Sleepwet: de privacy-kaasschaaf

Met de ene na de andere wet en maatregel wordt de privacy in Nederland door de regering en het parlement al zeker 20 jaar stelselmatig als grondwettelijk recht weggeschaafd. En nu we een referendum hebben over alweer een wet die alweer een stap verder gaat in het schaven aan uw privacy merk ik dat ik na ruim 11 jaar schrijven over dit onderwerp in herhaling verval en dat ik het opgeef. Maar omdat dit waarschijnlijk de eerste en laatste keer is dat u zich mag uitspreken over dit belangrijke onderwerp, heb ik toch nog maar weer eens mijn toetsenbord afgestoft. Laat ik eerst kort even ingaan op de wet waar het in het referendum over gaat.

Door: Foto: Kaasschaaf op artikel 10 grondwet NL. CC0 Steeph copyright ok. Gecheckt 06-11-2022
Foto: FaceMePLS (cc)

De betrouwbaarheid van de AIVD

, door

OPINIE - Waarom ik volgende week tegen de ‘sleepwet’ ga stemmen.

Bezwaren genoeg tegen de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV). Privacy First heeft een heel alfabet aan kritiekpunten. Amnesty noemt er drie: de privacy van onschuldige burgers die door het ‘sleepnet’ geschonden kan worden, het delen van bulkgegevens met buitenlandse diensten en het vrijblijvende toezicht. Bits of Freedom vindt dat de wet op vijf punten verbeterd zou moeten worden. Naast de drie punten van Amnesty heeft BoF ook nog bezwaar tegen het mogelijk gebruik van databases van allerlei organisaties en tegen het misbruik van zwakke plekken in de software die inbraak in computers moet vergemakkelijken. GroenLinks Kamerlid Kathalijne Buitenweg heeft een reparatiewet ingediend die het sleepnet uit de wet haalt, het delen van gegevens met buitenlandse diensten beperkt en meer garanties biedt voor journalisten en medici bij de bescherming van persoonsgegevens. In De Groene las ik vorige week tenslotte nog een verontrustend artikel over de mogelijkheid die de AIVD krijgt om een eigen database met DNA-gegevens in stand te houden.

De AIVD probeert de critici gerust te stellen met politiek correcte toezeggingen over het gebruik van de nieuwe bevoegdheden. Harm Brouwer, lid van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD), noemt de wet ‘niet volmaakt’. Hij meent echter dat allerlei toezeggingen die de minister in het Kamerdebat heeft gedaan toch wel voldoende garanties geven voor de nodige zorgvuldigheid van de dienst. Maar waarom staan die garanties dan niet in de wet? En zullen alle ministers zich daar in de toekomst aan houden?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Roel Wijnants (cc)

Nepnieuws ‘omdat ik het zeg’

, door

OPINIE - Waarschuwingen voor ‘nepnieuws’ ontberen bewijzen. 

Was het een toevallige samenloop van omstandigheden? Zowel in Spanje, Engeland als Nederland waarschuwden ministers de afgelopen week voor nepnieuws, meer in het bijzonder voor nepnieuws dat vanuit Rusland zou worden verspreid. De nieuwe minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren, die over de AIVD gaat, schreef een brief aan de Tweede Kamer op verzoek van CDA-fractieleider Van Haersma Buma. “Nederland staat in het vizier van onder meer Russische inlichtingendiensten,” volgens de minister. “Naast deze klassieke inlichtingenoperaties via inlichtingenofficieren zet Rusland ook digitale middelen in voor beïnvloeding van besluitvormingsprocessen, beeldvorming en de publieke opinie. Ook in Nederland zijn er dossiers en (politieke) processen die voor Rusland van belang zijn en waarbij beïnvloeding en manipulatie een voorstelbare dreiging zijn, bijvoorbeeld het MH-17 proces.”

Dat was een pikant voorbeeld voor Buma, enkele dagen nadat zijn fractiegenoot Omtzigt zijn excuses had moeten aanbieden voor het souffleren van een ‘nepgetuige’ op een hoorzitting over de ramp met de MH-17. Dat nieuws, vorig weekend door de NRC naar buiten gebracht, is door een andere aanwezige bij de hoorzitting overigens gekwalificeerd als ‘nepnieuws’. De suggestie van de krant dat Omtzigt met opzet deze getuige opvoerde wijst VU-docent Erik Denters met klem van de hand. Maar tendentieuze journalistiek is nog geen ‘nepnieuws’.

Foto: Sicco2007 (cc)

In gesprek met de AIVD over het ‘sleepnet’

, door

ACHTERGROND - Wouter Moraal raakte met enkele medewerkers van de AIVD in gesprek over de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV). Hij verbaasde zich er over dat zij de schadelijke gevolgen van de massale gegevensverzameling, het ‘sleepnet’, zo licht opnamen. Aan de hand van enkele van hun reacties legt hij uit wat de bezwaren zijn van de verruiming van de bevoegdheden die de nieuwe wet moet bieden. 

Wat is dat ‘sleepnet’ dat in het nieuwe voorstel voor de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten staat eigenlijk?

In de de nieuwe versie van de Wiv staat onder andere dat de internetstroom in Nederlandse kabels door de AIVD en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) mogen worden onderschept en substantiële porties door hen mogen worden geanalyseerd en bewaard. Zo mogen ze bijvoorbeeld als ze daar reden toe zien al het verkeer naar een land als Syrië of alle WhatsAppjes vanuit een stad als Amersfoort monitoren. Deze nieuwe bevoegdheid wordt ook wel het ‘sleepnet’ genoemd, vanwege het grootschalige karakter. Want ook internetverkeer van massa’s onschuldige mensen wordt op deze manier ‘gevangen’. Meer over wat er in het wetsvoorstel staat vind je in het dossier van Bits of Freedom of je kunt het wetsvoorstel zelf lezen. De enigen die vooraf goedkeuring moeten verlenen voor de inzet van deze bevoegdheid zijn de minister van Binnenlandse Zaken (voor de AIVD) of de minister van Defensie (voor de MIVD) en een nog op te richten toetsingcommissie (de toetsingscommissie inzet bevoegdheden) die de rechtmatigheid van het besluit van de minister toetst.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Gerard Van der Leun (cc)

Kamermeerderheid stemt voor afschaffing privacy

, door

ANALYSE - Als het aan de Tweede Kamer ligt, krijgen de inlichtingen- en veiligheidsdiensten bevoegdheid om het internetgedrag van miljoenen burgers ongericht en op grote schaal af te tappen met een sleepnet.

In de schaduw van de net begonnen campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart heeft een rechts-conservatieve Kamermeerderheid vorige week nog even snel ingestemd met een even extreem-autoritair als waanzinnige aanslag op onze privacy. De aftapbevoegdheid van de geheime dienst kent nauwelijks enige beperkingen. In het wetsvoorstel zijn wel de algemene beginselen proportionaliteit, subsidiariteit en noodzakelijkheid opgenomen maar deze beginselen hebben weinig betekenis als deze niet leiden tot substantiële wettelijke beperkingen van de aftapbevoegdheden om de privacy van burgers te waarborgen. Hierdoor hebben de geheime diensten een te grote autonomie om te bepalen wat proportioneel en noodzakelijk is. Ondanks deze bijna onbeperkte bevoegdheid om internetgegevens van burgers op grote schaal af te tappen, framet Plasterk dit als doelgericht en proportioneel door deze interceptie onderzoeksopdrachtgericht te noemen. Als de onderzoeksopdracht breed genoeg is, wat het geval is bij fenomeenonderzoeken van de AIVD, dan wordt grootschalige interceptie noodzakelijk en proportioneel geacht. Dit biedt dus geen enkele waarborg voor de privacy van de burger.

Geen noodzaak

Foto: AJC1 (cc)

Het eenzijdige vijandbeeld van de BVD

, door

RECENSIE - Het debat over de bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten heeft baat bij een evaluatie van het optreden van de BVD in het verleden.

Constant Hijzen schreef met zijn proefschrift Vijandbeelden; de veiligheidsdiensten en de democratie 1912-1992 een indrukwekkende en originele geschiedenis van de BVD en zijn voorgangers. Er zijn meer boeken verschenen over Nederlandse geheime diensten, waaronder het standaardwerk van de eigen historicus van de BVD, Dick Engelen uit 1995. Maar die boeken gaan vooral over de binnenkant van de dienst. Of het zijn nogal anekdotische verhalen over de avonturen van Nederlandse spionnen die de vijand te slim af zijn. Hijzen concentreert zich op de de relatie tussen de BVD en de omgeving, actoren met een rol in de democratie die de dienst zou moeten beschermen: de politiek, de burgers en de media. In de interactie tussen de nationale veiligheidsdienst en zijn politieke, ambtelijke en maatschappelijke omgeving moet de legitimiteit van het functioneren van de dienst worden gevonden. En daar valt wat de BVD betreft nog wel het een en ander op aan te merken.

Vijandelijke ideologie

Wat Engelen in zijn Geschiedenis ook al duidelijk maakte bevestigt Hijzen: de BVD had een volstrekt eenzijdige dreigingsperceptie. Het communisme was hét grote gevaar voor Nederland, de CPN was een staatsondermijnende ‘vijfde colonne’, communisten waren per definitie niet te vertrouwen. En dat beeld bleef dominant en sturend voor het optreden van dienst tot ver in de jaren tachtig. Ondanks alle bezwaren die tegen deze eenzijdige opvatting van de veiligheid in Nederland al in de jaren zestig en zeventig veelvuldig werden geuit. Kamermoties van onder andere PvdA-Kamerlid Roethof en aanwijzigingen van de PvdA-minister van Binnenlandse Zaken Van Thijn hadden weinig effect.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: AJC1 (cc)

Ruimere bevoegdheden voor de AIVD

, door

OPINIE - Privacy First noemt het een draconisch wetsvoorstel, de aanpassing van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten die het kabinet gisteren heeft ingediend. Het wetsvoorstel vormt een acute bedreiging voor de privacy van iedere Nederlander, volgens deze privacy-waakhond, vanwege de mogelijkheid die de AIVD krijgt om massale internettaps uit te voeren of zoals het ook wel wordt genoemd, een sleepnet uit te werpen over al het internetverkeer. “Met de invoering van de sleepnetbevoegdheid,” schrijft David Korteweg van Bits of Freedom, “kunnen de geheime diensten straks alle communicatie van grote groepen onschuldige mensen – zoals alle appjes vanuit een bepaalde stad – in bulk verzamelen en vervolgens gaan analyseren.” Ze mogen de data drie jaar opslaan.

Voordat de gemoderniseerde bevoegdheden worden ingezet, is toestemming van de minister en een onafhankelijke commissie met rechterlijke en technische achtergrond nodig, de zogeheten Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), staat in het persbericht van minister Plasterk. De minister verdedigt zijn plannen met termen als ‘modernisering’, die noodzakelijk zijn vanwege technologische ontwikkelingen, en benadrukt de onafhankelijkheid van de toetsing. Ook de CIVD, de commissie die achteraf het handelen van de AIVD toetst wordt versterkt en gaat fungeren als klachtencommissie.


De noodzaak van de nieuwe maatregelen die terroristische aanslagen moeten voorkomen is omstreden. Bits of Freedom:  “Na vrijwel iedere aanslag die de afgelopen jaren in Europa is gepleegd, blijkt achteraf dat de geheime diensten of opsporingsinstanties de aanslagplegers al in het vizier hadden of dat er al informatie over hen voorhanden was. Bits of Freedom roept daarom het kabinet op om te investeren in het benodigde mensenwerk en verbetering van de samenwerking binnen en tussen de diensten. Dit zal daadwerkelijk de slagvaardigheid van de diensten verbeteren, zonder dat de hooiberg aan data vergroot wordt met informatie over onschuldige burgers”.

Foto: KamiPhuc (cc)

Rupsje Nooitgenoeg

, door

COLUMN - Kijk hem staan. Ietwat slobberig in het pak – de armen te iel voor de mouwen –, zijn helderblauwe ogen priemend, de mondhoeken misprijzend naar beneden, de vuisten gebald. Rob Bertholee, hoofd van de AIVD. Zijn grootste vijand: terreurorganisaties. Zijn op een na grootste vijand: ons aller privacy. Om de eerste vijand te verslaan, moeten wij burgers het tweede opgeven, vindt hij.

‘Ik vind privacy ook uiterst belangrijk,’ begint hij. Ja, wat moet hij anders: zeggen dat je privacy onzin vindt is voor een hoge ambtenaar onaanvaardbaar, het is immers een grondrecht? Maar verder moet hij er eigenlijk niets van hebben.

Bertholee deelt het volk fijntjes mee – toevallig precies in de week waarin het boek van Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis, over alle privacy-vermalende beleidsmaatregelen die overheid en bedrijfsleven het afgelopen decennium hebben genomen, insloeg als een bom – dat privacy-voorvechters hartstikke gevaarlijk zijn.

Zouden mensen die privacy als hoogste doel hebben dat net zo enthousiast nastreven als zij slachtoffers zijn van een aanslag? Als zij weten dat zij hebben toegestaan dat zoiets gebeurt?

Hoe vals van Bertholee: alsof er aanslagen plaatsvinden omdat er teveel privacy is. Alle terroristische aanslagen zijn uitgevoerd door mensen die al bekend waren bij de AIVD of hun internationale collega’s. Die verdachten verloren de veiligheidsdiensten echter uit het oog door een overmaat aan bureaucratie, door gebrekkige onderlinge samenwerking en door de door henzelf gecreëerde overmaat aan signalen – immers: hoe meer triggers, hoe meer loze meldingen, en hoe meer nutteloos werk. De AIVD kan simpelweg niet uit de voeten met de grote hoeveelheid door henzelf geplante vlaggetjes.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Vorige Volgende