De bevrijding die dat niet was

Net als André van Duin ga ik voor Dodenherdenking liever naar het Homomonument dan naar het monument op de Dam. Toen Van Duin afgelopen dinsdag wel op de Dam aanwezig was, en daar een ontroerende speech hield, sprak hij met liefde over het Homomonument. ‘Dat wij in Nederland sinds 1987, als eerste in de wereld, zo’n monument hebben, tekent onze vrijheid: de vrijheid dat iedereen hier zichzelf mag zijn, zonder dat iemand anders daar wat van zegt.’ De geschiedenis was wranger dan dat. Het Homomonument kwam tot stand omdat homo-organisaties jarenlang bij de officiële Dodenherdenking werden geweerd. Meelopen in het formele defilé mochten ze niet, laat staan een krans leggen. Hun aanwezigheid werd gezien als provocatie jegens andere oorlogsslachtoffers en -getroffenen. Ook in boeken over de Tweede Wereldoorlog was amper aandacht voor de homovervolging. Erger: nog lang werd gedacht dat homoseksuelen – en zij die daarvoor versleten werden – eigenlijk een plaats in een Duits kamp verdienden. De geallieerden zouden in 1948 nog bevestigd hebben dat criminelen, moordenaars en homoseksuelen in hun ogen met recht in het kamp hebben gezeten; in 1953 herhaalde de Duitse overheid dat rijtje (en voegde daar de zigeuners nog aan toe). Toen de homobeweging opkwam, vanaf eind jaren zestig, waren de meer activistisch ingestelde homo’s het zat: ze vroegen niet braaf toestemming om mee te mogen doen, ze deden het gewoon. Twee van hen speldden zichzelf roze driehoekjes op, die voor de homo’s waren wat de gele ster voor de Joden was, en togen naar de Dam. Maar toen zij hun krans met roze linten wilden neerleggen, werden ze gearresteerd. De krans werd vernield. Dat was op 4 mei 1970. Er was al langer gefantaseerd over de mogelijkheid om een eigen monument op te richten; deze gebeurtenis gaf daaraan een flinke impuls. Pas in 1979 kreeg dat idee handen en voeten, toen gemeenteraadslid Bob van Schijndel pleitte voor een homomonument. Er kwam een stichting, er kwam geld, de gemeente wees een locatie aan, en er kwam een ontwerp. In september 1987 werd het Homomonument officieel in gebruik genomen: het allereerste monument ter ere van de homoseksuelen die door de nazi’s vervolgd, in kampen geïnterneerd en vergast werden. De eerste Dodenherdenking daar vond plaats op 4 mei 1988, pas 33 jaar geleden dus – liefst 43 jaar na afloop van de oorlog. Eén keer mocht ik er spreken, op 4 mei 1995. Dat was de eerste keer dat er vertegenwoordigers van alle strijdkrachten in uniform aanwezig waren: het leger, de marine, de luchtmacht en de marechaussee. Zij droegen ook iets op hun borst: geen roze driehoek of Jodenster, maar een rij lintjes. Het ontroerde me mateloos. Pas op 4 mei 2012, bij de 25e Dodenherdenking bij het Homomonument, was daar voor het eerst een officiële vertegenwoordiger van de Nederlandse regering aanwezig. Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.

Foto: BoBink, CC0 1.0 via Wikimedia Commons Homomonument-overview2

De omkering aller waarden

COLUMN - Op 4 mei, herdenken we de slachtoffers van het fascisme: de joden die zijn vergast door de nazi’s, de politieke gevangenen die zijn gefusilleerd, de homoseksuelen die werden vervolgd, de tweelingen die als medisch experiment zijn gebruikt, de dwangarbeiders die werden afgebeuld totdat ze er dood bij neervielen. De burgers die werden gebombardeerd, werden opgepakt bij razzia’s, die de mond werd gesnoerd, die op de bon moesten leven en uiteindelijk bloembollen moesten eten.

Oorlog is vrede. Vrijheid is slavernij. Onwetendheid is kracht.

5 mei, is ‘Nederland In Opstand’, de groep van de extreemrechtse Tinus Koops, van plan te demonstreren op het Malieveld in Den Haag. Hun motto: ‘Bevrijdingsdag moet weer de dag van de vrijheid worden.’ Deze week stelde Forum voor Democratie voor de zoveelste keer de coronamaatregelen gelijk aan de Duitse bezetting: ‘Op 5 mei herdenken wij 75 jaar vrijheid: 1945 – † 2020’.

Feiten zijn leugens. Bescherming is bezetting.

Rik Rutten, politiek verslaggever van NRC Handelsblad, liep in een uitgebreid twitterdraadje de ondertekenaars van Forums ‘vrijheidsherdenking’ na: allemaal corona-ontkenners, complotdenkers en extreem conservatieve of zelfs extreemrechtse organisaties. Een van de ondertekenaars typeert Nederland als ‘een totalitaire staat’. Een andere meent dat corona een groot complot is: alles is van hogerhand ‘gesimuleerd en vanaf januari [2020] uitgerold’. Het RIVM en de Wereldgezondheidsorganisatie zijn marionetten van de jood Soros, en hun maatregelen zijn onderdeel van een complot tegen de burgers.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Closing Time | Day Is Done

Welke muziek past op vier mei, de avond van de Dodenherdenking? Geen pop. En ook niet die clichénummers waar de stemming zo nadrukkelijk in je gezicht wordt gewreven. Je dacht een tijdje na over Jules Schelvis en zijn optreden in de Vredeskerk in Den Haag samen met het Nationaal Symfonisch Kamerorkest waar hij vertelt over het vernietigingskamp Sobibor. Dat filmpje heb je drie keer bekeken.

Maar er speelde een melodietje in je hoofd, heel licht, met een rustig klinkende zangstem, Engels. Nick Drake. En Nick Drake was toch – je hebt allerlei klasseringen in de pop, maar Nick Drake onttrekt zich daaraan, die bevindt zich in zijn eigen categorie, met niets anders, met niets te vergelijken.

Foto: cc Flickr FaceMePLS photostream Herdenkingsveld razzia Putten

4 mei anders

Vandaag wordt heel gewoon anders, net als andere dagen die anders zijn geworden. Toch even opletten of de jaarlijkse Dodenherdenking vandaag door alle aanpassingen boven de traditionele 4 mei-dagen zal uitsteken.

En dan doelen ik niet op het gewijzigde vlagprotocol. “Normaal gesproken” mag op 4 mei de vlag pas vanaf 18.00 uur halfstok buiten worden gehangen. Vandaag mag het de hele dag.

U bent natuurlijk ook nieuwsgierig naar hoe leeg de Dam zal zijn. De koning en zijn lief gaan een krans leggen, maar “in aanwezigheid van alleen minister-president Rutte, burgemeester Halsema van Amsterdam en voorzitter Verbeet van het Nationaal Comité”. Ik vermoed dat voor de handhaving er toch wel wat meer mensen bij aanwezig zullen zijn.

Het lijkt me een mooi, sereen beeld: twee figuren die over een immens leeg plein lopen. Als symboliek voor alle mensen die we vandaag missen.

Waar ik wel naar uitkijk, of “uitluister” is de aan de twee minuten stilte voorafgaande taptoe. Het 4 en 5 mei-comité “omarmt het initiatief van de Oranjevereniging in Etten-Leur” en hoopt dat om 19:58 uur en 30 seconden door heel Nederland trompettisten de taptoe zullen spelen.

Ik verwacht een fraai stukje “minimal music out of phase”, want dat krijgen ze nooit spatgelijk. En dat is mooi.

Foto: Guilhem Vellut (cc)

Herdenken en vieren in virusstijl

COLUMN - We zijn in een bijna volledige noodtoestand gevangen gezet. Meer mensen zullen hun thuisquarantaine uitbreiden om de kans te verkleinen tegen een boete aan te lopen. De beoogde eindtijd van 6 april is opgeschoven naar 1 juni, dus dat wordt een hele zit.

Wat gaan mensen doen met al die tijd? Het kan tot mooie dingen leiden want experimenteel psycholoog prof. dr. Stefan van der Stigchel zegt:

Af en toe prikkelloos niksen, bijvoorbeeld door op de automatische piloot de was te doen, geeft je hersenen rust. Na een pauze kun je je dan weer beter concentreren. Dan gaat ook zelfreflectie makkelijker en word je door een verhoogd concentratievermogen creatiever.

Een citaat uit een artikel op Studium Generale Utrecht, dat vrolijk besluit met:

Als je het NOS refreshen en het constant Netflixen kunt laten gaan, dan geven deze weken binnen zitten je dus onverhoeds misschien iets nieuws.

Nu zit niet iedereen thuis te niksen, misschien werken sommigen nu wel harder dan ze deden op hun bedrijf. Maar nieuwe ideeën zijn natuurlijk altijd welkom. Vooral om  deze crisis te tackelen en ook om alvast na te denken hoe dit land, hoe de wereld er na de crisis uit zou kunnen zien. Het crisiscliché zegt immers dat crisissen uitgelezen momenten voor prachtige kansen zijn?

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een blunderende redder der beschaving

COLUMN - Iets met ‘… Churchill-doden’. Meer kon ik niet lezen. Het vliegtuigje-met-sleep was alweer een eind doorgevlogen, richting de Utrechtse binnenstad. Dat wordt een rel, dacht ik. De zoveelste rond 4 mei. Een paar uur later staat de man die het vliegtuigje had besteld (‘Herdenk ook de Churchill-doden’) met een spandoek op de Dam: ‘Churchill massamoordenaar’. En hij wordt opgepakt. Wat hem bezielde bleef een raadsel.

Afgelopen zaterdag kwam hij echter uitgebreid aan het woord in het Algemeen Dagblad. Dan wordt duidelijk welke doden hij nu precies bedoelt. Het is geen onbekend rijtje. Churchill ‘heeft nooit ingegrepen op de Holocaust’. Hij liet bombardementen uitvoeren ‘toen de oorlog al zowat voorbij was’ en dan was er nog de hongersnood ‘in het toen nog Britse Bengalen’ in 1943. Dáár moeten we het over hebben, vindt de 66-jarige Schiedammer. ‘Ik wilde alleen een debat op gang brengen. Als er niks verandert, doe ik het volgend jaar weer.’

Het AD citeert keurig een historicus, Felix Klos, die constateert dat Churchill ‘allang niet meer heilig’ is. Klos wijst op het debat over de oorzaken achter die hongersnood én over de bombardementen. Desondanks sluit hij af met de mededeling dat Churchill voor hem nog steeds ‘de redder van de westerse beschaving’ is. Wat toch redelijk heilig klinkt.

4 mei

COLUMN - Een goede vriend van me die de archeologische vondsten van amateurs in Brabant inventariseerde, wist even niet wat hij aan moest met een paar vondsten iets ten zuiden van ’s Hertogenbosch. Vooral die kleine tajine was bijzonder, wat deed die daar? Het bracht hem uiteindelijk op het spoor van Marokkaanse tirailleurs die in de meidagen van 1940 in het zuiden des lands hadden geopereerd in dienst van het Franse leger. Nederland had al gecapituleerd en de Fransen onderzochten de mogelijkheden om hun land te verdedigen.

Dat er Marokkaanse soldaten in Europa hadden gevochten was al veel langer bekend, dat ze ook in Nederland hadden geopereerd, wisten we ook al langer. Er is dus niets mis met de bewering dat er ook Marokkanen zijn gesneuveld voor onze vrijheid. Robert Vuijsje vroeg zich onlangs in een column terzijde af of we daar niet ook eens aandacht aan moesten besteden op 4 mei.

Maar in bepaalde kringen is alleen al de feitelijk correcte observatie dat er Marokkanen voor onze vrijheid gesneuveld zijn anathema (u treft via de links in het stuk hier een redelijk complete samenvatting van de waanzin die volgde op Vuijsje’s column). Marokkanen die zouden zijn gesneuveld voor onze vrijheid? Dat kon natuurlijk niet. Maar er liggen er ten minste vier begraven in Kapelle! Nee hoor, beweerde ene Sywert van Lienden op Twitter: verdronken bij Duinkerke, geen schot gelost in Zeeland, geen bijdrage geleverd aan de bevrijding van Nederland.

Alle trompettisten verzamelen.. op 4 mei

NIEUWS - We hadden een ideetje:

Misschien kunnen alle trompettisten in heel Nederland gelijktijdig met de blazer op de Dam de Taptoe blazen? Vanaf hun balkon, vanuit hun voortuintjes, vanaf elke hoek van elke straat, waar toch geen groepen mogen staan?

En wat lezen we vandaag?

In het bericht riep hij hen op om op 4 mei om twee minuten voor acht ’s avonds het signaal uit te voeren. In je tuin, in de straat, op een plein, bij een verzorgingshuis, ziekenhuis of op een kerktoren.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Heiloo Online (cc)

Stil voor mijn buurman

COLUMN - “We stonden met het hele gezin op de binnenplaats. Mijn vader en moeder, tien broers en zussen en ik. Ook al was ik nog maar vier jaar, de beelden zal ik nooit vergeten. Het was een avond met een prachtige zonsondergang. Rondom ons stonden overal Duitse soldaten.

De silhouetten van vrachtwagens en een motor met zijspan. Mannen in uniformen liepen het huis in en uit en keken ook in de beide schuren op het erf. Ze praatten voor mij onverstaanbaar met elkaar. Overal zag ik het licht van zoeklampen.

We hebben er gestaan tot ze gevonden hadden wat ze zochten: een radio en onverwacht op de koop toe ook nog een geweer met patronen. Mijn vader moest in het zijspan van de motor gaan zitten, mijn beide oudste nog thuiswonende broers werden in één van de vrachtwagens geladen.

Zo zag ik ze vertrekken. Een film die ik telkens weer zie, met mijn ogen open of dicht het maakt niet uit. De lichten van de wegrijdende colonne doofden langzaam uit.

Ons huis leek er weer net zo uit te zien als elke avond. Het huis en erf met schuren opgenomen in de nacht, alleen in de kamer zag ik een lampje branden. We gingen naar binnen. Mijn broers werden de daaropvolgende dag vrijgelaten, mijn vader keerde nooit terug.”

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Volgende