft – misschien onbedoeld – een belangrijke functie: het voorkomt dat politici beslissingen nemen met hun eigen financiële status in het achterhoofd. Als je direct je loon kwijt bent, en daar komt die motie van wantrouwen langs die niet alleen het kabinet, maar ook jezelf naar huis stuurt, wat doe je dan? Kies je voor het land, of voor jezelf? Mogelijk moet je kleiner gaan wonen, of kan je schulden niet afbetalen.

Het is van groot belang, en ik schreef er al eerder over, dat zulke beweegredenen in de Kamer geen rol spelen. Dat gezegd hebbende is de huidige regeling natuurlijk wel wat ruim. Ikzelf zou hem bijvoorbeeld willen beperken tot de lengte van het mandaat van de politicus, startende op het moment dat de termijn in gaat.

Bijvoorbeeld: een politicus wordt voor vier jaar gekozen en gaat medio juni 2010 de Tweede Kamer in. Op dat moment heeft hij een vierjarig “contract”. Besluit hij – en de Kamer – om na drie maanden het kabinet op te blazen, dan krijgt hij drie jaar en 9 maanden wachtgeld. Doet hij dat over drie jaar, dan blijft daarvan een jaar over. Vooraf weet de politicus dat hij 4 jaar geld krijgt, dus daar kan hij of zij zich op instellen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De ‘revolutie’ van Fortuyn, Marijnissen en Wilders

Geert Wilders (Foto: Wikimedia Commons/Groep Wilders)

Heel intellectueel Nederland breekt zich het hoofd op de vraag waarom Wilders zoveel stemmen haalde. Nederland is versplinterd. Wilders heeft fors gewonnen. Het CDA is weggevaagd. De kiezer heeft het op zijn of haar heupen gekregen. Kaasstolp Binnenhof is in rep en roer. Maar zo verbazingwekkend en verrassend is de uitslag van de parlementsverkiezingen in Nederland toch niet? Ik nodig u uit om mee te denken met deze hoofdlijnen.

Al vanaf begin jaren negentig worstelt het CDA met zijn eigen inhoudelijk koers. Voor de PvdA is het winnen van verkiezingen ook al dertig jaar geen appeltje-eitje. En de VVD jojoot ook al decennia van regering naar splinter en tussen liberaal en conservatief. De christelijk, socialistische en liberale zuilen zijn verkruimeld. Wat er rest aan kruimels en nieuw te bouwen grote brokken kiezersaandeel wisselt gretig van hand tot hand. Dat het deze verkiezing weer gebeurt is dus geen raadselachtig verschijnsel.

Het CDA en de christelijke politiek is definitief op zijn retour. De vijftig zetel-uitslagen van het CDA van weleer zijn allang verleden tijd. De vaste oude kiezersschare heeft een natuurlijk verloop van een zetel per jaar. Oneerbiedig gezegd: de CDA-aanhang sterft letterlijk uit. En zonder aansprekende zuidelijke politici lukt het niet meer. De stemmen uit Noord-Brabant en Limburg sijpelen als zand tussen de vingers weg. Daar valt geen veilige vluchtheuvel in het politieke midden van te bouwen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Volgende