Een rechtbank in Bangladesh heeft de voormalige premier Hasina bij verstek ter dood veroordeeld. Zij wordt schuldig geacht aan het neerschieten van honderden demonstranten tijdens antiregerings protesten in juli-augustus 2024. Ze zou de opdracht aan veiligheidstroepen hebben gegeven om "dodelijke wapens" te gebruiken tegen demonstranten. Het maandenlange protest, aanvankelijk geleid door universiteitsstudenten uit protest tegen quota voor overheidsbanen, begon in juni van dat jaar en eindigde nadat Hasina op 5 augustus aftrad en het land verliet. Hasina zit sindsdien in India . Ze noemt haar vonnis “bevooroordeeld en politiek gemotiveerd.” Het is onwaarschijnlijk dat ze door India zal worden uitgeleverd. De doodstraf voor een regeringsleider buiten oorlogstijd is wel een unicum in de moderne geschiedenis.
De situatie in Bangladesh is nog verre van stabiel. De nieuwe interim-regering onder leiding van de econoom en Nobelprijswinnaar Mohamed Yunus heeft de partij van Hasina, de Awami League, uitgesloten van de verkiezingen, volgend jaar februari. Een rechtbank heeft deze week wel bepaald dat een onafhankelijke verkiezingsprocedure moet worden hersteld, maar dat geldt nog niet voor de eerstvolgende verkiezingen. Honderden leiders en medewerkers van de Awami League en bondgenoten zijn het afgelopen jaar gearresteerd en worden berecht door een speciaal tribunaal. Verschillende medewerkers en leiders van de Awami League zijn door menigten aangevallen en vermoord, partijkantoren zijn in brand gestoken. Officieel is de partij van de politieke kaart geveegd. Maar berichten uit Bangladesh zelf onthullen een andere realiteit. Partijmedewerkers, van wie velen voormalige vrijheidsstrijders of kinderen van degenen die in 1971 vochten, blijven in het geheim opereren, onderhouden communicatienetwerken en bieden steun aan families van gevangen leiders. De Awami League is de oudste partij van Bangladesh en speelde een belangrijke rol in de strijd voor de onafhankelijkheid van het land.
Klimaatadaptatie
Bangladesh is een van de landen die hoopt te profiteren van nieuwe stappen van rijke landen op de lopende VN klimaatconferentie in Brazilië om meer geld beschikbaar te stellen voor klimaatadaptatie. Dit voorjaar stelde de Duitse regering al 52.5 miljoen euro voor dat doel beschikbaar. Maar een vertegenwoordiger van Bangladesh op de conferentie in Belém klaagde deze week dat de financiering van de klimaatadaptatie nog niet eens afzonderlijk op de agenda is gezet. Ontwikkelingslanden onderhandelen nog steeds over de routekaart naar het op de vorige COP gestelde doel van 1,3 biljoen dollar. "Leiders op COP30 moeten erkennen dat adaptatie niet alleen draait om sympathie en toespraken. Het is tijd om nu te kiezen tussen preventie en ineenstorting, want hoe langer ze wachten, hoe hoger de kosten – op meer manieren dan je je kunt voorstellen", schrijft Tishma Joarder, een Bengaalse klimaateconoom en onderzoeker aan de Universiteit van Toronto Mississauga. In zijn land verminderen de zeespiegelstijging en stormvloeden de landbouwproductiviteit nu al, doordat zeewater de aarde erodeert en verzilt. Ten minste 30% van het landbouwareaal loopt het risico op verzilting. Als het land zich niet kan aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering zal dat miljoenen mensen op de vlucht drijven. Met als gevolg een ongekende crisis in de rijke landen die een veelvoud gaat kosten van wat nu ingezet zou moeten worden voor klimaatadaptatie.
De Indiase schrijver Amitav Gosh, zelf een liefhebber van apocalyptische science-fiction, waarschuwt voor de toepassing van apocalyptische beelden op de realiteit. In zijn non-fictie boek 'De vloek van de nootmuskaat' pleit hij hartstochtelijk voor het herstel van de eenheid van mens en natuur en het respecteren van inzichten van inheemse volken bij de aanpak van wereldproblemen zoals de klimaatverandering. In aansluiting hierop bekritiseert hij nu oplossingen van westerse experts voor de regio, zoals de aanleg van dijken naar het voorbeeld van de Nederlandse delta.
Veel critici beweren echter dat de aanleg van dijken vanaf het begin gebaseerd was op een ernstige misinterpretatie van het landschap. Als deltagebied is Zuid-Bengalen altijd al onderhevig geweest aan verschillende soorten overstromingen, waarvan sommige gunstig zijn, en die al lange tijd actief worden beheerd door boeren om hun land te bemesten door middel van verzilting. Dijken kunnen niet alleen de productieve wisselwerking tussen land en water in bepaalde seizoenen verstoren, maar ze kunnen ook nieuwe soorten overstromingen veroorzaken. Het meest schadelijk is de wateroverlast die ontstaat wanneer dijken verhinderen dat regen- of overstromingswater terugstroomt naar de afwateringskanalen. Dit is nu een groot probleem in de regio.
Het idee dat wat voor Nederland geldt ook geschikt is voor Bangladesh noemt Gosh 'onrealistisch' en een voorbeeld van 'blind vertrouwen' in de waarde van Europese oplossingen. Hij wijst verder op de door westerse experts aanbevolen kweek van een bepaalde soort garnalen die het in Europa goed doet.
Zoutwatervijvers voor de kweek van tijgergarnalen worden vaak gegraven op landbouwgrond die anders wordt gebruikt voor de teelt van rijst, fruit en groenten. Na verloop van tijd sijpelt het water uit deze vijvers door naar nabijgelegen velden en watervoerende lagen, waardoor de bodem verzilt raakt en geen rijst of andere gewassen meer kan voeden. Fruitbomen en boomgaarden beginnen dan te verdorren en zelfs het gras verdwijnt, waardoor het moeilijk wordt om vee te houden. Al snel veranderen eens vruchtbare stukken land, bezaaid met bomen, moestuinen en rijstvelden, in 'bedreigende dystopieën'.
Dit heeft ook nadelige sociale gevolgen want 'de armen en landlozen verliezen hun belangrijkste bron van inkomsten en hebben geen andere keus dan te migreren naar stedelijke sloppenwijken om daar een precair bestaan op te bouwen.'
