Overzicht

serie

Vaste Gasten

Foto: daisy.images (cc)

Net als je even inkakt, prikken onze Vaste Gasten je weer wakker met hun scherpe pen.


Foto: daisy.images (cc)

Politiek Kwartier | JSF-logica

, door

COLUMN - Waarin Klokwerk zich met terugwerkende kracht verwondert over de JSF-discussie.

Deze week zou het JSF-week worden. Met als ondertitel de definitieve ondergang van de PvdA. Maar die kwam er niet. En door het theater van de Algemene Beschouwingen lijkt iedereen alweer vergeten dat Samsom vorige week nog door het oog van de naald kroop.

Maar de rust die Samsom voor zijn partij creëerde is tijdelijk. Het is stilte voor de storm. Over een maand laait de hele discussie vrolijk weer op.

Een volledig bizarre discussie wat mij betreft, waarin de argumenten steeds slechter te volgen zijn.

Wat mij nog het meest bevreemdt, is dat in die hele JSF-discussie nauwelijks werd verwezen naar de inpasbaarheid van onze luchtmacht in die van de militaire bondgenoten. Want laten we eerlijk zijn: Nederland is militair gezien alles behalve autonoom. De reden dat we wat voorstellen in het buitenland is dat we deel uitmaken van grotere bondgenootschappen.

Daarin zitten we overigens bepaald niet slecht. De NAVO is het grootste militaire bondgenootschap ter wereld. De Europese Unie is qua wapentuig de tweede grote politieke macht. Zelfs als Groot-Brittannië niet meedoet, hebben we als EU naar het schijnt een groter leger en meer materiaal dan Rusland en China.

Foto: daisy.images (cc)

#Dezeweek | Mijn laatste stem

, door

COLUMN - Wie gisteren de Algemene Beschouwingen heeft gekeken, was toeschouwer van het politieke dieptepunt van de 21e eeuw in Nederland. In de Tweede Kamer stond een figuur zijn collega in zijn gezicht ‘miezerig’ te noemen.

Die uitspraak van Geert Wilders tegen Alexander Pechtold is mensonterend, maar nog meer is het een minachting van het volk, dat beide ruziemakers pretenderen te vertegenwoordigen. Het is het zoveelste toonbeeld van de achterlijke poppenkast die er week in week uit in Den Haag wordt opgevoerd, en de reden voor het definitieve verlies van mijn geloof in de politiek.

Jarenlang kreeg ik de politieke beslommeringen vooral mee via Kopspijkers, waar de parlementaire actualiteiten werden behandeld, maar ook treffend op de hak genomen door de begaafde cabaretiercolonne. Ik kende de karikatuur van Balkenende beter dan de echte Jan Peter, maar het gaf mij een vat op de politiek die ik met het verdwijnen van het programma nooit meer terug zou krijgen. Intussen zijn politici karikaturen van zichzelf geworden en geeft het kijken van een debat eerder het gevoel van een GTST-aflevering. Dat zou prima zijn voor het amusement, ware het niet dat er in de politiek daadwerkelijk wat op het spel staat.

Foto: daisy.images (cc)

Afschrijvingen | De prijs van een prijzenoorlog

, door

COLUMN - Maandag werd bekend dat supermarktketen Plus in een brief leveranciers opriep mee te betalen aan de prijzenslag die Albert Heijn is begonnen. ‘De huidige marktontwikkeling treft de marge van een groot aantal A-merkproducten in het assortiment. Dit is een wezenlijke bedreiging voor de positieve omzetontwikkeling bij Plus in 2013. Daarom zijn wij genoodzaakt het opgetreden margeverlies bij u in rekening te brengen,’ schreef commercieel directeur Eric Leebeek in de brief. Het is een bekend fenomeen: het slagveld van een prijzenoorlog ligt achterin de keten. Ergens moet de pijn terechtkomen. Maar de consument wint in ieder geval, toch? 

Marktleider Albert Heijn verlaagde inmiddels de prijs van 1900 producten – een tiende van haar assortiment. Andere supermarkten, waaronder Jumbo en Plus, volgen nu. Die prijsverlagingen moeten ergens van betaald worden en omdat supermarkten inkoopmacht hebben, kunnen ze toeleveranciers dwingen om met minder genoegen te nemen. Leveranciers zoals Unilever of boeren nemen een groot deel van de verlaging voor hun rekening – bij de prijzenslag van tien jaar geleden werd bijna de helft van de prijsverlagingen afgewenteld op fabrikanten. En zij zullen op hun beurt de pijn moeten leggen bij anderen.

Dit is een probleem omdat we ook van de voedselketen vragen om productiemethoden te verbeteren, denk aan duurzaamheid, eerlijke handel en dierenwelzijn. Er valt logistiek zeker efficiëntiewinst te behalen, qua voorraadkosten, magazijnkosten en transportkosten. Maar dit zijn de harde, kwantitatieve kanten van de keten die goed in het prijsmechanisme te vatten zijn. De kwaliteit van ons voedsel laat zich minder goed vertalen in een prijs en is dus minder goed zichtbaar. En dan is de consument ten tijden van een prijzenoorlog ook nog eens prijsgevoeliger. Wie in de keten durft het dan aan om in kwaliteit te investeren? En wie maakt zich nog druk om kiloknallers, paardenvlees of ‘Bangladesh’?

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Frans de Waal in College Tour

, door

COLUMN - Bioloog Frans de Waal was te gast bij Twan Huys in College Tour.

Is er een gelovige in de zaal, vroeg Twan Huys aan de studenten. Een jongen stond op. Hij geloofde ‘zeker in God’. En hij geloofde dat het noodzakelijk was om, op een of andere manier, verantwoording te moeten afleggen. Frans de Waal had kunnen antwoorden dat ook de meeste atheïsten wel iemand hebben om verantwoording aan af te leggen. Je vader, je vrouw, je kinderen, je beste vriend, je nageslacht, de kosmos. Zo had er een wezenlijke dialoog kunnen ontstaan tussen twee overtuigingen.

Maar in plaats daarvan wendde Frans de Waal zich af van de jongen en vertelde hij tegen Twan Huys dat goden zich pas met de moraal gaan bemoeien als een samenleving te groot wordt. De gelovige jongen werd gereduceerd tot een bewijsstuk van een theorie. 

Ik vond het van weinig empathie getuigen. En dat terwijl Frans de Waal ooit op de vraag wat hij zou verbeteren aan de mens, antwoordde dat we wel wat meer empathie konden gebruiken. Zijn collega Dick Swaab was het daar niet mee eens. Met empathie maak je de wereld niet mooier. Zo zouden zelfs meedogenloze dictators in eigen kring zeer empathisch zijn. We zagen een lachende Adolf Hitler op het Adelaarsnest. Met meer empathie schoot je dus niks op. Dick Swaab was van mening dat, wanneer je de mens wilde verbeteren, je de behoefte om achter alfamannetjes aan te lopen moest wegnemen. Die behoefte, dat was de bron van alle ellende. Frans de Waal stelde hier weer tegenover dat niet elk alfamannetje een manipulerende dictator is. Sommige alfamannetjes zijn in alle lagen van de bevolking populair.

Foto: daisy.images (cc)

Post-Atheïst | Paus

, door

COLUMN - Jaren geleden had Frits Abrahams een vraaggesprek met kardinaal Simonis. Hoewel Abrahams’ interviews altijd steengoed waren, herinner ik me in dit geval weinig van de eigenlijke conversatie en des meer van het slot, waarin de geïnterviewde constateerde dat het gesprek weer eens was gegaan over abortus en homoseksualiteit en niet over de zaken waar het zijns inziens om draaide: de liefde van God en sociale rechtvaardigheid. Dat lag waarschijnlijk ook aan Simonis zelf. De journalist zat daar om hem z’n verhaal te laten doen en als de kardinaal dat niet over het voetlicht kreeg, had hij het vermoedelijk slecht voorbereid.

Ondertussen had Simonis wel een punt. Als er één boodschap is die van de oudste tot de jongste delen van de Bijbel terugkeert, van de donderprofetieën in Amos tot de voorschriften in 1 Korinthiërs, is het de oproep tot sociale gerechtigheid. Abortus wordt bij mijn weten nergens genoemd, homoseksualiteit een paar maal. Seksualiteit is een ondergeschikt thema; sociale gerechtigheid is waar het allemaal om gaat.

De nieuwe paus, Franciscus, lijkt daar meer op te hameren dan zijn voorgangers Johannes Paulus II en Benedictus XVI. Het begon met de keuze van zijn naam, en daarna volgden Franciscus’ intrek in een sobere accommodatie, reizen met goedkope vluchten of een tweedehands Renault 4, en een bezoek aan een vluchtelingenkamp. Kwam homoseksualiteit ter sprake, dan zei Franciscus dat het niet aan hem was te oordelen over homoseksuele priesters. En pas geleden zei hij dat de kerk ‘niet enkel bezig moet zijn met abortus, homohuwelijk en contraceptie.’

Foto: daisy.images (cc)

Politiek Kwartier | Rutte op een roze olifant

, door

COLUMN - Waarin Klokwerk Rutte’s participatiesamenleving bij de slurf neemt en stelt dat het dier niet kan overleven zonder verzorgingsstaat.

Ruim twee weken geleden vergeleek Rutte een visie nog met een olifant die het uitzicht belemmert. Ten onrechte stelde hij daarmee een visie gelijk aan dogmatisch idealisme.

Zeker valt het kabinet gebrek aan visie te verwijten. Maar die olifant, die staat er wel degelijk. In de troonrede werd hij meerdere keren bij naam genoemd. Rutte’s olifant heet “participatiesamenleving”.

Het woord gonsde daarna rond op twitter en politieke zwaargewichten als Femke Halsema en Wouter Bos namen meteen afstand van de term, die ze ook al van Balkenende kenden. Maar is dat zo terecht?

Met de term “participatiesamenleving” verwijst Rutte naar het beeld van een samenleving van leuke blije burgers die hun schouders eronder zetten en opkomen voor elkaar, en als het kan te trots zijn om afhankelijk te zijn van collectieve voorzieningen.

Op zich is dat een prachtig ideaal, waar ook ondergetekende in gelooft. Maar laten we met dit prachtige idealisme wel realistisch blijven. Mensen zijn gelijkwaardig, maar niet gelijk. Er is in het leven een fundamentele ongelijkheid.

Lichamelijk ongemak, daar heeft niemand om gevraagd. Ook het hebben van een geestelijke beperking is niet iets waar mensen zelf voor kiezen. Noch kiezen ze voor het hebben van buren of familieleden met beperkingen. Toch zetten al deze zaken mensen op achterstand ten opzichte van hen die hier niet mee te maken hebben. En meestal buiten hun eigen schuld.

Foto: daisy.images (cc)

Afschrijvingen | De overheid en ‘de economie’

, door

Een van de vragen die de Macro Economische Verkenningen (MEV) opriep was hoe het toch kan dat Rutte-II in 2014 nog eens zes miljard bespaart, maar de economie daardoor maar een kwart procent minder groeit. Je zou zeggen: 6 miljard is 1 procent van ons bruto binnenlands product (bbp), dus als de overheid dat niet meer uitgeeft, moet het bbp met 1 procent dalen ten opzichte van het basisscenario. Toch niet, want de bezuinigen werken vertraagd door en de overheid haalt met die stamrecht-bv-truc belastingopbrengsten ‘naar voren’. Dus de economie groeit volgend jaar met een half procent, in plaats van te krimpen met een kwart procent. Ik denk dat ik het snap, maar het roept bij mij meteen een bredere vraag op: is het niet vreemd dat de overheid in zekere zin kan kiezen of ‘de economie’ groeit of niet?

Natuurlijk maakt de overheid onderdeel uit van de economie. De bruggen, wegen, docenten en dokters die de overheid betaalt, voorzien gewoon in een behoefte, net als de bananen, vakanties, bakkers en website-designers die we nodig hebben. Het enig verschil is dat laatstgenoemde niet gezamenlijk, maar individueel, via ‘de markt’, worden ingekocht. Daarbij levert de overheid de voor de markt cruciale infrastructuur en rechtsstaat. Je kunt de overheid te groot vinden, maar het is niet de parasiet die libertijnen ervan maken. Ook de kritiek dat een overheidsbaan geen ‘echte’ baan is – kritiek die Obama bijvoorbeeld vaak ten deel valt – is onzin.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Fred Teeven in iedereen gaat het voelen

, door

COLUMN - LEVY: Iedereen gaat het voelen onderzoekt hoe de bezuinigingen de burger raken. In aflevering 3 staan de bezuinigingsplannen van Fred Teeven centraal.

‘De Nederlander is niet bang, maar boos,’ las ik afgelopen zaterdag in Trouw. In opdracht van Trouw en de VU had André Krouwel een beproefde psychologische test aan het politieke gevoel van de Nederlandse kiezer gekoppeld. Op een schaal van 0 tot 7 kon je bij vijf emoties aangeven wat je voelde. De emoties: boos, bang, walging, blij en hoopvol.

Grote afwezige, wat mij betreft: verdrietig. Want papa is niet boos, papa is verdrietig als-ie iets verneemt wat met de vaderlandse politiek te maken heeft. Maar dat er inderdaad veel woede is, zagen wij in de derde aflevering van ‘LEVY: iedereen gaat het voelen’. Dat is een programma van de AVRO waarin journalist Gideon Levy onderzoekt welk effect de bezuinigingsplannen van Den Haag op de gewone burger hebben. In deze aflevering stonden de bezuinigingsplannen van Fred Teeven centraal. In het ‘masterplan’, zoals Teeven het zelf scheen te hebben gebombardeerd, doet hij een paar voorzetjes om op het gevangeniswezen te bezuinigen: 26 gevangenissen sluiten, gedetineerden met een enkelband naar huis sturen, gedetineerden zelf laten mee betalen aan hun gevangenschap en het gevangeniswezen privatiseren. 

Foto: daisy.images (cc)

Post-Atheïst | Dode Zee-rollen

, door

COLUMN - Toen onlangs enkele oude opnames van Bob Dylan werden uitgebracht, noemde een journalist ze ‘Dylans Dode Zee-rollen.’ Verdere uitleg was overbodig: elke lezer begreep dat het ging om herontdekt materiaal dat nieuw licht wierp op de tijd waarin iets belangrijks was ontstaan. In het geval van de echte Rollen gaat het om een kleine duizend teksten uit de tijd waarin de grondslagen zijn gelegd voor het christendom en rabbijnse jodendom.

Ze zijn in 1947 teruggevonden in de buurt van een ruïne die Qumran heet. Sommige teksten waren al bekend uit de Bijbel, andere uit Ethiopië of uit de synagoge van Cairo, maar er was ook nieuw materiaal. De eerste onderzoekers identificeerden de ruïne als het klooster waar de rollen waren geschreven en meenden dat ze behoorden tot een kolossale bibliotheek.

Maar wie waren de joodse monniken? Toevallig hebben we een overzicht van de stromingen binnen het toenmalige jodendom: historicus Flavius Josephus onderscheidde sadduceeën, farizeeën, essenen en zeloten, en de eerste onderzoekers meenden dat de ideeën in de Rollen het meest leken op die der essenen. De beroemd geworden Oorlogsrol toont dat deze asceten geloofden dat Israël in een apocalyptische oorlog de buurvolken – lees: de Romeinen – zou verslaan, terwijl andere teksten vertellen dat daarna een “koninklijke messias” de macht zou delen met een priesterlijke collega.

Foto: daisy.images (cc)

Politiek Kwartier | Weg met de vaste pensioenleeftijd

, door

COLUMN - Waarin Klokwerk stelt dat het beter zou zijn om de vaste pensioenleeftijd helemaal af te schaffen.

Met het pensioenakkoord heeft het kabinet een makkelijke manier van bezuinigen gevonden. Het percentage dat u belastingvrij voor uw pensioen mag wegzetten gaat omlaag. Dit betekent drie miljard meer aan belastingopbrengsten.

Politiek gezien is het een vrij slimme bezuiniging, want op korte termijn heeft niemand er last van. En de meeste mensen kijken nu eenmaal niet zo ver vooruit.

Maar het is ook een gemiste kans. Het pensioenakkoord is een beetje schuiven met leeftijden en bedragen en procentjes, terwijl de inhoudelijke discussie over de logica en rechtvaardigheid van het pensioenstelsel angstvallig wordt vermeden.

Het pensioen en de AOW zijn ooit ingesteld omdat de meeste mensen na hun 65e niet veel meer konden. Wanneer iemand fysiek zwaar werk verricht, is de kans groot dat hij dat op hoge leeftijd niet volhoudt.

Sinds de invoering van AOW en pensioenen is werk over het algemeen echter fysiek minder zwaar geworden. Ook de gemiddelde werkweek is in lengte afgenomen. Mede daardoor is de levensverwachting met tien jaar toegenomen.

Mooi, maar daarmee kloppen de uitgangspunten van het pensioenstelsel niet meer. Het wordt veel duurder. En dat terwijl de meeste mensen op hun 65e eigenlijk nog prima in staat zouden zijn hun werk nog even door te zetten.

Foto: daisy.images (cc)

#Dezeweek | De magie is weg

, door

COLUMN - Mijn eerste leraar op de basisschool kon iets heel gaafs. Meneer Guus kon met een beetje wrikken en sjorren zijn linker duim van zijn hand af trekken. Hij nam de duim dan in z’n rechterhand en liet die aan mij zien. Ongelofelijk.

Totdat een klasgenootje – die de truc al kende – mij vertelde dat het niet echt was. Dat meneer Guus gewoon zijn linkerduim in zijn linkervuist had verstopt, om mij vervolgens frauduleus zijn rechterduim tussen zijn rechtervingers te tonen. Het was gedaan met mijn ontzag. De magie was weg.

Een beetje hetzelfde gevoel kreeg ik bij de Apple keynote van afgelopen dinsdag, waarop onder andere de nieuwe iPhones werden aangekondigd. De tijd dat ik bij dergelijke presentaties van de ene verrassing in de andere donderde, is lang en breed verstreken. Apple lijkt sinds de dood van Jobs achter de feiten aan te lopen. Want dat iOs 7 flat design, hebben ze dat nou van Windows of van Nokia? Vooruit, het unlocken met de vingerafdruk is heel cool en futuristisch, maar wat betekent dat eigenlijk voor de privacy? De grootste aankondiging is dan misschien nog wel dat de telefoon in verschillende kleuren komt. Daar krijg ik dan toch wel een beetje het rechterduimgevoel van. De magie is weg.

Foto: daisy.images (cc)

Afschrijvingen | Schaamte

, door

De Nederlandse voedselbankiers trokken dit weekend aan de bel: de toestroom van nieuwe armen neemt toe en het aangeboden voedsel neemt af. De voedselpakketten moeten dus kleiner of de wachtlijsten langer. Maar liever willen de voedselbanken dat Nederland een beroep doet op het EU-hulpfonds, een pot van 500 miljoen, bedoeld om voedselbanken in de lidstaten bij te staan. Maar Nederland weigert een aanvraag in te dienen. Het officiële standpunt is dat armoedebeleid een ‘een nationale kwestie’ is, maar de werkelijke reden is natuurlijk dat we ons schamen. Net zoals we ons schamen dat hulporganisatie Cordaid tegenwoordig in ons eigen land actief is. Maar schaamte is geen constructieve emotie als het om armoede gaat.

Adam Smith (1723-1790) schreef al in zijn Wealth of Nations (1776) dat armoede een sociale dimensie heeft. Het ‘linnen hemd’ was voor Smith de armoedegrens, niet omdat je zonder dit kledingstuk niet kon overleven, maar omdat je zonder zo’n hemd met de nek zou worden aangekeken – wie zelfs dat niet kon betalen, deugde waarschijnlijk niet, was het vooroordeel in Smith’s tijd.

Armoede betekent dus dat je het geld niet hebt om je zonder schaamte in het openbaar te kunnen begeven. Niet voor niets hanteert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een armoedegrens van 1022 euro per maand voor een alleenstaande (p.49), omdat onder dit niveau er geen geld is voor vervoer, voor een cadeautje of traktatie, voor een drankje in een café – de prijs van het sociale verkeer.

Vorige Volgende