Kunst op Zondag | Rhinoceros

Alle mensen worden neushoorns. Het had het slotkoor kunnen zijn van een magistraal meesterwerk dat de teloorgang van de mensheid bezingt. Deze evolutionaire ontwikkeling is echter bekend van het toneelstuk Rhinoceros (1959), geschreven door Eugène Ionesco (1909 - 1994). In een Frans dorpje veranderen de inwoners in neushoorns. Uiteindelijk blijft alleen de wat slome en alcoholistische Bérenger als enige niet getransformeerde mens over. Dat vindt hij toch wel erg eenzaam en wil alsnog een neushoorn worden om zich bij de kudde te voegen. Het lukt hem maar niet. Dan besluit hij te blijven wie hij is: “Ik capituleer niet!” Deze bizarre klucht wordt gezien als een metafoor voor de volgzaamheid van mensen waarmee fascisme heeft kunnen bloeien. Het kan ook worden gelezen als een ode aan mensen die niet in clichés, stereotypen en conservatieve rolpatronen willen blijven hangen. Waar in de hedendaagse werkelijkheid er mensen zijn die figuurlijk in quasi fascistoïde beesten veranderen, zijn de neushoorns figuurlijk gesproken het haasje. De rhinoceros staat in de top tien bedreigde diersoorten. Juist vanwege de ivoren neushoorn. Blijkbaar mist de rhinoceros het aanpassingsvermogen dat de Afrikaanse olifant wel heeft. Evolutiebiologen schreven in Science over hun ontdekking dat steeds meer vrouwtjesolifanten zonder slagtanden geboren worden. Conclusie: de soort heeft zich in korte tijd aangepast om zodoende niet aan stroperij ten onder te gaan. Om nog maar eens te wijzen op het noodlot van de rhinoceros een ode aan het beest dat alleen maar neus heeft als er een hoorn op zit. Het diertje leeft al minstens zolang als mensen konden tekenen. Bewijs: de ‘murals’ in de grot van Chauvet. Anoniem - Rhinoceros, muurtekening la Grotte Chauvet (ca. 15.000 – 10.000 v.Chr.) Een heel bekende houtdruk is de rhinoceros van Albrecht Dürer. Naar verluidt heeft hij de prent gemaakt zonder het dier ooit zelf gezien te hebben. Louter op grond van beschrijvingen van anderen kwam hij tot deze weergave. Albrecht Dürer ((1471 - 1528) - Rhinoceros, 1515. Gemaakt voor de Wereldtentoonstelling van 1878 in Parijs: Henri-Alfred Jacquemart (1824-1896) -  Rhinoceros, 1878. Salvador Dali was aardig onder de indruk van de rhinoceros. Het dier komt dan ook op verschillende manieren voor in zijn werk. Hij zag in de gepantserde huid overeenkomsten met kantwerk. In 1954 kreeg hij van het Louvre toestemming een kopie te tekenen van ‘De kantwerkster’ van Vermeer. Hij maakte er een geheel eigen interpretatie van: ‘Paranoiakritische studie van De Kantwerkster van Vermeer’.  De Kantwerkster had volgens Dali “een maximale biologische dynamiek bereikt dankzij de logaritmische krommen van neushoornhoorns”. Alles goed en wel, maar waarom hangt hij zelf de neushoorn uit en vernielt hij daarbij het werk van Vermeer? https://www.youtube.com/watch?v=lyPtU8WZD3M In het Spaanse Marbella staat een door Dali ontworpen sculptuur met wederom een verwijzing naar kantwerk. Salvador Dali (1904 - 1989) - Rinoceronte vestido con puntillas (Neushoorn gekleed in kant) 1956. Het is niet van vandaag of gisteren dat de rhinoceros met uitsterven wordt bedreigd. Dat was al jaren aan de hand vooraleer de VN met de ‘Endagered Species Act’ (1973) een aanzet gaf om bedreigde soorten en ecosystemen te beschermen en mogelijk te herstellen. Andy Warhol wilde een bijdrage leveren aan de bewustwording van deze problematiek en portretteerde tien van die bedreigde diersoorten. De zwarte neushoorn is er een van. Andy Warhol (1928 - 1987) - Black Rhinoceros, from Endangered Species, 1983. Xavier Veilhan maakt een speeltje van de kolos. De oorspronkelijke gepantserde en geribbelde huid huid vervangen door het gladde, gepolijste oppervlak alsof het een glimmend luxe auto is. Xavier Veilhan (1963 - heden) Le Rhinocéros, 1999 – 2000. Het RAQS Media Collective (India) grijpt met onderstaand beeld terug op de houtsnede van Albrecht Dürer en de neushoornsculptuur van Salvador Dali. Het staat in Lissabon op een plek waar ooit ter vermaak exotische dieren werden getoond. In een stad waar waarschijnlijk de neushoorn die Dürer tekende, geïmporteerd werd met de bedoeling die kado te doen aan de paus. RAQS Media Collective (1992 - heden)  - However Incongruous, 2007. In de familie strandbeesten van Theo Jansen zit een 2,8 ton wegende figuur. Die kan door één persoon worden voortgetrokken, mits er handig van de wind gebruik wordt gemaakt. Theo Jansen -  Animaris Rhinoceros Transport, 2014. https://www.youtube.com/watch?v=MYGJ9jrbpvg&t=3m41s Het duo Gillie and Marc Schattner maakt sculpturen van allerlei dieren, vaak in een setting waar een verhaaltje achter zit. Gillie and Marc Schattner (1965, 1962 – heden) -  Shandu the buried rhino, 2016. Opgedragen aan de laatste drie noordelijke ‘witte’ neushoorns: Gillie and Marc Schattner - Last Three, 2018. Tot slot: Ondanks de schoonheid van de ‘pracht en kracht’ van de rhinoceros, is het dier toch regelmatig verbonden met desastreuse gebeurtenissen. In een film van Fellini overleeft het dier wel, maar wat een treurigheid om zo alleen… Federico Fellini (1920 - 1993) - E la Nave Va (En het schip vaart…), 1983. https://www.youtube.com/watch?v=sfMiS9NPj7k Prettige zondag verder.

Door: Foto: Loco Steve (cc)
Waan van de dag

Degenkrab bedreigd door de medische industrie

, door

Het bloed van de Degenkrab is een, vooralsnog, onvervangbaar ingrediënt voor de productie van bepaalde medicijnen. En dus worden er ieder jaar van 500.000 degenkrabben het bloed afgetapt. De vangst door de farmaceutische industrie is de afgelopen 20 jaar bijna verdievoudigd. Dat heeft logischerwijs effect of de populatie:

When a species is impacted on land, it’s easy to see the effects. When the adverse effects occur under water, we don’t really know about it—or don’t really care. It’s why we used to dump garbage and toxic chemicals into the water. What happens under water stays under water.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Incidentele soortenmoord of structurele biogenocide?

, door

Wederom een bijdrage van wetenschapsblog Sciencepalooza. Vandaag een stuk van Lucas Maillette de Buy Wenniger.

De dodo, de Tasmaanse buidelwolf en de Wolharige Mammoet zouden er over kunnen meepraten: Homo sapiens mag dan lief zijn voor honden en katten, hij maakt ook soorten kapot. Maar veroorzaken we nou echt een massa-uitsterven in dezelfde klasse als de dino-dodende meteoriet, of overdrijven de treehuggers onze impact op de soortenrijkdom?

In de afgelopen 3.5 miljard jaar produceerde de evolutie naar schatting zo’n 4 miljard soorten, waarvan dan weer ongeveer 99 procent inmiddels is uitgestorven. Dat uitsterven is een wetenschap op zich: meestal geeft er eens in de paar duizend jaar een soort de pijp aan Maarten, maar op vijf momenten in de laatste vijfhonderd miljoen jaar werd de harde-resetknop ingedrukt en verdween in korte tijd meer dan 75 procent van de soorten.

Soortenmassamoord vereiste bij de door wetenschappers vastgestelde Vijf Massa-Extincties allerlei megalomane geo-klimatologische ellende. De extinctieperiode in het Perm, die ongeveer 251 miljoen jaar geleden eindigde en binnen 2.8 miljoen jaar 96 procent van de soorten wegvaagde, berustte op een mix van vulkanisme in Siberië, een snelle klimaatopwarming, verzurende oceanen en een stevige ontregeling van de atmosferische gashuishouding. De uitsterfgolf die 65 miljoen jaar 76 procent van de soorten aborteerde had als aanleiding wat buitenaardse hulp nodig, in de vorm van een astroïde die bij het huidige Yucatán insloeg.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Nieuw huis voor Neêrlands endemische trots?

, door

China heeft z’n reuzenpanda, Indonesië z’n orang oetan, Australië van die buidelgekkies en op de Galapagos en Madagaskar is ongeveer elke soort uniek. Makkelijk scoren, voor eilanden. Maar verder is het toch vrij uitzonderlijk, als gewervelden door mensen bedachte landsgrenzen respecteren.

Daarom mogen wij in Nederland best trots zijn op onze enige eigen microtus oeconomus arenicola, een doorgemuteerde noordse woelmuis. Van alle ons bekende dieren komt alleen de arenicola uitsluitend in Nederland voor. Z’n kouminnende vriendjes zijn na de laatste ijstijd netjes naar Scandinavië gewandeld, maar in de moerassen van West-Nederland ontstond in 10.000 jaar onze ondersoort, een liefhebber van bagger, drek, brakke klets en bij voorkeur regen. Kortom, het beestje is hier thuis.

Het zijn sindsdien echter nogal knorrige karakters, die liever op zichzelf zijn dan de vruchten van een samenleving te plukken. Alhoewel ze groter en sterker zijn, delven ze het onderspit zodra de meer coöperatief opererende veld- en aardmuis het leefgebied binnenwandelen en de noordswoeligen wegterroriseren.

De Hollandmuis is in drassige gebieden echter in het voordeel, maar desondanks houdt momenteel alleen op droge zandbult Texel nog een flinke populatie stand. Ze hadden er het rijk alleen. Slecht nieuws voor het beestje, toen in maart dit jaar de eerste veldmuis op het eiland ontdekt werd, nadat eind jaren ’90 ook de aardmuis en de rosse woelmuis Texel al koloniseerden. Slordige toeristen met slecht sluitende broodtrommeltjes. In elk geval globalisering, de bron van alle kwaad.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zeldzaam

, door

At least 100 species go extinct every day. That’s how this amazing video by National Geographic photographer Joel Sartore begins. And there’s no better way to grab someone’s attention. The will give you a brand new appreciation for what we stand to lose if changes aren’t made immediately.

Ook mooi van deze fotograaf: