De vijanden van mijn vijanden…

In plaats van dictators te steunen zou het in de steek laten van bondgenoten met vuile handen wel eens een stuk beter kunnen werken voor de wereldvrede. Goed, ik ben dan wel atheïst en secularist, maar toch las ik zelden zulke grote onzin als in het interview met Paul Cliteur dat gisteren in de Volkskrant verscheen. De titel? “Dit kan de eeuw van de godsdienstoorlogen worden”. Cliteur meent dat alle kwaad van godsdienstwaanzin komt, en dan we daarom samen met Assad maar snel de seculiere vrede in Syrië moeten herstellen. Volgens Cliteur gaat ook de oorlog en Syrië niet om macht, maar om godsdienst. Als we niet uitkijken wordt volgens hem de 21e eeuw namelijk een tijdperk van godsdienstoorlogen. En daarom vindt hij dat we maar een oorlog moeten beginnen tegen godsdienst. Hij stelt dat secularisering en atheïsme de beste antwoorden zijn op de problemen van dit moment, en daarin is Assad onze bondgenoot. Je zou bijna vergeten dat Assad nog altijd de meeste (burger)slachtoffers in Syrië op zijn naam heeft staan. Cliteur vergeet daarbij ook dat de 20e eeuw nu juist liet zien dat secularisering en atheïsme helemaal geen garantie geven op vrede, want de grootste slachters van die eeuw, Hitler, Stalin en Mao, die hadden nu niet zoveel met godsdienst. Of voor de mensen die liever de VS door het slijk gehaald zien dan Nazi’s en communisten: de oorlog in Vietnam bijvoorbeeld was nou ook niet om kersteningsredenen begonnen. 

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 25-09-2022
Foto: copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (4)

Schrijver en opiniemaker CJ Werleman schreef ‘The New Atheist Threat: The Dangerous Rise of Secular Extremists’ over de intolerante achterkant van de missionaire atheïstische beweging die de afgelopen vijftien jaar is ontstaan. Hieronder volgt een fragment (pp.33-35).

Grosso modo bezoeken neo-atheïsten dezelfde manifestaties, luisteren naar dezelfde podcasts en sprekers, lezen ze dezelfde boeken en blogs, downloaden ze dezelfde Youtube-videos; en volgen ze dezelfde publieke persoonlijkheden (atheïsten) op sociale media. Dat alles schept een hooggestemde echokamer, hetgeen degenen in haar die zich in haar draaicirkel bevinden voorziet in een voortdurend zelfbevestigende feedback loop.

Een echokamer wordt veelal gedefinieerd als “een situatie waarin informatie, ideeën of overtuigingen worden versterkt of bevestigd door overdracht en herhaling binnen een ‘in-gesloten’ systeem, waar afwijkende of rivaliserende perspectieven worden gecensureerd of niet toegestaan.

Nicholas DiFonzo is een hoogleraar psychologie aan het Rochester Institute of Technology. Hij is tevens de co-auteur van Rumor Psychology, en schrijver van The Watercooler Effect. DiFonzo legt uit dat de reden dat het vrijwel onmogelijk is om een overgrote meerderheid van de mensen feiten te laten accepteren als feiten erin ligt dat mensen “in toenemende mate ontkoppeld zijn, in ideologische echokamers die elkaar onderling wantrouwen, net als officiële informatiebronnen.”

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour | Het was net een kerk

I’d probably have called myself an atheist at the time. But normally, that means going your own way and creating your own response.

Instead, it felt more like being in church. Suddenly, there were a whole heap of people who seemed to be responding as one. To me, that reproduced some of the things I disliked about the church I was brought up in, because leaps are made from atheism to other beliefs that you are meant to have as well.

For instance, the belief that there is something negative about the influence of religion, which I don’t necessarily think is true. It’s a very complex sociological question that would take a lot of research, but suddenly, if you’re one of us, you also have to be against religion.

At that point I feel uncomfortable. I also felt uncomfortable with the idea of wanting to convert people – to atheism in this case. It felt evangelical, and that’s not my instinct at all.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waarin verschillen neo-atheïsten en progressieve humanisten?

Kyle Kulinski houdt een populair seculier-humanistisch praatprogramma op Youtube, Secular Talk. Volgens Kulinski is wat neoatheïsten (als Sam Harris, Richard Dawkins, Ayaan Hirsi Ali) en progressieve humanisten (als Glenn Greenwald, Cenk Uygur en CJ Werleman) met elkaar gemeen hebben veel groter dan wat hen onderling verdeelt.

Kulinski meent dat neo-atheïsten en progressieven zouden moeten kijken naar wat hen bindt, en zich minder zouden moeten concentreren op wat hen scheidt.

CJ Werleman schreef op zijn beurt onlangs een uitgesproken kritisch boek over de neo-atheïstische beweging, en hij staat een stuk skeptischer over verzoening tussen neo-atheïsten en progressieven. Met name de aansluiting van neo-atheïsten bij wat hij beschouwt als een islamofoob narratief is hem een doorn in het oog.

Genoeg stof voor een geanimeerd gesprek dus. Al snel blijkt dat Werleman en Kulinski het uitstekend met elkaar kunnen vinden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (deel 3)

Het atheïsme heeft zich de afgelopen vijftien jaar in reactie op de invloed van christelijk rechts in de VS en de dreiging van wereldwijd jihadisme ontwikkeld tot een missionaire beweging, met een polemische, fel anti-godsdienstige inslag.

In navolging van verscheidene andere auteurs, laat CJ Werleman in ‘The New Atheist Threat: The Dangerous Rise of Secular Extremists‘ (2015) zien hoe dit neo-atheïsme vanuit een dualistisch en zelfs apocalyptisch schema opereert, dat de wereldgeschiedenis beschouwt als een strijd tussen de krachten van goed en kwaad, licht tegenover duisternis, vooruitgang versus achterlijkheid, wetenschap tegenover geloof, en religie als een plaag die de wereld ketent in slaafse volgzaamheid en blind bijgeloof; een plaag die mogelijk de ondergang van de wereld kan betekenen.

Zoals Werleman aannemelijk maakt, wanen missionaire atheïsten zichzelf in dat schema een uitverkoren voorhoede, die zich heeft bevrijd van dit bijgeloof en niet alleen inzicht heeft in hoe de werkelijkheid echt in elkaar steekt, maar ook het bevattingsvermogen om te beoordelen wat de wereld al sinds mensenheugenis dwarszit: de godsdienst. Daarmee vormt neo-atheïsme de seculiere evenknie van de godsdienstige orthodoxie: de natuur vormt hun bijbel, de wetenschap biedt de exacte methoden van interpretatie, de collectieve ratio wordt in staat geacht de sleutels en boodschap ervan te ontcijferen en aldus inzicht te krijgen in de voornaamste, zo niet alle mysterieën des levens. Als men nou maar de valse godsdienst uitroeit dan is de weg vrij voor al die miljarden stumpers om hier ook inzicht in te krijgen en zo tot hun ware levensvervulling en werkelijk geluk te komen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Atheïsten bashen 14-jarige klokkenmaker

Je kon er natuurlijk op wachten.

Als een 14-jarige Amerikaanse moslim landelijk in het zonnetje wordt gezet omdat hij is gearresteerd nadat hij zijn knutselwerk met een elektronische klok mee naar school nam, staan de rechtse gekkies te trappelen om zo’n jongen door het slijk te halen.

Want moslims zijn eng, en het is natuurlijk niet de bedoeling dat dit negatieve beeld omslaat in positieve aandacht. Dan zijn ze geen geschikte zondebok meer, waar het land z’n agressie, angsten en frustraties op kan projecteren.

Wat opvalt is echter dat bekende atheïsten als Richard Dawkins en Bill Maher zich ook in dat koor voegen.

Volgens Dawkins heeft de tiener zijn eigen creativiteit in het bouwen van de klok enorm overdreven, en dat noopt de 74-jarige bioloog tot allerlei speculaties over de motieven van Ahmed. Was het wellicht allemaal een vooropgezette pr-campagne om zijn leraren, de politie, de media en zelfs president Obama erin te luizen?, zo vraagt de emeritus-hoogleraar en bekende atheïstische evangelist zich af.

Ook Bill Maher vindt alle ophef overdreven. Want het koffertje met elektronica leek toch ook op een bom, en aangezien moslimadolescenten volgens hem de voornaamste groepering zijn die dingen opblaast, is het dan toch ook logisch dat de school alarm sloeg en de politie de knul arresteerde?

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (deel 2)

Schrijver en opiniemaker CJ Werleman schreef ‘The New Atheist Threat: The Dangerous Rise of Secular Extremists’ over de intolerante achterkant van de missionaire atheïstische beweging die de afgelopen vijftien jaar is ontstaan. Hieronder volgt een fragment.

De boeken, conferenties, podcasts en blogs van neo-atheïsten functioneren als een brouwsel van godsdienstige demonisering. Neo-atheïstische schrijvers en sprekers venten een mengsel uit van hoop en angst.

Het eerste (hoop) leest als een utopische belofte – dat de beschaving de dag nadat godsdienstig geloof is uitgeroeid vervolmaakt zal worden – terwijl het tweede (angst) godsdienst voorstelt als een existentieel gevaar voor de gehele mensheid.

In een toespraak voor de American Humanist Association in 1996 vergeleek Dawkins de dreiging van godsdienst met de dreiging van AIDS en andere menselijk overdraagbare virussen. “Er valt veel voor te zeggen dat geloof een van ’s werelds voornaamste kwaden vormt, vergelijkbaar met het pokkenvirus, maar een stuk lastiger uit te roeien,” zo schrijft hij.

new atheist threatIn Augustus 2014 ontving ik een telefoontje van Peter Boghossian, een universitair docent aan Portland University en auteur van het best verkopende atheïstische boek dat jaar: A Manual For Creating Atheists. Boghossian wilde weten of ik geïnteresseerd was in deelname in een samenwerkingsproject. Hij legde uit dat hij een “anti-religie app” voor de iPhone IOS aan het bouwen was.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (deel 1)

Wie heeft er inmiddels niet gehoord van Richard Dawkins, Christopher Hitchens, Daniel Dennett en Sam Harris? Terwijl christelijk rechts zich in de VS steeds agressiever bemoeit met schoolcurricula, de controle die vrouwen hebben over hun baarmoeder steeds verder weet in te perken en Amerikaanse atheïsten marginaliseert als immoreel en on-Amerikaans, klonk er de afgelopen jaren van deze vier atheïstische ‘ruiters van de non-apocalyps’ een duidelijke klaroenstoot die een tegenoffensief inluidde.

Godsdienst, zo was hun gemeenschappelijke stelling, is een plaag, een irrationeel virus dat mensen van jongs af aan indoctrineert om in sprookjes en bijgeloof te geloven, hen inprent dat wetenschap en vooruitgang maar gevaarlijk zijn, en hun vermogen fnuikt om zelf kritisch na te denken over moraliteit.

Graag citeert men in een of andere vorm dit aforisme van Steven Weinberg:

 “Met of zonder godsdienst kunnen goede mensen zich goed gedragen en slechte mensen kwaad doen; maar om goede mensen slechte dingen te laten doen – daar is religie voor nodig.”

Inmiddels heeft deze atheïstische revival behoorlijke populariteit bereikt, vooral op het internet. Vele grotere of mindere goden hebben zich bij de beweging gevoegd, waaronder natuurwetenschappers zoals Lawrence Krauss en Victor Stenger, biologen als Jerry Coyne en PZ Myers, komieken als Bill Maher, en tal van vloggers, bloggers en podcasters met namen als The Amazing Atheist, Thunderfoot, The Friendly Atheist en AronRa.

Reza Aslan: religie wordt vaak verkeerd begrepen

Reza Aslan (Geen God dan God, De Zeloot) spreekt drie kwartier met Cenk Uygur van de Young Turks over religie, islam en fundamentalistische atheïsten.

Het is een informatief gesprek, niet alleen omdat de agnostische Uygur veel van de kritiek uit een seculiere hoek aan Aslan voorlegt, maar ook omdat Aslan als theoloog en soefi een alternatieve kijk op godsdienst geeft:

I don’t ‘believe’ Islam. Islam is a man-made institution, it’s a set of symbols and metaphors that provides a language for which to express what is inexpressable, and that is: faith. It’s symbols and metaphors that I prefer, but it’s not more right or more wrong than any other symbols and metaphors. It’s a language. That’s all it is.

Punt is natuurlijk wel dat de meeste gelovigen hun godsdienst niet louter als een taal beschouwen waar zij de voorkeur aan geven, maar als een set openbaringswaarheden waar ze heilig van overtuigd zijn.

Quote du jour | Religion gone wrong

ISIS represents a brand of religion gone wrong in the most devastating way. I speak in the book about the three most serious ways in which religion can go wrong. Number one is what I call dualism, this division of humanity into the redeemed or the saved. The second thing is when a religion becomes confused with the will to power. Judaism and Christianity were the first civilizations to separate religion from power. A religion can go wrong when it mistakes the quest for God for the search for power, the will to power.

And the third, very dangerous indeed, is when religion attempts to bring the end of time in the middle of time. When religion becomes apocalyptic. All those three things come together in the Middle East right now, in ISIS.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Vorige Volgende